Алгоритм

Кўплар “алгоритм” деганда, асосан, компьютер техноло­гияларинигина тушунади. Тўғри, компьютер технологияларининг асоси – алгоритм.

Лекин…

“Алгоритм”, тасаввуримда, қатъий тартиб-интизомни анг­латади.

Шундай деб ёздим-у, бирдан бу сўзнинг “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”даги шарҳини кўриш фикри туғилди. Марҳамат:

“Алгоритм, алгорифм (лотинча “Algorithmi” – Х асрда яшаган буюк ўзбек математиги Ал-Хоразмийнинг номидан). Маълум бир турга оид масалаларни ечишда ишлатиладиган амалларнинг муайян тартибда бажарилиши ҳақидаги аниқ қоида (дастур). “Алгоритм эса муайян кетма-кет бажариладиган жараёнлар мажмуаси бўлиб, назарий ва амалий масалаларни ечишда ишлатилади”. Газетадан” (Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдли. Ж. 1. – Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси,   2006. – Б 69).

Тартиб-интизом ва кетма-кетлик эса – ҳамма нарсада керак.

Навоий ҳазратлари шат­ранж, яъни шоҳмот доналарининг тахтада тартиб билан терилгани билан ўйин тугагач, йиғиштирилиб, бир халтага солинганини ўзаро қиёслайди. Тахтага терилганини назмга, халтага солинганини эса наср­­га ўхшатади.

Уйингизда нарсалар пала-партиш ётган бўлса, биринчидан, жуда хунук кўринади, иккинчидан, ўта кўп жойни эгаллайди. Агар уларни тартиб билан жойлаштирсангиз, қандай яхши бўлади.

Таниқли бир академик ижодхонасида ишлаб ўтирса, қоғоз қирқишга тўғри келиб қолибди. Қараса, қайчи йўқ эмиш-да. Шунда уйидагиларга бор овози билан бақирибди:

–         Қайчи қани, қайчи? Ўнг қўлим остида турар эди-ку доим, ахир!..

Бор-йўқ “фожиа” шундан иборат эканки, неваралари ишлатиб, уни чап қўли тарафга қўйиб қўйишган экан…

Ана, сизга алгоритм-у, мана, сизга алгоритм!

Инсон ҳаёти ҳам – худди шундай. Умуман, умр алгоритм­­ни яхши кўради.

Шўро даврида Сергелининг эски бозорчасида ишлаган Бухоро яҳудийларидан бўлган бир ямоқчини яхши танирдим. Устахонасига кириши билан, биринчи электр иситкичга уйидан тушлиги учун олиб келган усти ёпиқ идишини қўяр, кейин чой идишига сув тўлдириб, ичига электрқайнатгични тиқар, чойнакка қуруқ чой солиб, қоп­қоғини ёпиб қўяр, шу юмушларни батартиб бажарганидан кейингина иш курсисига ўтирар эди.

Тушлик маҳалига 10 –15 дақиқалар қолганда пойабзалини таъмирга олиб келиб, кутиб ўтирган мижозлардан вилькаларни разеткаларга суқиш, овқат исиганидан ёки чой қайнаганидан сўнг уларни суғуришни илтимос қилар эди. Ҳаттоки, чойни ҳам мижозлар дамлаб беришарди. Ҳаммаси тайёр бўлганидан кейингина ўрнидан туриб, қўлларини ювардию тушликка ўтирарди. Тушлик ҳам бош­қалар қатори эмас эди. Унга узоғи билан 20 дақиқа кетарди. Яна ишга киришарди.

Ана, сизга алгоритм-у, мана, сизга алгоритм!

Пала-партиш тарзда ҳаёт кечирганларнинг баракаси бўлмаганини бу кўзлар кўп кўрди.

Ана энди бир саволга ҳар биримиз ўзимизча жавоб излаб кўрайлик: нега Алишер Навоий 60 йилга ҳам етмаган умри давомида одамзоднинг қўлидан келмайдиган буюкдан-буюк ишларни қилиб кетди?

Аввало, ҳаёт алгоритмига амал қилгани учун!

Бу дунёда одамдай яшамоқчи бўлган ҳар бир киши ўз умр алгоритмини излаши, топиши ва унга қатъий амал қилиши – шарт.

Султонмурод ОЛИМ,

Ўзбекистон Журналистлари

ижодий уюшмаси аъзоси

Янгиликларни дўстларингизга улашинг

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

1 × 1 =