«Ким зўр?»
Дунёда энг ёмон одат… нима, биласизми? Тарракдай қотиб ётган одамни туйқусдан уйғотиш! Ордона қолгурнинг товушини ўчирмаган эканман, қулоғимнинг остида варанглаб кетсами. Сесканиб уйғондим-у ўн иккинчи қаватдан отгиларим келди. Асфальтга тушиб, абжаққинаси чиқиб, сочилиблар кетмайдими!
— Куннинг қизили ботмасидан катагингга кириб опсан-да? — Парпининг овози эшитилди. — Бизнинг товуқлар ҳалиям ҳовлида қақақлашиб юрибди.
— Кеча ишдан кечроқ қайтгандим…
— Сен бечорагаям қийин. Иш-иш деб ўласан-кетасан бир куни.
— Сен-чи? Бу дунёга устун бўлишга лицензия олганмисан?
— Майли, билганингдан қолма, — деди товуқлари ҳалигача ҳовлисида қақақлашиб юрган ошнам. — Олимман деб керилгунча, бир саволга аниқ жавоб бер.
— Хўш?
— Путин зўрми — Трамп?
— Тушунмадим. Нима дединг?
— Кармисан? “Путин зўрми — Трамп?” деяпман.
“Пошўл…” деб ўрисчалаб сўкиб юборай десам, тилим қисиқ: ўтган асрда ўн йил бирга ўқиганмиз. Тақдир “синфдошлик”, деган кўз илғамас пўлат занжирни бўйнимизга осиб қўйганки, Парпи минг чақирим олисдаги қишлоғимиздан туриб ўша савил қолгурни аҳён-аҳёнда, сабаб-бесабаб тортиб туришдан ҳузур қилади. Тортган пайтида албатта ёнида кимлардир бўлади, буни сенсирашидан биламан.
— Қишлоқда тўй қилганим йўқ-ку, Парпи? — дедим ётган жойимда.
— Тани-жонинг соғми? Мен сендан…
— Қишлоқда тўй қилиб, томошасига кураш қурмаган бўлсам, — деб гапини бўлдим. — Путин билан Трамп даврага чиқиб олишмаган бўлса, ким зўрлигини мен қайси гўрдан биламан?
— Сен бола, талмовсирама! — деди олтмишдан ошган собиқ синфдошим. — Бугун пенсия қўлга тегувди, жўралар билан оз-оздан олиб ўтирибмиз. Бу дунё ўтар-кетар. Ҳасратнинг ҳаммасини сенга йиғиб берганмиз, то жойингда тош қотгунингча ишла…
Пенсия жамғармасидагиларга ҳам қойил эмасман: бирор жойда уч кун ёлчитиб ишламаган Парпига ўхшаган фуқароларга пенсия, боз устига, нақдгина қилиб, уйгинасига, қўлгинасига олиб бориб беришади. Беҳасрат ошнамнинг айтишича, пенсияси бир ойлик арақ билан газагига бемалол етади.
“Мабодо етмай қолса-чи?” — деб хавотирланаман баъзан.
“Худога шукр, ўғлим бор”, — дейди ошнам фахр-ифтихор туйғуларига лиммо-лим тўлиб.
“Ахир ўғлинг қандай қарашади-и? — деб хавотирим яна-да ошади менинг. — “Ўғлим — ўзим раислик қиладиган “Бекорчилар уюшмаси”да ўринбосарим” дегандинг-ку?”
“Фу, шуям гап бўлдими? Келинни нимага олганман, келинни! Мактабда муаллим. Ойлиги — қишлоқнинг олди!..”
— Пиёниста чолларга саломлар бўлсин! — ёнбошимга ағдарилар эканман, каравотим ғичирлаб кетади.
— Пичинг қилмада, гапнинг индаллосини айт… Хў-ўш, манави ошналарнинг бари, Трамп зўр, деяпти…
— Сен-чи?
— Мен Трампинг Путиннинг олдига тушолмайди, деяпман…
Асли шунга ўхшаш баҳслар еттинчи синфга ўтганимизда бошланган. Сабоқ тугаши олдидан “Тарих” ўқитувчимиз Парпига қарамасликка ҳаракат қиларкан, сўрарди: “Дарс тушунарлими, болалар? Саволлар йўқми?”
“Тушунарли!” — дердик биз жўр бўлиб.
“Менда савол бор!” — деб намойишкорона ўрнидан турарди Парпи.
“Хўш?”
“Ленин зўрми Сталин?”
Ўқитувчимизнинг чуваккина юзи буришиб кетарди.
“Масалани бундай қўйиб бўлмайди, — дерди у. — Савол мантиқан нотўғри!”
“Нимаси нотўғри? — деб бўш келмасди Парпи. — Сталин урилгани, номи қоралангани учун нотўғрими? Қўрқаяпсиз!..”
“Сенга кимнинг қанақалигини биров айтганми?”
“Айтган”.
“Ким? Қачон?”
“Кеча, отам айтди, — Парпининг отаси қишлоғимиздаги ягона магазиннинг ягона мудири, ўғли катта танаффусда бориб чўнтагини печеньега тўлдириб келар ва дарсда ҳам пишиллаганча кавшаниб ўтирарди. — Сталин зўр бўлгани учун Ленинни ўлдириб, жойини ўзи эгаллаган, деди”.
“Ленин ўлаётганида отанг унинг оғзига сув томизиб турган бўлса, нега мендан сўраяпсан?”
“Аниқлаб олмоқчиман!” — ижикиларди кийимидан мактабни битирув кечасидаям печенье иси анқиб турган Парпи.
“Отангнинг гапига ишонмасанг, — деган домла, — унда, бориб энангдан сўра!..”
Мана, орадан эллик йил ўтганидан кейин, Парпи мендан яна навбатдаги оламшумул гапини тасдиқлатиб олиб, бирга ўтирган шишадошларини мот қилмоқчи. Балки бир-икки шишадан гаров ўйнаган бўлса, ютиб ҳам чиқмоқчидир.
— Сен айтаётган одамлар ким, ўзи? — дедим мен ҳомуза тортиб. — Нима иш қилади?
— Ув-в бола, талмовсирама! — деди энди арақ анқиб ўтиргани аниқ синфдошим. — Кимлигини билмайсанми?
— На ўзини, на бошпуртини кўрмаган бўлсам, қаердан биламан!
— Бирови Американинг, иккинчиси Россиянинг каттаси-ку, каллаварам!
— Хўп, — дедим, — каттаси бўлса, сенга нима қайғуси қолди? Тинч қўй бечораларни. Сиёсатга бурнингни тиқиб нима қиласан?
— Тиқаётганим йўқ, — деди Парпи. — Қайси бири зўрлигини билмоқчиман.
— Хўш, сенингча қайси бири зўр?
— Айтдим-ку, Путин деб.
— Сабаби?
— Сабаби — у разведкачидан чиққан. Пихини ёрган.
— Трамп-чи?
— Трамп — бойвачча бўлсаям, ўзимизнинг Сувон мешга ўхшаган, соддароқ.
— Буни сенга ким айтди?
— Кампирим айтган. Биззи кампир тилбизирни мўйнига осиб юради. Дунёнинг гапидан хабари бор.
— Унда бориб кампирингдан сўра-да, мени овора қилганинг нимаси, гўрсўхта!..
Телефонимнинг биқинига бир уриб, ёстиқнинг тагига тиқдим-да, кўрпани бошимга тортдим.
Жонқобил Жума.