Қорбобо ҳақида

Ҳар бир халқнинг маданиятида афсоналар ва ривоятлар муҳим ўрин тутади. Булар халқнинг тарихи, дунёқараши ва қадриятларини ифодалайди. Қорбобо ҳақидаги тасаввурлар ҳам шундай афсоналардан бири бўлиб, у ҳар йилнинг охирида дунё бўйлаб миллионлаб болаларга қувонч олиб келади. Аммо Қорбобо ҳақиқатан борми ёки бу шунчаки афсона?

* * *

Қорбобо (Санта-Клаус) образи диний ва халқона манбалардан келиб чиққан. Унинг тарихий илдизлари IV асрда яшаган, болалар ва камбағалларга ёрдам бериш билан машҳур бўлган Қудуқ Никола (St. Nicholas) номи билан боғлиқ. Европа халқларининг фольклорида эса Қорбобо ўхшаш образлар — Германияда Крис Киндл, Голландияда Синтерклаас — шаклланган. Булар вақт ўтиши билан янги маданий ва қишлоқ хосилаларга мослаштирилган.

* * *

Қорбобо тарихий шахс бўлмаганини кўпчилик билади. У кўпроқ афсона ва халқ фантазияси маҳсулоти сифатида қаралади. Бироқ Қорбобо образи маълум маънода жамиятнинг ўзига хос қадриятларини акс эттиради. У кўпроқ меҳрибонлик, шукуҳ ва қувончнинг рамзи сифатида қабул қилинади. Жаҳон маданиятида у болаларга яхшилик ва орзуларнинг амалга ошишига ишонч олиб келадиган шахс сифатида мавжуд.

* * *

Бугунги кунда бизга маълум Қорбобо образи XIX асрда шаклланган. Унинг қизил либоси ва оқ соқоли билан намоён бўлиши “Coca-Cola” компаниясининг рекламаси орқали оммалашган. Ундан олдинги тасвирлар турли халқларнинг маданий хусусиятларига қараб фарқ қилган.

Болаларга таъсири

Қорбобо афсонаси, айниқса, болалар ўртасида катта аҳамиятга эга. У болаларни яхши хатти-ҳаракатга ундайди, уларга умид ва бахт бағишлайди. Бироқ баъзи ота-оналар бу афсонанинг болаларга ёлғон умид беришини айтган ҳолда, танқид қилишади.

Қорбоболарни бошқа давлатларда қандай аташади?

Чехия – Микулаш

Айримлар Ежишек ва Микулашни битта қиёфа деб аташади. Бироқ кўпчиликнинг фикрича, улар ака-укалар эмиш. Чехларнинг Қорбобоси умумий Қорбобога ўхшаб кетади, фақат унга яхшилик ва ёмонлик ҳамроҳлик қилади. Яхши болалар ширинликлар олади, ёмон болаларга эса бир дона картошка ёки кўмир бўлаги насиб этади.

Финландия – Ёулупукки

Финларнинг бобоси бошига конуссимон шляпа, эгнига қизил рангли кийим кияди. Унга ҳамиша ҳар жойда гномлар ҳамроҳлик қилади. Ёулупукки олис Корваптуппури тоғида (Россия билан чегарадош ҳудуд) хотини Муори билан яшайди. Бу отахон исмининг бир қисми қулоқ маъносини билдириши бежиз эмас: Ёулупукки барча яхши болаларнинг хоҳиш-истакларини ана шу қулоқлари орқали эшитади.

Буюк Британия – Фазер Крисмас (Рождество отаси)

У Авлиё Николай ҳамда Тор ва Сатурн маъбудларининг қоришмасидир. Ўзи билан ҳамиша бир йил мобайнида ёмон болаларни жазолаш учун хивич олиб юради. Яхши болаларни эса ширинликлар билан сийлайди.

Словакия – Ежишек

Ежишек — мавжуд Қорбоболар орасида энг камтари. У   совға қўяётганда ҳеч ким кўрмаслигига ниҳоятда эътибор беради. Шу сабабли Ежишекнинг ташқи кўриниши ҳақида жуда маълумотлар кам.

Беларусь – Музбобо ёки Зюзя

Беларуслар Қорбобосининг ўтмиши фольклар қаҳрамони Зюзяга бориб тақалишини  ҳамма ҳам билавермайди. Узун соқолли бу қария саховатли бўлиб, ўрмонда яшаган ва ялангоёқ  юрган.

Франция – Пьер Ноэль

Французчадан таржима қилинганда Пьер Ноэль “Январь бобо”ни англатади. Унга Қорқиз эмас, балки совғаларни фақат яхши болаларга улашишни қаттиқ назорат қиладиган қаттиққўл ёрдамчи – Пьер Фуетар ҳамроҳлик қилади.

Татаристон –  Қиш бобо

Қиш бобо яқинда пайдо бўлди, аммо ҳозирча қароргоҳи йўқ. Қиш бобо вақтинча шоир Абдулла Тўқай қўриқхонасидан жой олган. Ташриф буюрувчилар бу ерда, шунингдек, шайтон, аждарҳо ва алвасти Шурали билан учрашишлари мумкин.

Польша, Бельгия – Авлиё Николай

Авлиё Николай Қорбобонинг тимсоли саналади. У тўрт асрдан буён яшаб келади ва болалигидан раҳмдиллиги билан ажралиб турган. Николай бадавлат бўлиб, кўпинча камбағаллар учун совғаларни махфий равишда деразага қўйган. Афсонага кўра, бир куни барча деразалар ёпиқ бўлгани боис, у олтин тўла халтачаларни мўрига жойлаган экан. Халтачалар ўчоқ ёнига қуритиш учун қўйилган пайпоқларга тушибди. Ўша замондан буён католикларнинг анъанаси бор —  совғаларни пайпоқларга беркитишади.

АҚШ – Санта Клаус

Санта Клаус – ўрта ёшлардаги хушмуомала эркак. У калта қизил иштон ва алвон поча пўстинда намоён бўлади. Санта Клаус буғуларга қўшилган чанада ўзининг ёрдамчилари — элф ва гномлар билан бирга келади. Келиб   чиқиши Лапландиядан.

* * *

Ҳа шундай. Қорбобо ҳақиқий шахс бўлмаса-да, унинг тимсоли дунё бўйлаб ўзига хос ўрин тутган. Унинг моҳияти яхшилик, меҳрибонлик ва бахт улашишдан иборат. Қорбобо ҳеч қачон фақат бир шахс эмас, балки инсоний қадриятларнинг уйғун рамзи сифатида қолаверади. Шундай экан, у ҳақиқатми ёки афсона — бу муҳим эмас. Энг муҳими, у миллионлаб инсонларга қувонч ва умид олиб келади.

Ислом ЭГАМБЕРДИ ўғли

тайёрлади.