“Vatandan ayri ko‘ngilni, bilingki, yayratib bo‘lmas” yoxud muhojirotdagi o‘zbeklar hayotidan lavha

Ona Vatanimiz, jafokash xalqimiz boshidan o‘tgan turli savdolarga ko‘hna tarix sahifalari guvoh. Yana shunday jonli guvohlar borki, ularning hayoti bilan yaqinroq tanishsangiz, eng qiziqarli asarni ham  bir chetga surib qo‘yasiz. Zero, ular hayot daftarining o‘zi bir asar...

Read more...

Ozod domlaning ikkinchi yo‘li

Shunday kitoblar borki, ularni har qayta o‘qiganingda  yangi asarni qo‘lingga olgandek bo‘lasan, tanish qahramonlar bilan qayta uchrashasan,  muloqotga kirishasan, bahslashasan, tafakkuring tiniqlashadi, o‘y-fikring o‘zgaradi. Faqat kitoblarni emas, yuksak ijodiy salohiyat, jur’at va jasorat bilan yozilgan mashhur publitsistik asarlarni o‘qiganingda ham shunday bo‘ladi.

Read more...

Yaxshi ot

Yetuk asar ko‘rkini sinashga bag‘ishlangan “Bir asar tahlili” ruknidagi ilk badiam  1986 yili “Yoshlik” jurnalida chiqqan edi. O‘tgan davr mobaynida bunday bitiklarim soni yigirmaga yaqinlashdi. Yetmish yoshim ostonasida ushbu yo‘nalishda yozilgan yana bir badiamni “Hurriyat” mushtariylari e’tiboriga havola etayotganimdan xursandman.

MUALLIF

Read more...

Enaga. (Esse)

Mayram momaning  ko‘ngliga g‘ul-g‘ula tushdi. U uzoq yillar ona tili va adabiyotdan dars berib, endi nafaqaga chiqqandi. O‘g‘li Nyu-Yorkdan qo‘ng‘iroq qildi: “Enajon, tez yetib keling.  Yana bir nevarali bo‘lasiz...  Akam sizni Toshkent aeroportida kuzatib qo‘yadilar”.

Read more...

Adib, arbob va elchi

2018 yilning 5 aprelida O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoev tomonidan imzolangan “O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaror qamrovi kengligi va mavzu nuqtalarining aniqligi bilan qalam ahli tarixidagi mislsiz hujjatdir. Bu tarixiy qaror ba’zi adib va allomalar hayoti va faoliyatiga yangicha nuqtai nazardan qarashni ham taqozo qiladi. Sarvar Azimovdek ijodkorlar va ziyolilar g‘amxo‘rini yod etish, iste’dodli tashkilotchi, adib va arbob faoliyatini xolis baholash mazkur qaror mohiyatiga muvofiq ishlardan bo‘lgaydir.

Read more...

“Jo‘mardlik fe’lida bor...”

“Bugun she’r yozish havas, uni tushunish donishmandlikdir”, deb qayd etgandim bir gal. Qiziq, menda nega aynan shunday fikr tug‘ildi ekan? Xayoliga kelganini she’r sifatida qog‘ozga tushirib, kitob qilib chiqarayotgan, og‘ziga kelganini qo‘shiq deb aytib, oynai jahondan, sahnadan tushmayotganlar o‘zlarini shoir, hofiz sanab yurganida, jamoatchilik esa ularni jimgina olqishlab turganida fikratimda chaqnagan o‘ziga xos isyonmidi bu? Bilmadim. Lekin shuni yaxshi bilamanki, zargar bo‘lmasa, zarning, sinchi bo‘lmasa, asl tulporning qiymatini hech qachon to‘g‘ri baholay olmaymiz. Bu gap, tabiiyki, adabiyotimizga ham, san’atimizga ham birdek tegishli. San’at sohasida ahvol bu borada qanaqa – aniq aytishim qiyin. Ammo adabiyotshunosligimiz juda achinarli holatda desak, mubolag‘a bo‘lmas. Hamdu sanolardan iborat, nari borsa, mavzu o‘rtamiyona tahlilga tortilgan maqolalar bisyor, biroq keskin adabiy-tanqidiy chiqishlar deyarli yo‘q hisobi.

Read more...

“Qayda yursam yodi mehring ovunch bo‘ldi” Ustoz Muhammad Yusuf.

Mening sevimli shoirim. Deyarli barcha she’rlarini yoddan bilaman. U bilan ilk tanishuvim, birinchi uchrashuvim sira yodimdan chiqmaydi. Shu kunlarda, xizmat safari bilan Andijonga kelib, Ustoz nomidagi ijod maktabi faoliyati bilan tanishib yuribmanu o‘sha unutilmas kunlar, hayajonli daqiqalar bot-bot xayolimga keladi. Yaxshi eslayman: Muhammad Yusuf bilan tanishuvimga ustoz shoirimiz Sirojiddin Sayyid sabab bo‘lgan edi...

Read more...

Eshmurod bobo hikmatlari

Inson umrining ziynati — hikmat. Shu bois u hayoti davomida hikmat izlab yashaydi. Xalq iborasi bilan aytganda: «Hikmat – ibrat uchun poydevor».

Read more...

Soz sehriga oshufta qiz

Bugungi yoshlarga har qancha havas qilsang arziydi. Qaysi sohaning etagini mahkam tutsa, iqtidorini yuzaga chiqarish imkoniyati bor. Ayniqsa, inson ma’naviy kamolotida katta o‘rin tutuvchi san’at, musiqaga munosabat—e’tibor yoshlarda yuqori. Davlatimiz esa iste’dodli yoshlarga otalarcha g‘amxo‘rlik qilib, qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. Bolalar musiqa va san’at maktablari faoliyatini yanada takomillashtirish bo‘yicha 2016–2020 yillarga mo‘ljallangan Davlat dasturi qabul qilinib, undagi vazifalar bosqichma-bosqich amalga oshirilayotir. O‘tkazilayotgan nufuzli tanlovlar yildan-yilga yangi-yangi iste’dodlarni yuzaga chiqarishga xizmat qilayotir. 

Read more...

«O‘zim ham bir o‘tmoqchi edim...»

Shoir va tarjimon, kichkintoylarning katta do‘sti, bir necha avlod bolalar shoirlarining g‘amxo‘r ustozi Tursunboy Adashboev “adabiyotimiz jonkuyari” degan ulug‘ sharafga munosib edi. She’rlaridek sodda va samimiy inson salkam 60 yil adabiyotga halol xizmat qildi, zamonaviy o‘zbek  bolalar adabiyoti taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shdi.

Read more...

“Ziyo”dan umid katta

Mamlakatimizda ko‘p yillik orzular ushalib, musulmonchilik farzlarini to‘la-to‘kis ado etishga keng yo‘llar ochildi. Diniy va dunyoviy ta’lim beradigan ta’lim va targ‘ibot dargohlari faoliyatida katta o‘zgarishlar bo‘ldi. Bugun dunyoda ro‘y berayotgan voqea-hodisalar, ijtimoiy-siyosiy vaziyatning tahlili ushbu sohada ham jiddiy islohotlar zarurligini taqozo qilmoqda.

Read more...

Har lahzada mazmun bor

Suratda: Abdumutalib Abdullaev (o‘ngda) hamkasblari davrasida.

Bu gaplarga hash-pash deguncha 43 yil bo‘libdi.  Biz endi jurnalistika olamiga qadam qo‘ygan paytlarimiz “Qishloq haqiqati” (hozirgi “Qishloq hayoti”) gazetasi tahririyatida  haftalik letuchka bo‘lyapti. Kamina sharhlovchi sifatida gazetada bosilib chiqqan Andijon viloyati muxbiri Abdumutalib Abdullaevning ocherki haqida so‘z yurityapman: “Ushbu ocherk shu qadar puxta yozilganki, uni tayyorlash jarayonida bitta ham nuqta-verguliga qo‘l tekkizmadik”.

Read more...

Do‘mbiraning mangu sadosi

Jo‘shqin Jayhun suvidan daraxtlar sahro shamollariga ko‘ksini qalqon qilib ko‘karsa, daryodan tashnaligini qondirgan bolalar kuch-qudratli, or-nomusli bo‘lib ulg‘ayadi.

Read more...

Bola bozorga solinmaydi

...Qishloqqa — Samarqandga borsam,  uyga jomadonimni qo‘yaman-da darhol buvimnikiga qarab yo‘l olaman. Bu safar ham shunday bo‘ldi. Bolaligimning eng zavqli damlari o‘tgan buvimning jannatdek hovlisiga kirib bordim. Umri mehnatda o‘tgan buvimni doim biror yumush ustida uchratardim.  Bu safar...

 Sakson yoshga yaqinlashib bir hovuchgina bo‘lib qolgan buvim mung‘ayib o‘tiribdi. Kelganimni sezmadilar ham.  Salomlashgach, xomushliklarining sababini so‘radim.

— Jurnalistsan. Hamma yangilikni  eshitasan. “Ona o‘z farzandini falon pulga sotmoqchi bo‘ldi” degan gaplardan boxabar bo‘lsang, sen ham seskanib ketasanmi?

Gangib qoldim. 

Buvim  davom etdi: 

— To‘ng‘ichim — onang o‘shanda 5-sinf, xolang Zulfiya ikki oylik chaqaloq edi. Bobong kutilmaganda vafot etdi-yu, bir etak bola bilan hayhotdek hovlida yolg‘iz qoldim. Bobong yetimlikda katta bo‘lgan, bizni qo‘llaydiganimiz yo‘q. Otam o‘lgan, o‘gay ona esa o‘zidan oshinib, menga bir burda non tutadigan ahvolda emas. Qaqshab yig‘layman. Qani edi yig‘lash bilan dardim arisa... Qattiq ezilganimdan bo‘lsa kerak, ko‘kragimdan sut kelmay, chaqalog‘im risqsiz qoldi. Qo‘ni-qo‘shni chiqargan yarimta non va bir kosa ovqatni  bolalarimga bo‘lib beraman-u o‘zim och qolaman. Yeyman-ichaman deb turgan olti boshni qanday boqishni o‘ylayman. Hayolimda “Ertaga non topib berolmasam, sillam qurib yotib qolsam, bolalarimga kim qaraydi?” degan o‘ylar aylanaveradi. Qo‘rqinchli o‘ylar bundan-da battar vahimani   yuragimga soladi. Bir-ikki bor “Selsovet”da ishlaydigan vakillar kelib: “Bolalaringizni boqishga qurbingiz yetmasa, “detdom”ga topshiramiz” deyishdi. Yurakkinam yorilib ketay dedi: “Oxirgi nafasim chiqquncha ularni o‘zim boqaman!..” Vakillarni haydab soldim.  Fermaga sog‘uvchi bo‘lib ishga kirdim. Orada uyga kelib, bolalarimdan xabar olib, yana ishga qaytaman. Shu alfozda farzandlarimni  peshona terim bilan boqdim. Birovdan kam bo‘lmay voyaga yetdi. Olti qizimning birortasining “gapi” chiqmadi. Qizlarimning bo‘yi yetganda, ostonamizni  sovchilar bosib ketdi. Mana, qizlarim bilan qurgan uyda nevaralarimni boqdim, endi evaralarimni boqayapman, ammo  bugun televizordan bolasini sotmoqchi bo‘lgan ayol haqidagi gaplarni eshitib, ho‘ng-ho‘ng yig‘ladim...”

Buvimga tasalli berolmadim. 

Zero, buvim aytganidek o‘zbek ayollari qachondan bolasini sotishgacha bo‘lgan holatga yetib keldi? Qachondan boshlab o‘z bolasiga narx qo‘ya boshladi! Shu ayolning otasi, hech bo‘lmaganda, aka-uka, boshqa qarindosh urug‘i, ularning ori, insofi  yo‘qmikan?  Qaysi yurak va qaysi qo‘l bilan farzandini yetti yot odamga mol sotgandek pullab yubora oladi? 

O‘tmishga nazar solaylik. Urush yillarida, qahatchilik zamonlarida kunjara-yu, kepak bilan kun kechirgan odamlar ham bolasini ko‘chaga otmagan, bozorda sotmagan. Aksincha, urush davom etayotgan hududlardan ko‘chirib keltirilgan yetim-esirlarni bag‘riga olgan. Bir burda nonini baham ko‘rgan.  

“Ona”, “Ayol” so‘zlari bilan yonma-yon bu so‘zlarga mos chiroyli ta’riflar, maqtovlar qidiramiz. Ko‘klarga ko‘taramiz. To‘g‘ri-da, Alloh o‘zidan keyin yaratuvchanlikni faqat ayolgagina bergan. Ona bo‘lish, onalik baxtiga sazovor bo‘lish baxt emasmi? Lekin, onalikni ortiqcha chiqim va oyog‘iga “tushov” deb biladiganlar ham afsuski uchrab turibdi. 

Har kuni xayrli yangiliklarga ko‘zim tushadi. Davlatimiz rahbari yuritayotgan xalqparvar, insonparvar siyosat berayotgan yuksak samaralarni ko‘rib, ko‘pchilik singari ko‘nglim tog‘dek ko‘tariladi. Ayni paytda, ko‘ngilsiz xabarlar dilimni xufton qiladi. Sarlavhalari naqadar qo‘rqinchli. Gohida xabarni to‘liq o‘qishga-da bardoshingiz yetmay qoladi. “Toshkentda kvartira olish uchun 4 yoshli o‘g‘lini 14 ming dollarga sotmoqchi bo‘lgan ayol qo‘lga olindi”, “Toshkentda 1 yoshli o‘g‘lini 2000 dollarga sotmoqchi bo‘lgan ayolga jazo tayinlandi”, “Surxondaryoda 8 kunlik chaqalog‘ini sotmoqchi bo‘lgan farg‘onalik ayol qo‘lga olindi”, “Andijonlik ayol 2 yoshli qizini 18 million so‘mga sotmoqchi bo‘ldi”,  “Bola sotmoqchi bo‘lgan “oshiq-ma’shuq”lar ustidan hukm o‘qildi”, “Peterburgda o‘zbekistonlik ayol 4 yilga qamaldi”, “Chaqalog‘ini “Toyota”ga almashtirmoqchi bo‘lgan oila qo‘lga olindi”... 

Insonman deganning bu xabarlardan  ichiga olov tushishi aniq.  Gunohkordan sababini so‘rasangiz yo  tirikchilikni vaj qiladi  yoki sharmandagarchilikdan qo‘rqishini. Xo‘sh, “bahona”larni qalashtirayotgan ayollar shunchalik chorasizmi? Irodasizmi? Yo tanbalmi? Bu manfur ishlarni ayollar bajarayotgani insonni yanada o‘ylashga undaydi. 

...Yaqinda  uch yoshli bolasini sotmoqchi bo‘lgan ayolning sud ishini televidenieda ko‘rsatishdi. Onaning pushaymonligini inobatga olib, sud unga qamoq jazosini qo‘llamadi. Sudda ishtirok etgan go‘dagining ko‘zlarini bir ko‘rsangiz edi… Hademay shu go‘dak ulg‘ayadi. Onasining bu mudhish jinoyatidan u xabar topsa, nima deb o‘ylaydi? “O‘g‘lim, seni sotvorishga majbur bo‘ldim, ter to‘kib ishlagim kelmadi” degan vajini u to‘g‘ri tushunadimi? Bugungi to‘qchilik zamonda bunday vijdonsizlikka qanday chidash mumkin? Umuman, biror-bir bahona bu ma’naviy gumrohlikni oqlashi mumkin emas. Bola-chi, bola bir umr “Men “tashlandiq” hech kimga keraksiz yuk bo‘lganman” degan o‘y uni qiynamaydimi? Qarang-a, hayotda kimdir bir tirnoqqa zor, kimlardir naqadar noshukr. 

...Qaytar dunyo. Ezgulikning ham, gumrohlikning ham hisob-kitobi, javobi bor. To‘g‘ri yo‘lidan adashtirmasin!

Feruza BERDIYEVA,

jurnalist.

Tomoshabin kelgan va kelmagan kunlar

Kecha “O‘zbekiston yosh tomoshabinlar teatri”ga bordik. Kirganimiz hamono ommaviy axborot vositalarida bot-bot o‘qiganim “Odamlar teatrlarga kelmay qo‘ydi” deganga o‘xshagan iddaolar xayolimga kela boshladi.

Read more...

Amerikada atlas jilosi

Ko‘p mintaqalarda atlas deganda Marg‘ilonni, Marg‘ilon desa atlasni tushunadiganlar bisyor. Doniyorjon Asqarovning faoliyati o‘spirinlikdan ipakchilikka tutashdi. Farg‘ona politexnika oliygohining iqtisodiyot yo‘nalishini tugatsa ham kasb tanlashda hunarga bo‘lgan mehri ustun keldi. Abrbandchi usta bo‘lish ahdidan qaytmadi. Marg‘ilonlik usta Rasuljon Mirzaahmedovning etagidan tutdi.

Read more...

Oltin vasvasasi. Buxoro amirligining maxfiy xazinasi qayerda?

Asli kasbi qishloq xo‘jalik texnikasi bo‘yicha muhandis-mexanik va konstruktor bo‘lgan ushbu esse muallifi J.Murtazoev uzoq yillar O‘zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati tizimida xizmat qilgan fidoyi hamyurtlarimizdan. Mamlakatimizning mustaqilligi va hududiy yaxlitligi, barqaror rivojlanishi va xalqimiz tinchligini mustahkamlash yo‘lida jasorat namunalarini ko‘rsatgan. Qator davlat mukofotlariga sazovor bo‘lgan. Esse to‘liq holda “Yoshlik” jurnalida chop etiladi.

Read more...

Gdlyanning millionlari: afsonami, haqiqat? Mafiyaning chapak chalishi va Gdlyan sog‘lig‘i uchun qadah ko‘tarishigina qolgandi

Gdlyan bilan Ivanov nima sababdan shunday qilishdi, desangiz, ular shunchaki jinoyatchi shaxslar bilan til biriktirib, ularni sudga tortmaslikni va’da qilishgan, evaziga boshqa shaxslarga nisbatan guvohlik berishlari kifoya edi. Ularning bergan guvohliklari nechog‘li to‘g‘riligi bilan hech kimning ishi bo‘lmagan. Gdlyan sermashaqqat ishdan, xo‘jalik faoliyatini, savdodagi ahvolni atroflicha o‘rganishdan shunchaki voz kechdi. U shug‘ullanganida edi, o‘zi uchun ko‘p narsalarni kashf etardi. O‘z vaqtida Davlat xavfsizlik qo‘mitasi tergovchilari Buxoro shahar sanoat mollari savdosi tashkilotida taftish o‘tkazishni belgilagan edilar. 1983 yil 12 dekabrda 1610 varaqdan iborat akt Gdlyanga yuboriladi. Taftish davomida bir necha yuz ming so‘mlik kamomad, 87 ming so‘mlik ortiqcha qimmatbaho narsalar borligi va 200 ming so‘mlikdan ziyod tovar hech bir asossiz  qayta baholangani aniqlanadi. Ammo, taftish aktini Gdlyan ishga tirkamaydi, aksincha uni gumdon qiladi.

Read more...

“Uning boyliklari umrlarga teng”. Shoirning hamrohi xayol, hayoti xayol, qismati xayol.

Bolaligimda akamga qo‘shilib chamasi olti oylar maktabga borganim esimda. Shunda o‘qituvchi endi harf o‘rganayotgan bolakaylarga ertagu dostonlar, she’ru matallar o‘qib berardi. “Oygul bilan Baxtiyor” ertak-dostoni barcha o‘quvchilarning diliga hayratu hayajon bag‘ishlagani yodimdan chiqmaydi.

Read more...

Ikki dunyo bir qadam. O‘g‘lim, bolangga yaxshilikni o‘rgataver, yomonlikni hayotning o‘zi o‘rgatadi

Bolakayga maktabdan o‘qituvchisi xat berib yubordi. Onasi maktubni ovoz chiqarib o‘qib berdi:

Read more...