Prezident saylovi: Har bir saylovchi — diqqat-e'tiborda
O'zbekistonda barcha fuqarolarning, jumladan nogironligi bo'lgan shaxslarning saylov huquqlarini ta'minlashning huquqiy-tashkiliy asoslarlari va samarali mexanizmlari umume'tirof etilgan xalqaro norma va standartlar asosida yanada mustahkamlanmoqda.
O'zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi bilan O'zbekiston Nogironlar jamiyati, O'zbekiston Ko'zi ojizlar jamiyati, O'zbekiston Karlar jamiyati va O'zbekiston Nogironlar assotsiatsiyasi o'rtasida hamkorlik bo'yicha kelishuvni imzolashga bag'ishlangan marosimda bu alohida ta'kidlandi.
Ekspertlar e'tirofi
Joriy yilning 7 iyun kuni “Nogironlar huquqlari to'g'risidagi konvensiyani (Nyu-York, 2006 yil 13 dekabr) ratifikatsiya qilish haqida”gi qonunning imzolanishi O'zbekistonda nogironlar huquqlarini himoya qilishning qo'shimcha kafolatlarini yaratish, qonunchilikni yanada takomillashtirish, nogironlarni ijtimoiy himoya qilish va ular uchun teng imkoniyatlarni ta'minlashga xizmat qiladi.
Konvensiyaning qabul qilinishi, nogironlarni ijtimoiy himoya qilish milliy tizimini ilg'or xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish, nogironlarning ijtimoiy himoyasini kuchaytirish uchun xalqaro va xorijiy grant mablag'larini jalb qilish, aholini ijtimoiy himoya qilish borasida mamlakatimizning xalqaro imijini yanada yaxshilashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Konvensiya nogironlarning huquqlarini himoya qilish va qo'llab-quvvatlash, ularga nisbatan kamsitishga barham berish, ularning mehnat qilish, o'z sog'ligini asrash, ta'lim olish va jamiyat hayotida to'laqonli ishtirok etish huquqini ta'minlash, odil sudlovga erishish, shaxsiy daxlsizligi, ekspluatatsiya qilinishdan va suiiste'mollikdan himoyalanishini, erkin harakatlanishini, shaxsiy mobilligini ta'minlashga qaratilgan ellikta moddadan iborat.
Ekspertlar tomonidan mazkur Konvensiyaning qabul qilinishi O'zbekiston rahbariyatining fuqarolik jamiyati institutlarini rivojlantirish, shuningdek, teng ishtirok etish va resurslardan foydalanish, fuqarolarning siyosiy va fuqarolik huquqlarini faol va teng amalga oshirish tamoyillariga rioya qilishga yuksak sadoqatidan dalolat ekanligining yaqqol namoyoni sifatida e'tirof etildi.
Doimiy e'tibor
Konvensiyaning 29-moddasiga binoan, mazkur xalqaro hujjatda ishtirok etuvchi davlatlar nogironlarning siyosiy huquqlarini va ulardan boshqalar bilan teng ravishda foydalanish imkoniyatlarini kafolatlaydi.
Nogironlar boshqalar bilan teng ravishda siyosiy va ijtimoiy hayotda bevosita yoki erkin saylangan vakillari orqali samarali va har taraflama ishtirok etishlari, shu jumladan saylash va saylanish huquqlari va imkoniyatlariga ega bo'lishlarini ta'minlaydi.
O'zbekiston Respublikasining Saylov kodeksi imkoniyati cheklangan shaxslarning ovoz berish yo'li bilan mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotida ishtirok etish huquqlarini amalga oshirishlari uchun barcha mexanizmlarni o'zida mujassam etgan. Saylov kuni ovoz berish binolaridagi texnologik jihozlar — jadvallar, kabinalar va ovoz berish qutilari nogironlar aravachasidan foydalanuvchilarning ehtiyojlarini hisobga olgan holda o'rnatilishi lozim.
Ta'kidlash o'rinliki, mamlakatimiz milliy saylov qonunchiligi va amaliyotida nogironligi bor fuqarolarning alohida ehtiyojlariga doimiy e'tibor qaratilib kelinmoqda.
Joriy yilda davlatimiz va xalqimiz hayotida muhim siyosiy voqea – O'zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi bo'lib o'tadi.
Shu munosabat bilan, Markaziy saylov komissiyasi tomonidan 14 aprel kuni Prezident sayloviga tayyorgarlik ko'rish bo'yicha asosiy tadbirlar dasturi qabul qilindi.
Dasturdan hamkor tashkilotlar bilan birgalikda siyosiy tadbirga tayyorgarlik ko'rish borasida qadamba-qadam amalga oshiriladigan ishlar o'z ifodasini topgan. Belgilangan vazifalarning ijrosi jadallik bilan ta'minlanmoqda.
Ta'kidlash o'rinliki, Asosiy tadbirlar dasturining 18 va 19-bandlarida nogironligi bo'lgan fuqarolarning saylov huquqlarini ta'minlash bilan bog'liq masalalarni hal etish, saylovda teng imkoniyatlar yaratish bo'yicha tegishli nodavlat-notijorat tashkilotlar bilan hamkorlikda ish olib borish belgilangan.
Mustahkam huquqiy asoslar
Yaqinda O'zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi bilan O'zbekiston Nogironlar jamiyati, O'zbekiston Ko'zi ojizlar jamiyati, O'zbekiston Karlar jamiyati va O'zbekiston Nogironlar assotsiatsiyasi o'rtasida imzolagan hamkorlik kelishuvi ham ana shunday ulug'vor vazifalarga xizmat qiladi. Eng muhimi, unda nogironligi bo'lgan fuqarolarning milliy saylov qonunchiligiga kiritilgan o'zgartish va qo'shimchalardan xabardorligini oshirishga qaratilgan ko'plab vazifalar o'z ifodasini topgan.
Mamlakatimizda barcha fuqarolarning, shu jumladan, nogironligi bo'lgan shaxslarning saylov huquqlarini ta'minlashning huquqiy-tashkiliy asoslari va samarali mexanizmlari to'la shakllantirilgan.
2019 yilda qabul qilingan O'zbekiston Respublikasining Saylov kodeksida hamda unga kiritilgan o'zgartish va qo'shimchalarda huquqiy asoslar yanada mustahkamlangan.
Kodeksda nogironligi bo'lgan fuqarolar o'zining konstitutsiyaviy huquqi – saylov huquqini boshqa fuqarolar bilan teng va erkin amalga oshirishi uchun zarur sharoit hamda imkoniyatlar yaratishga oid qoida mustahkamlab qo'yilgan.
Mazkur norma 2019 yilda bo'lib o'tgan saylovlar amaliyotida qo'llanilishi saylovchilarimiz va xorijiy ekspertlar tomonidan keng e'tirof etilgan.
Jumladan, Oliy Majlisga va mahalliy Kengashlarga saylov o'tkazuvchi saylov komissiyalari tarkibida 4158 nafar nogironligi bo'lgan shaxs faoliyat yuritdi. Saylov byulletenlariga moslangan Brayl yozuvidagi trafaretlar ishlab chiqilib, saylov uchastkalariga yetkazildi. Bunday misollarni ko'plab keltirish mumkin.
Markaziy saylov komissiyasi saylovlarga tayyorgarlik jarayonida nogironligi bo'lgan fuqarolarning alohida ehtiyojlariga hamisha jiddiy e'tibor qaratib keladi.
Nomlari qayd etilgan nodavlat tashkilotlar bilan Hamkorlik kelishuvini imzolash marosimini O'zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi Raisi, O'zbekiston Qahramoni Zayniddin Nizamxodjayev alohida ta'kidlaganidek, mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan birgalikda Prezident saylovini tashkil etish va o'tkazishda nogironligi bo'lgan fuqarolarning o'z saylov huquqlaridan teng va to'sqinliksiz foydalanishini ta'minlash barcha darajadagi saylov komissiyalari uchun juda muhim vazifa hisoblanadi.
Hamkorlikda hikmat ko'p
Shu maqsadda, saylov uchastkalari binosini va ovoz berish xonalarini tanlash va jihozlash ishlarida saylov qonunchiligiga amal qilish, xususan, belgilangan barcha shart-sharoitlarni yaratish masalasi tashkilotchilarning doimiy diqqat markazida bo'ladi. Jumladan:
uchastka saylov komissiyasining joylashgan yeri nogironligi bo'lgan saylovchilarning ovoz berish joyiga kelib-ketishi, xususan, transportda kelib-ketishiga;
binoga kirib-chiqishi, bino ichida harakatlanishi, erkin va to'siqlarsiz ovoz berishi uchun har tomonlama qulay bo'lishi uchun panduslar yoki maxsus qurilmalar o'rnatilgan, maxsus kabinalar mavjudligiga;
ovoz berish xonalariga olib boruvchi ko'rsatkichlar ko'rinarli joyga joylashtirilishiga;
uchastka saylov komissiyasi binosida saylov kuni malakali tibbiyot xodimlarining navbatchiligi tashkil etilishiga alohida e'tibor qaratiladi.
Ayni paytda, siyosiy partiya nomzodining saylovoldi tashviqotini olib borishda nogironligi bo'lgan saylovchilarning alohida ehtiyojlarini hisobga olish, bunda ommaviy axborot vositalari, internet va mobil aloqa imkoniyatlaridan foydalanish tavsiya etiladi.
Mazkur Kelishuv doirasida samarali hamkorlik qilish maqsadida taraflar saylov konunchiligining turli jihatlari, saylovni tashkil qilish va o'tkazish, nogironligi bo'lgan shaxslarning huquqiy madaniyati, saylov tashkilotchilarining kasb malakasi darajasini yuksaltirish va boshqa masalalar bo'yicha axborot almashadi;
qo'shma loyihalarni amalga oshirishda axborotga doir, huquqiy, ilmiy manbalardan foydalanadi;
saylov va referendumlarga tayyorgarlik ko'rish va o'tkazishga oid masalalarni o'rganish maqsadida malakali mutaxassislarni jalb qiladi;
saylov qonunchiligini yanada liberallashtirishning mazmun-mohiyatini ochib berishga qaratilgan tadbirlar, seminarlar, konferensiyalar, treninglar, davra suhbatlarini o'tkazadi, loyihalarni amalga oshiradi, tegishli taklif va tavsiyalarni ishlab chiqadi, axborot almashuvlarini tashkillashtiradi hamda mazkur ishlarni amalga oshirishda imo-ishora tili va brayl yozuvlaridan foydalanishni tashkil etadi;
ommaviy axborot vositalari imkoniyatlaridan keng foydalanadi, birgalikda tadbir va loyihalar o'tkazishda ochiqlik va oshkoralik tamoyiliga rioya qiladi.
Taraflar saylov jarayonlarida tashkil etilgan uchastka saylov komissiyalari a'zolari tarkibiga nogironligi bo'lgan shaxslarni hamda jamoat birlashmalari vakillarini tavsiya etish bo'yicha tegishli takliflarni tayyorlaydi.
Uchrashuvda O'zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi O'zbekiston Nogironlar jamiyati, O'zbekiston Ko'zi ojizlar jamiyati, O'zbekiston Karlar jamiyati va O'zbekiston Nogironlar assotsiatsiyasi va ularning a'zolari bilan saylovlarni yuksak tashkiliy darajada o'tkazish borasida hamkorlik qilishga doimo tayyor ekanligi ta'kidlandi.
Bunda mamlakatimiz kuni kecha ratifikatsiya qilingan Nogironlar huquqlari to'g'risidagi konvensiyada o'z aksini topgan qoidalar ham muhim ahmiyat kasb etadi.
Ixtiyor XADJIYEV,
O'zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi
yuridik ta'minlash va murojaatlarni
ko'rib chiqish bo'limi boshlig'i