“Ургутга иккита чипта беринг”
ёки Ургутга поездлар мунтазам қатнамоқда.
Президентимиз унинг биринчи йўловчиларидан бўлди.
Ҳали совет замонида Ургут ва ургутликлар ҳақида турли латифалар юрар эди. Шулардан биттаси:
Катта халқаро аэропорт. Бир йўловчи кассирдан сўраяпти:
— Мехикога билет борми?
Кассир аёл ажабланиб елка қисади:
— Бунақа шаҳарни эшитмаганман.
Бошқа йўловчи сўрайди:
— Техасга-чи? Борми билет?
Кассир аёл яна ҳайратда:
— Шунақа шаҳар ҳам борми дунёда?
Башанг кийинган икки киши ўзаро гурунглашиб келаётир.
— Биласанми, – дейди бирови шеригига, – қайси куни қиттинга тўтта нон олсам, тўттовиниям гидди кўйган.
Улар хохолашиб келди-да, кассирга юзланди:
— Қизимка, Ургутга иккита билет бер.
Кассир аёл мамнун жилмайиб сўрайди:
— Юқори Чиноргами, Қуйи чиноргами?..
Ҳар бир латифа, эртак замирида муайян ҳақиқат мужассам, хусусан, эртаклар уни тўқиган халқларнинг орзу-умидларининг ифодаси. Эртакларда ўқиганимиз баъзи воқеалар йиллар ўтиб реал воқеликка айлангани ҳақида кўплаб мисоллар келтириш мумкин. Лоақал учар гиламлар, “ойнаи жаҳон” хусусидаги эртакларни эслайлик.
Самарқанд – Ургут темир йўл линияси қурилгани ва поезд қатнови йўлга қўйилганини кўриб, шуларни эсладим. Зеро, Ургутга поезд бориши узоқ эмас, ўн йиллар нарисида ҳам эртакдай гап эди. Умумий узунлиги 55 километр бўлган бу йўлда бир нечта кўприк, “Ургут” эркин иқтисодий зонасида иккита юк станцияси қурилган. Жертепа ва Ургут тумани марказида вокзал бунёд этилган. Тўққиз ойда шунча масофага темир йўл ётқизиш, вокзаллар, юк станциялари, кўприклар қуриш айтишга осон. Бугун Самарқанд ва Ургут йўналишида поездлар мунтазам қатнамоқда. Президентимиз Шавкат Мирзиёев унинг биринчи йўловчиларидан бўлди. Бинобарин, ушбу лойиҳа давлатимиз раҳбарининг ташаббуси ва назорати остида амалга оширилди. Келгусида мазкур линияни тўлиқ электрлаштириш режалаштирилган.
Ургутга поезд йўли қурилиши тасодифий ёки кимгадир ниманидир кўз-кўз қилиш учун қилинмаган, аксинча, зарурат, ҳаёт тақозоси. Ахир бугун Ургутда нималар ишлаб чиқарилмаяпти дейсиз! Давлатимиз раҳбарининг ташаббуси билан бунёд этилган “Ургут” иқтисодий зонасида ишлаб чиқарилаётган хилма-хил маҳсулотлар нафақат ички бозорда харидоргир, кўплаб мамлакатларга экспорт ҳам қилинаётир. Темир йўл қурилгани экспорт ҳажми ва географиясини кенгайтиришда муҳим аҳамият касб этади. Энди ургутлик тадбиркорлар хориждан келтирадиган юкларини туманнинг ўзида қабул қилиш ва экспорт қиладиган маҳсулотларини шу ердан жўнатиш имконига эга бўлди. Бу Президентимизнинг узоқни кўзлаб, халқимиз манфаатини ўйлаб олиб бораётган теран маъно-мазмунга эга халқчил сиёсатининг самараларидан бири.
Кейинги етти-саккиз йилда Ургутда амалга оширилган ишларни шунчаки санаб чиқиш учун ҳам юзлаб қоғозни қоралашга тўғри келади. Бирон-бир жойга саноатнинг кириб келиши, айниқса, темир йўл қурилиши ўша туман ёки вилоят иқтисодини кўтариш билан бир қаторда одамлар онгини, тафаккурини, дунёқарашини, маданиятини, алал-оқибат савиясини оширишга хизмат қилади. Ургутда қурилган ва қурилаётган турли-туман корхоналар ривожланган давлатлардан келтирилган энг сўнгги русумдаги техника-технологиялар билан жиҳозланган. Уларда ишлаётган ёшларнинг фикри ҳам, дунёқараши ҳам ўзгариши табиий.
Ургутга темир йўл келганини телевидение ва ижтимоий тармоқлар орқали кузатиб, бугун шулар ҳақида айтяпман-у хаёлим ўсмирлик ва ёшлик йилларимга кетмоқда. Биз тенги авлоднинг болалик ва ўсмирлик даври урушдан кейинги оғир, қаҳатчилик йилларига тўғри келган. Ўша вақтларда ёши улуғлар “қимматчилик бўлса ҳам қаҳатчилик бўлмасин”, деб дуо қилишарди. Биз – болалар қимматчиликни сал-пал билсак-да, қаҳатчилик нима эканини тушунмас эдик. Кейин англаб етдикки, қаҳатчилик дегани ҳеч нарса йўқ, дегани экан. Нарса қимматроқ бўлса ҳам озроқ олиш мумкин, аммо дўконлар ҳувиллаб ётса, чўнтак тўла пул бўлса-да, нимани олади?
Бизнинг тенг-тўшларимиз буғдойи ўрилган ангордан сомон йиғардик. Уни икки қанорга (бир қанор икки қопча келарди) тиқиб, эшакка ортиб, ўзимиз пиёда туман марказига олиб бориб сотардик. Қишлоғимиздан Ургутгача ёлғизоёқ йўл бўларди, масофа ўн беш чақиримдан зиёд. Тонг ёришмай йўлга чиққанимиз учун йўлда бўри, чиябўри каби йиртқичларга дуч келиб қолишдан қўрқар эдик. Ўша йўллар ҳамон кўз ўнгимда. Яқинда ўша йўналишдан ўтдим. Йўл бўйига тушган кўп қаватли уйлар, турли ишлаб чиқариш корхоналари, ижтимоий объектлар одамнинг ҳавасини келтиради, қараб тўймайди киши. Эътибор беряпсизми, бир вақтлар бийдай дала бўлган жойларда бугун замонавий уй-жойлар, бозорлар қад ростлаган.
Менинг ўсмирлик йилларим ҳақида ёзганларим бугунги ёшларга эртак каби туюлиши мумкин. Айнан шунинг учун ёзаяпман. Ёшларимиз билсин, бугунги фаровон кунларга осонликча эришилгани йўқ. Дунёдаги энг қудратли давлатмиз, деб жар солган совет замонида қишлоқ аҳолисининг косаси оқармади. Иқтисодий томонлар билан бирга маънавий, ҳуқуқий жиҳатдан ҳам паст назар билан қаралганди қишлоқ аҳолисига. Битта мисол: Қишлоқда яшайдиганларга паспорт берилмас эди. Мен пойтахтга ўқишга отланганимда ана шу муаммо кўндаланг бўлиб чиққан. Катта акам (Аллоҳ раҳмат қилсин) ундан-бундан илтимос қилиб, паспорт олиб берган. Ҳолбуки, шаҳарда яшайдиганлар ҳам, қишлоқда яшайдиганлар ҳам ўша совет давлатининг фуқароси эди. Пахтани, ғаллани ва бошқа озиқ-овқат маҳсулотларини камситилган қишлоқ аҳолиси етиштирарди. Мана сизга адолатли социализмнинг “каромати”…
Сирасини айтганда, Ургутда эркин иқтисодий зона барпо қилингани бежиз эмас. Туман аҳолисида азалдан тадбиркорликка уқуви ҳам, мойиллиги ҳам бўлган. “Гуллаган социализм” бунга имкон бермасди, холос. Истиқлол мамлакатимиздаги барча тадбиркорлар сингари ургутликларга ҳам муайян имконият эшикларини очди. Бироқ бу эшиклар қаердадир кенгроқ, қаердадир қияроқ очилди. Шавкат Мирзиёев давлат раҳбари лавозимига ўтирганидан сўнг бу эшиклар ҳамма жойда ланг очилди. Эшиклар очилибгина қолмади, тадбиркорларга жуда катта имконият ва имтиёзлар берилди, моддий ва маънавий кўмак кўрсатила бошланди. Аммо эшикни очиб қўйган билан барча муаммо ҳал бўла қолмайди, истаган одам тадбиркорлик қилиб, гуриллаб кета олмайди. Ҳамма ҳам муҳандис, жарроҳ ёки учувчи бўла олмаганидек, тадбиркорлик ҳам осон иш эмас. Орзу, ҳавас бошқа, амалиёт бошқа. Барча соҳалар қатори тадбиркорликнинг ҳам ўзига яраша машаққатлари, сон мингта муаммолари борки, уларга чидаш керак, тўсиқ-ғовларни бартараф этиш йўлларини топа билиш лозим. Халқона ибора билан айтганда, ҳолва деган билан оғиз чучимайди. Бунинг учун аввало Аллоҳ берган иқтидор, кейин билим ва тинимсиз изланиш, кузатиш, ўрганиш керак. Зеро, барча ютуқлар замирида ана шу хусусиятлар ётади. Ургут аҳолисининг кўпчилигида бу фазилатлар бор. Буни Президентимиз яхши билади. У киши Самарқанд вилоятининг ҳокими бўлган йиллари вилоятнинг қайси тумани нимага қодирлигини, қайси туманда қишлоқ хўжалигининг қайси соҳасини ёки саноатни ривожлантириш мумкинлигини обдан ўрганган. Мамлакат бош вазири бўлгач, бу масалаларни янада кенгроқ, теранроқ ўрганиш ва таҳлил қилиш имкони вужудга келди. Биргина Самарқанд эмас, бутун мамлакатнинг салоҳияти, қайси ҳудудда қанақа соҳани, айтайлик, бир туманда боғдорчилик, бошқа туманда чорвачилик, яна бирида саноатни ривожлантириш мумкинлиги ҳақида аниқ тасаввур ва маълумотларга эга эди. Уларни амалга ошириш механизмлари ҳам бор эди. Бир сўз билан айтганда, мамлакатнинг умумий ҳолатини, яхши ва ёмон томонлари билан, у киши беш бармоқдай аниқ билар эди. Аммо…
Камина бу гапларни у киши бош вазир бўлган йилларда ўтказган катта-кичик мажлисларнинг кўпида қатнашганим ва ўша йиғилишларда айтган ғоялари, фикрларини эшитганим, уларнинг энг муҳимларини ён дафтаримга ёзиб қўйганим учун айтаяпман. 2017 йилдан бошлаб ана шу режалар бирин-кетин амалга ошира бошланди. Бутун мамлакатимиз бўйлаб шундай бир кўтаринки руҳ, шиддат ва ҳаётбахш кайфият пайдо бўлдики, уни ҳамма ҳам бирдай англаб етолмади. “Нималар бўлаяпти ўзи?” деб ҳанг-манг қолганларни ҳам кўрдик. Кенг қулоч ёйган бу шиддатли тўлқин тобора кенгайиб, кучайиб бораверди. Бугун унинг натижаларини кўриб турибмиз, нафақат юртдошларимиз, балки бутун дунё кузатиб, ҳавасу ҳайрат ила лол қолмоқда. Ахир Ургутдай тоғли бир туманга темир йўл кириб боргани чинакам мўъжиза, ҳайратланарли воқеа эмасми?! Худди шундай! Мен Ургут фарзанди, шу юртнинг оддий қаламкаш бир зиёлиси сифатида ич-ичимдан тўлқинланиб кетдим, юрагим ҳаприқиб, фарзандларим ва невараларимга ҳаяжон билан бу воқеанинг аҳамиятини гапириб бердим…
Энди сўзимиз аввалидаги латифага қайтайлик. Ургутда Юқори чинор, Қуйи чинор, деган масканлар бор. Латифада ана ўшалар назарда тутилган. Албатта, латифалар муболағаларга қурилган бўлади. Бу муболағалар бир кун келиб, реал воқеликка айланиши ҳам мумкин, айниқса, илм-фан, сунъий интеллектлар шиддат билан ривожланаётган бугунги замонда.
Самарқанд – Ургут поездида Президентимиз Ургутга борганини айтдик. Ўшанда давлатимиз раҳбари туман фаоллари билан самимий суҳбатлашди. Нуронийлар туман аҳлининг дил сўзларини, миннатдорлигини изҳор этди. Отахон Рашид Тўраев Президентимизга темир йўл учун миннатдорлик билдириб, “Сизни Ургут аэропортида кутиб олиш ҳам насиб этсин”, деб эзгу ният билдирди. Қандай яхши, эзгу ният! Бу гапдан руҳланган давлатимиз раҳбари “Ургутда аэропорт ҳам бўлади!” деди.
Аллоҳ насиб этса, яқин йилларда Ургутда аэропорт ҳам бунёд этилишига ишонамиз.
Маматқул ҲАЗРАТҚУЛОВ.