Ҳамма ҳам журналист бўла олмайди
ёхуд ўзини мухбир деб таништираётган айрим сохта “ҳамкасблар”га дашном
Олий даргоҳда таълим олаётган пайтларимизда ҳам, амалиётда ҳам устозларимиз журналистиканинг нони қаттиқ бўлиши ҳақида кўп ва хўп гапиришган. Лекин ўша қаттиқ бурдани ейишда, албатта, журналистик ахлоқ-одоб доирасидан чиқмаслик миллий журналистикамизнинг муҳим шарти эканлигини обдон тушунтиришган. Бироқ бугун очиқлик сиёсати асносида босма нашрларни ўзларича “ортда қолдираётган” интернет журналистикаси, у билан шуғулланаётганлар касб этикасига нечоғли амал қилишмоқда?!
Ижтимоий тармоқларда “Мен фалон сайтнинг журналистиман” деб ўзини таништираётган укаларимизнинг омма олдида ўзини тутишлари миллий журналистикамизга путур етказиб қўймаяптими?!
Уч-тўрт йил оралиғида нафақат журналистикани, балки умуман бирор-бир олийгоҳни тамомламаган айрим ёшларнинг жамоат ва меҳнат жойларига, аҳоли хонадонларига муаммо ёки мурожаатни ўрганиш жараёнидаги eқувсизлиги, масалага олдиндан тайёргарлиги йўқлигини кузатаман.
Айниқса, шундай кезларда “журналистман” деб ўзини таништираётган ижтимоий тармоқ “юлдуз”ларига айтар сўзлар ёғилиб келади: медиа майдонида “байроқ” кўтариш учун, аввало, соҳага доир бирор-бир китоб ўқидингизми ёхуд кимдандир озми-кўпми сабоқ олдингизми?! Гапни ҳамма билади. Ҳаммада ҳам гап кўп. Лекин халқимизда “Ўйнаб гапирсанг ҳам, ўйлаб гапир” деган мақол бор. Бу ҳикмат замирида эса олам-олам маъно мужассам. Сиз кабилар буни қаердан ҳам билардингиз. Афсус…
Чинакам журналистика билан шуғулланаётган интернет сайтларидаги кўплаб ҳамкасбларимиз, ҳақиқатан ҳам, ўз маҳоратларини тўлақонли ишга солиб, замон билан ҳамнафас бўлишмоқда. Уларга айтар сўзимиз — омад ёр бўлсин!
Бироқ бугун ижтимоий тармоқда қайсидир аризачи-мурожаатчи ёки иккинчи томон — тегишли мутасаддилардан манфаатдор бўлиб, маблағ топиш илинжида пиар қилаётганларни ҳам омма билиб, кўриб турибди. Аслида бундайларни оддий ғишт териш, сувоқ қилиш ёки бошқа бир ҳунарнинг бошини тутолмай енгил йўл билан ижтимоий тармоқларда “ризқ териб юрганлар” дейиш мумкин. Медиа, аниқроғи, журналистика шунчаки пиар ҳамда саводсизлик билан ризқ териладиган майдон эмас! У ҳар бир мавзуга қўл уришда мукаммаллик, холислик, аниқлик ва чуқур таҳлилни, ҳалолликни талаб этади. Демак, юзаки, хом-хатала материални элга шошма-шошарлик билан етказиш фақат одамларни чалғитишга хизмат қилади, миллий журналистикамиз шаънига доғ тушуради, холос.
Хусусан, юқорида қайд этганимдек, бу билан бутун бошли ўзбек интернет журналистикасини қоралаш фикридан йироқман, албатта. Фақат ҳар бир ишда меъёр бўлганидек, қўлингиздан бошқа иш келмаса, ўзингизни тармоққа уриб, журналистликка даъво қилманг, демоқчиман. Агарки, Сиз шу миллат вакили бўлсангиз, илтимос, миллий журналистикамизга путур етказманг! Ўз ишингизни қилинг. Айримларга ўхшаб юзингиз қора бўлишидан олдин бу ҳақда ўйлаб кўринг. Агарда, чиндан ҳам, жамият ва халқ дарди билан яшаш, шу касбни эгаллаш ниятингиз бўлса, журналистик касб маҳоратингизни оширишга ҳам вақт ажратинг, эринманг!
Бу соҳада микрафон ё диктафон ёхуд телефон тутиб олиб, одам бир юмалаб журналист, мухбир бўлиб қолмайди. Бу касбнинг ҳам қанча заҳмати бор! Биринчи навбатда савод керак. Журналистика соҳасида саводни ошириш учун эса қайсидир… эмас, энг мақбули журналистика, ҳеч бўлмаса, филология йўналишида 4-5 йил ўқиш керак. Катта устозларнинг сабоғини олиш зарур. Ана энди шунинг ўзи етарли деб билсангиз, катта хато қиласиз. Яна билиб қўйингки, диплом билангина ҳам ҳеч қачон ҳеч ким ҳақиқий журналист бўлиб қолмайди. Аксинча, йиллар давомида ўқиб юрган пайтингизда телеканаллару газета-журналлар таҳририятларида, борингки, бугунги талаб бўлмиш —ҳақиқий интернет нашрларида амалиёт ўташ, газета-журнал, китоб ўқишдан бошқага вақтингиз бўлмаслиги шарт!
Бундан ҳам муҳим шартни айтайми сизга? Айтсам, ижодга, журналистикага хос Худо юқтирган яна нимадир, истеъдод деган нарса ҳам бўлиши керак-да.
Сиз-чи, эй ўзини блогер, журналист, мухбир санаётган айрим сохта “ҳамкасб”лар, бўм-бўш бошингиз билан нимани қойиллатмоқчисиз?
Агарда журналистика бугун сиз кабиларга қолган бўлса, у йўқ, шуни билинг. Ва албатта, хомтама ҳам бўлмангки, одамлар бугун ким кимлигини барибир фарқлай бошлади. Ниқобингизни ечсангиз ҳам, ечмасангиз ҳам фарқи йўқ. Чунки хоҳиш бўлак, истак бўлак. Ҳолва деган билан оғиз чучимайди.
Одилжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон Журналистлар
уюшмаси аъзоси