Attestatsiya korrupsiya bilan egizakmi?

Bir-biriga o'xshash odamlar, egizak farzandlar, shaharlar, binolar, ko'priklar, minoralar borligini bilamiz. Lekin shunday sohalar borki, ularning egizak ekanligi odamda shubha uyg'otadi. Masalan, ot bilan echki, it bilan eshak o'xshash bo'lmaganidek, korrupsiya bilan attestatsiya qanday egizak bo'lsin? Biri odamni poraxo'rlik jinoyatiga boshlasa, biri ilmini, bilimini oshirishda imkoniyat yaratadi. Afsuski, odamning nafsi, jig'ildoni tufayli bu ikki soha “egizakka” aylandi.

Masalan, ta'lim va tibbiyot sohasida bo'layotgan jiddiy va izchil islohotlar tufayli korrupsiya va poraxo'rlik barham topsa kerak, deb katta umidlar qilgan edik. Umidimiz puchga chiqdi.

 

Qaerdaki, davlat byudjetidan katta-katta mablag' ajratilsa, o'sha sohada o'g'irlik va poraxo'rlik avj olar ekan. Ayniqsa, ta'lim, mao­rif sohasida bo'layotgan ayovsiz yulg'ichlik, talon-tarojlik va poraxo'rlik haqida ijtimoiy tarmoqlarda o'qib, teleko'rsatuvlarda ko'rib yoqa ushlaysiz. Sohaning ayrim mutasaddilari “tekin bo'lsa, yamlamay yutadigan”lardan chiqib qoldi.

Maktab va ta'lim deyishimiz bilan ko'z oldimizga, avvalo, ustoz va o'qituvchilarning muborak siymolari keladi. Keyin ta'lim va tarbiya namoyon bo'ladi. Shu bois muhtaram Prezidentimiz ta'lim sohasida yirik tarixiy islohotlarni amalga oshirayotgani xalq va Vatanning nurli kelajagini o'ylab qilayotgan ulkan bunyodkorlikdir. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev alohida ta'kidlaganidek: “Shunday jamiyat qurishimiz kerakki, o'qituvchilik eng obro'li kasb bo'lishi lozim! Bu yo'lda biz, avvalo, o'z hayotini yosh avlod tarbiyasiga bag'ishlagan, ming-minglab ustoz va murabbiylarga tayanamiz!”.

Darhaqiqat, ta'lim sohasi o'z-o'zidan halollik va poklik tushunchalari bilan bog'lanib ketganligini inkor etib bo'lmaydi.

Insof bilan ayting, ta'lim sohasiga eng katta mablag'lar ajratilyapti, o'qituvchilarga qator-qator imtiyozlar berilyapti, oylik maosh­lari muntazam oshirilmoqda. Davlat mukofotlariga sazovor bo'layotirlar. Moddiy va ma'naviy qo'llab-quvvatlanayotgan soha ham ta'lim ekanligini unutishga haqqimiz yo'q.

Lekin korrupsiya ham koronavirusga o'xshab, har xil shtamplarda namoyon bo'lmoqda. Bugun bitta shoxini kessangiz, ertaga yana ikkitasi o'sib chiqadi. Masalan, ta'lim sohasida korrupsiyaning yangi-yangi usullari paydo bo'layotgani juda tashvishli holdir.

Yaxshi bilamizki, maktablarimizda faoliyat yuritayotgan o'qituvchilar vaqti-vaqti bilan bilimlarini yanada takomillashtirish va sohadagi yangiliklarni o'rganib, bilim berish maqsadida attestatsiyadan o'tkazib turiladi. Bu jarayon o'qituvchilar o'z ustida jadal ishlash va izlanishni talab etadi. Attestatsiya esa halol va shaffoflik bilan o'tkazilishi kerak.

Attestatsiya xalq ta'limi tizimiga tegishli tashkilotlarning qarori bilan har besh yilda bir marta o'tkazilishi aniq ko'rsatib berilgan. So'nggi yillarda o'qituvchilar uchun navbatdan tashqari attestatsiya joriy etildi.

Afsus nadomatlar bo'lsinki, korrupsiya degan balo-qazo navbatsiz attestatsiya jarayoniga ilonday sezdirmay kirib keldi. Yoki oldi-berdi bo'lgan bo'lsa, ko'zga tashlanmagandir. Har qalay, attestatsiya degan toza olamga korrupsiya degan balo-qazoning kirib kelganini hech bir narsa bilan oqlab bo'lmaydi.

Ba'zan odam o'ylab qoladi: korrupsiya kirmagan, in qurmagan soha bormikin? Agar bor bo'lsa, qaysi soha u? Og'ir savol. Aniq javob berish murakkab. Lekin bir haqiqatni ochiq aytaylik, korrupsiyaga moyil, tekin bo'lsa yamlamay yutadigan ba'zi odamlar va amaldorlar toifasi borki, undaylar har qanday toza, ozoda muhitda ham poraxo'rlik oldi-berdisini imi-jimida yutadigan qulay va oson muhitni yarata oladilar. Bundan faqat bir to'da muttahamlar huzur qiladilar, boyib ketadilar. Masalan, xalq ta'limi sohasidagi o'marishlar, oldi-berdilar, poraxo'rlikdan avvalo maktab direktorlari, so'ng “RayONO” va oxirida yig'ilib-yig'ilib “Oblono”dagilar lo'q-lo'q yutadilar. Lekin ular o'zlarining farzandlari, nabiralarining haqqiga, rizqiga xiyonat qilayotganlarini bilarmikin?! Biladilar,   albatta. Hamma balo shundaki, bilib nafs qurbonlariga aylanadilar.

O'rni keldi aytishning, yana bir soha borki byudjetni kemirishda xalq ta'limi abjirlaridan mutlaqo farq qilmaydilar. Bu tibbiyot sohasi. Poraxo'rlik tibbiyotda ishga kirishdan boshlanadi. Ayrim insofsiz tibbiyot xodimlari ishga kirgan kunidan bemorning qo'liga qaraydi.

Aslida-ku, faqat tibbiyotda emas, maktabga ham ishga kirish oson emas. Oliy o'quv yurtini qanday tugatishingizdan qat'i nazar maktabga – direktor huzuriga cho'ntak degan narvondan o'tib borasiz.

Qancha soat dars olishingiz cho'ntakning semiz, oriqligiga bog'liq. Shu bilan cho'ntak operatsiyasi boshlanadi. Cho'ntagi barakali o'qituvchining ish faoliyati ham barakali bo'ladi. Chunki, cho'ntak qurg'ur ayniqsa, attestatsiya mavzusida ham semirib-ozib turadi. Ayrim o'rtamiyona, dangasa o'qituvchilar o'z bilimlarini oshirish, izlanish o'rniga cho'ntakni qappaytirish bilan mashg'ul bo'ladilar.

Poraxo'rlik jarayoni sichqonni qopqonda tutish yoki mushuk yordamida ushlash o'yiniga o'xshaydi. Sichqonning hamisha yemishi tekin ovqat bo'ladi. Tekinini topgan sichqon temirdan boshqasini kemirib, payhon qiladi. Ba'zan qopqonga qo'yilgan luqmani ham o'marib, qopqonning zarbidan qutulib qoladi. Sichqon sezgirligi, ayyorligi bilan hushyor mushukni ham chuv tushirib ketadi.

Aslida attestatsiya jarayonida oldi-berdi, poraxo'rlikka aslo yo'l qo'yilmasligi kerak. Lekin yili sichqon yoki sichqon mijoz kimsalar borki, turli poraxo'rlik usullarini o'ylab topadilar. Sichqon tekin to'yib kemirganidek, ayrim attes­tatsiya tashkilotchilari ham davlat byudjetiga ochko'zlik bilan chang soladilar. Masalan, attes­tatsiyaning narxi turli viloyat va shaharlarda turli xil qilib belgilangan. Aytaylik, boy viloyat yoki to'kin-sochin shaharlarda ancha baland. Aytishlaricha, besh yuzdan, ming dollargacha etib belgilangan emish! Buncha mablag' maktab o'qituvchisida bo'lmasligi mumkin. Lekin u attesta­siyadan o'tolmay, ishidan ajralib qolishni istamaydi. Maoshini ro'zg'origa, farzand­lari tar­biyasiga, o'ziga ishlatmay yig'ib-terib oqibatda, bir sichqonga yoki allaqachon kalamushga aylangan tekinxo'rga qo'sh-qo'llab topshiradi.

Yaxshi bilamizki, ilm-fanda, texnika va texnologiyalar, sanoat ishlab chiqarish sohalarida tez-tez yangiliklar yaratib, ishni yengillashtiradigan asbob-uskunalar ishlab chiqadigan kons­truktorlik byurolari ishlab keladi. Afsus nadomatlar bo'lsinki, osoyishta, halol-pok yashash yo'llarini buzib, to'g'ri odamlarni yo'ldan ozdirib haromxo'rlik, poraxo'rlikning yangi usullarini, yo'llarini tadbiq etadigan ochko'z, tekinxo'r kimsalar ham borki, bundaylar jamiyatga jiddiy ziyon yetkazish bilan birga inson tar­biyasiga, ma'naviy va ma'rifiy yuksalishiga to'siq bo'ladi. Odamni halol va pok yashashini izdan chiqaradi. Tubanlikka boshlaydi…

Shu o'rinda juda muhim raqamlar – 2023 yilda ta'lim va sog'liqni saqlash sohalariga davlat byudjetidan trillionlab so'm ajratilganligini alohida ta'kidlab o'tmoqchimiz. Bu juda ulkan raqamlar. Lekin ulardan sohalar ravnaqi, taraqqiyoti uchun halollik bilan foydalanadigan mutasaddilar bilan birga firibgarlik, g'alamislik va nopoklik bilan ularni o'marishga shay turganlar borligini ham unutmaslik kerak.

Biz, bu mulohazalar bilan birga o'qituvchilar attestatsiyadan faqat cho'ntakning kuchi bilan o'tadilar, degan fikrdan mutlaqo yiroqmiz. Albatta, bilimdon, o'z ustida mudom ishlaydigan fidoyi o'qituvchilar ko'p. Ular o'z bilimlariga ishonadilar. Lekin attestatsiyada faqat cho'ntagiga suyanib, umid qilib keladiganlar ham kam emas. Bunday o'qituvchilarning borligi attestatsiya mutasaddilarining cho'ntaklari qappayishiga madad bo'ladi, xolos.

Biz, ushbu dolzarb mavzuni muxtasar etib, Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi mutasaddilaridan attestatsiyani korrupsiyadan ajratib, ular nihoyatda inoqlashib, egizak bo'lib ketishlarining tezroq oldini olish­larini so'rab qolardik. Xalqimizda ko'z yarasi odamning tanasini egallamasdan burun, uni ildizi bilan olib tashlab, darhol davolagan yaxshi, degan gap bor.

Ashurali JO'RAYEV

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

13 − 4 =