Kitob o'qish… sog'liqqa ham foydali ekan!
Mutolaa va tibbiyot. Aslida ikki xil, ayni paytda bir-biriga yaqin tushunchalar. Badiiy asar o'qigan insonning dunyoqarashi, xarakteri bo'lak, ruhiyati sog'lom bo'lishi haqida ko'p eshitamiz. Buni qarangki, ushbu gapni mutaxassislar ham tasdiqlar ekan. Ahlitib vakillarining fikricha, mutolaa ruhiyatni ham tarbiyalovchi, ham turli xastaliklardan himoya qiluvi darmondori sanaladi.
— Nima uchun o'tmishda aksariyat odamlar uzoq va sog'lom umr kechirgan. Buning sabablaridan biri tinimsiz mutolaa bo'lgan, – deydi psixolog Sevara Karimjonova. — Kitob o'qishni nafaqat ruhshunoslar, balki nevropatologlar ham tavsiya etadi. Sababi hamma kasalliklarning asosiy ildizi ruhiy zo'riqishdan hosil bo'ladi. Qolaversa, kitob o'qish alsgeymerdek jiddiy kasallikning oldini olishga yordam beradi.
Modomiki, bu jarayon salomatlikka koni foyda ekan, odam necha yoshdan boshlab kitob o'qishi kerak degan savolga hammadan turlicha javob chiqishi tabiiy. Kimdir harf tanigandan deb javob bersa, kimdir odamning o'ziga bog'liq deydi. Aslida esa mutolaa ona qornidanoq bolaga singdirilishi kerak.
— Biz bolalarda ko'p uchrovchi autizm kasalligini ma'lum qadar yengishda ertaklar mutolaasini amaliyotda qo'llaymiz, — deydi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti, Oligofreno pedagogika ta'lim yo'nalishi talabasi Shahnoza Samatova. — Bunday bolalarga ertak eng ta'sirli usul. Masalni o'qib bergach, turli shakl yoki rasmlardan voqealar rivoji ketma-ketlikda joylashtirilishini so'raymiz. Natijada bolada aqliy rivojlanish asta-sekin o'zgaradi, xotira kuchayadi, fikrini ifodalashga intiladi – nutq shakllanadi. Aslida har qanday bola bog'chadan maktab davriga o'tayotgan paytda kitob, mutolaa, kutubxona tushunchalaridan boxabar bo'lishi, kitobning ta'sirini sezib maktabga qadam qo'yishi kerak. Bu ham bola uchun, ham ta'lim beruvchi, ham ota-ona uchun foydali.
Biz tafakkuri sog'lom odamni ziyoli deb ataymiz. Zotan qo'lida diplomi bor har qanday odam ham ziyoli sanalavermaydi. Chin mutolaani sevgan, u bilan hamnafas yashagan odam haqiqiy ziyolidir aslida. Shunday emasmi?
— Ko'pchilik odamlar bozordagi sotuvchilar kitob o'qimaydi deb o'ylashadi. Men ham savdogarman, yoshim 66 da. Ammo doim kitob va gazeta o'qib yuraman, — deydi parkentlik Marg'uba Eshmatova. — Nafaqa pullarimizni olib kelishganida har xil gazeta ham olib keladi pochtachilar. Shu sabab gazetalarni qoldirmay o'qiyman. Savdo paytida ham xaridorlar kelmagan paytlari biror nima o'qib o'tiraman. Kitob o'qisam boshim dam olganday bo'ladi. Shundan xulosa qilganmanki, savdogarlar toliqqanda bosh og'riq dori ichishi kerak emas, yaxshi bir kitob o'qishi kifoya ekan.
Xalqimizda qush uyasida ko'rganini qiladi, degan naql bor. Bugun bolalarning, yoshlarning kitob o'qimay qo'yishi kattalarning ham bunga befarqligi ham sabab ekani haqida bot-bot gapiramiz. Aslida oiladagi sog'lom muhit tayanchlaridan biri mutolaa emasmi?
— Tanlagan soham iqtisod bo'lishiga qaramay, badiiy kitoblar ham o'qib yuraman. Ko'chaga chiqsam yonimda albatta bir kitob bo'ladi. Bunga sababchi bo'lgan inson momom bo'ladi, desam ishonasizmi? Momom 82 yoshida vafot etgan. Ammo gazeta o'qimagan biror kunlarini sira ko'rmaganman. Har kuni ertalab qorindan avval ma'naviy to'yinay, deb gazeta o'qirdilar va bizga o'qigan yangiliklarini gapirib berardilar. Ba'zi vaqtlari chanqovuz chalib berar, o'qigan, eshitgan asarlaridagi ibratli voqealardan so'zlab berardilar. Balki shuning uchun ham xotiralari mustahkam, o'zlari ham bardam yurganlar deb o'ylayman. Ularning ta'siri sababmi, biz nabiralar ham keyinchalik ilmga, mutolaaga jiddiy qiziqish bildirganmiz, –deydi O'tkir Alimov Hindistondagi Xalqaro Osmaniya universiteti talabasi.
Kitob bizni nafaqat ulg'aytiradi, balki ruhan, ma'nan, jismonan kuchimizni charxlaydi ham. Hatto jahonning ayrim mamlakatlaridagi qamoqxonalarda maxbuslarga qancha badiiy kitob o'qisa, shuncha jazo muddati qisqartirilishi belgilangan ekan. Bundan ma'no shundayki, tafakkuri sog'lom odamdan yomonlik chiqmaydi. Demak jamiyat sog'lom bo'lishi uchun, avvalo, ongni chiniqtirish kerak ekan. Xo'sh, siz qanchalik sog'lomsiz?
Yulduz O'RMONOVA