Ўзингиз ўтирган дарахт шохини арраламанг!
Чилонзор туманидаги “Ўзбекфильм” киностудияси жойлашган маҳаллада катта бўлганман. Онам раҳматли айтиб берган бир гап қарийб 30 йилдан буён эсимдан чиқмайди, аксинча, тез-тез эсимга тушиб туради. Онамнинг айтишларича, ўшанда кўчамизда ораста кийинган, маданиятли, одобли икки аёл ўзаро суҳбатлашиб, айланиб юришган экан. Улар ўзларини таништиришибди. Хорижда яшаётган ўзимизнинг ватандошлардан экан. Узоқ юртларда ўз миллий қадриятларини, урф-одатларини, тилини сақлаб қолганликлари учун ўзбек тилида жуда тоза гапиришаркан. Энди Ўзбекистон мустақил бўлганидан руҳланиб, она юрт билан қуда-андачилик ришталарини боғлаш ниятида ўзбек қизларига совчиликка келишгани ҳақида сўзлаб беришибди. Бир пиёла чой устида ватандошлар билан суҳбат қизибди.
Йиллар ўтиб, ўзим ҳам хизмат юзасидан хорижий мамлакатларга сафарга чиқадиган бўлдим. Табиийки, Ўзбекистонданман, десам, суҳбатдошларим юртимизга қизиқишларини яширолмас, ажойиб саволлар беришарди. Бир сафар ота-боболари қачонлардир юртимиздан кетиб қолган ватандошлардан бири гап орасида: “Ўзбек қайноналари шунчалик ваҳшийми, келинларига кун беришмас экан, эркаклари икки-учталаб хотин олиб, гўдак болалари билан ташлаб кетаверишар экан, қизлар шунчалик ёмон йўлларга кириб кетганми?” деб қолди.
Албатта: “Йўқ, бу каби гапларни юртимизнинг ғанимлари тарқатишаётгандир, бу гапларни қаердан топдинглар?” деб айтдим. Улар: “Йўқ, биз ўзбек киносериалларини интернетдан олиб, ўзимиз кўряпмиз”, дейишганди. Ўйлаб қоламан, ҳозир ҳам ахборот алмашув технологиялари ривожланган шу кезларда улар ҳам барча телеканалларимизда намойиш этилаётган сериалларни кўришаётгандир? Балки, айримлари устимиздан кулишаётгандир, балки, ўз ватандошларининг аҳволидан ачинишаётгандирлар? Кун-кунора гувоҳи бўлаётганингиздек, қайнона-келин можароси, қўшхотинлик жанжаллари, бировнинг эрини йўлдан уриш, фаҳш ботқоғига ботганлар ҳақидаги телесериалларимиз хорижликлар нуқтаи назарида ўзлигимизни ерга урмаяптими, келинларимизга, невараларимизга қайсидир маънода “йўл-йўриқ” кўрсатмаяптими? Бу каби сериалларни бола-чақаларимиз билан кўришга ҳам орланиб қолдик. Жаноб киночиларга бундан бошқа мавзу йўқми?
Телевидение масхарабозлик майдони эмас ахир! Бундан одамлар ўзлари учун намуна олади. Ҳатто айрим оилаларда келинлар киносериаллардагидек ота-онанинг гапига қулоқ солмай, қаердаги сохта руҳшуносларга бориб, уларнинг маслаҳати туфайли эри билан жиққамушт бўлиб, ажрашиб кетишяпти. Бу масалада шунчаки гапириб қўйиб бўлмайди, жамоатчилик, соҳа мутахассислари билан айнан шу сериаллар масаласини жиддийроқ муҳокама қилишимиз керак.
Эсимда, бир гал Олот туманига сафарга борганимизда, туман хотин-қизлар бўлимининг раҳбари биздан: “Телевидение катталарига бизнинг фикримизни етказинглар, келинларимиз шу пайтгача қайнонаси ўтирган уйнинг тўрига ўтмасди, Тошкент телевидениелари намойиш этаётган сериалларни кўриб, ҳозир гап қайтарадиган, юзга чопадиган бўлиб кетяпти”, деганди. Ҳақиқатан ҳам, бу мавзу шунчаки гап эмас. Кейинги пайтда оилаларнинг бузилиб кетаётганидан жамоатчилик ташвишда. Бу ҳолнинг сабабини эса ҳеч ким телевидениедан изламаяпти. Ахир кино, телевидение ахборот макони-ку!
Хулоса шундайки, оммавий ахборот воситаларида ҳам, телевидение соҳасида ҳам, кино экранларида ҳам билиб-билмай ёзилаётган, намойиш этилаётган оилавий машмашалар, қайнона-келинларнинг шанғиллашлари, ур-тўполон сюжетларини “долзарб” деб тасаввур қиладиган режиссёрлар, телесериалларни, фильмларни қаторлаштириб суратга олаётганлар, билиб қўйинг, ўзларингиз ўтирган дарахтнинг шохини арралаяпсизлар. Бу билан оила аъзоларингизни, фарзандларингизни, умуман, миллатимизни маънавий инқироз сари етакламаяпсизми? Бунинг устига, айрим ёши улуғ, номдор “саноат”корларимиз ҳам ўйламай-нетмай безбет қайноналар ролини ошиғи билан ижро этиб беряпти, оқибати эса мана: “Қуш уясида кўрганини қилади”, деганидек, кўрганларимиз жамоатчиликка тескари таъсир қиляпти. Қайси сериал шундай экан, деганларга қарата айтаман, жуда кўпининг бодрингчалик маза-матраси йўқ. Минг афсус…
Тўғри, ўзбек кино ижодкорлари яхши, ибратли теле-сериаллар ҳам олишмоқда. Соҳада яхши ўзгаришлар қилинаётгани ҳам бор гап. Чунки Давлатимиз раҳбари кино соҳасига катта эътибор, маблағ ажратаётганини эшитиб турибмиз, ўқияпмиз матбуотдан. Аммо аксарият телеканалларда намойиш этилаётган сериалларнинг мавзуси деярли бир хил бўлиб, тарбиявий аҳамиятдан кўра, салбий таъсири ортиқроқ бўлаётганга ўхшайди.
Мирҳамид АБДУЛЛАЕВ