Poytaxt yo'llarida… taqiqlovchi belgilar nega to'lib toshgan?

Toshkent shahar hokimi diqqatiga!

 

Yaqinda Koreyadan kelgan bir sayyoh bilan shahar aylanishga to'g'ri keldi. Taksi buyurtma qilib, sayo­hatni boshladik. Sayyoh hayratda! Ba'zan ko'zlarini pirpiratib qo'yadi. Men esa o'ylanib qoldim: nega bu mehmon yo'llarga, svetoforlarga, yo'l chetidagi belgilarga bunchalar tikiladi? Nima, bu odam umrida svetofor yoki yo'l belgilarini ko'rmaganmi? Avvaliga istihola qilib so'ramadim.

Ammo sabrim chidamadi:

— Kechirasiz, janob tinchlikmi?

— Ha, tinchlik. Lekin taajjubdaman,— dedi u. – Nega taqiqlovchi belgilar yo'llaringizda buncha ko'p? Svetoforlarda ham uzundan-uzun tirband­lik. Haydovchilar bir-biriga yo'l bermaydi. O'tgan kuni meni olib yurgan yigit ham qandaydir qoidani buzgan ekan, to'xtatib jarima yozishdi. Men juda xijolat bo'ldim. Mashina mening buyurtmam bilan bir joyga borayotgan edi. “Ayb menda ham bo'lsa kerak”, degan fikrda jarimaning bir qismini to'lab berdim.

— Nega to'laysiz? Haydovchi aytdimi?

— Yo'q, yo'q. U “Olmayman, odamni xijolat qilmang”, dedi. O'zim berdim. O'zi arzimagan pulga kelishgan edik. Ikki barobar jarima esa uni qiynab qo'yardi, albatta.

Mehmonning bu gaplaridan uyalib ketdim. Ehtimol, o'sha jarima uchun to'lab bergan puli unga arzimas choy-chaqadek ko'ringandir, esidan ham chiqib ketar. Ammo yo'llarimizdagi ahvol haqidagi o'y-fikrlari uning yodidan chiqarmikan?

— Men ham Seulda haydovchilik qilganman. Lekin bizda boshqacha, – dey­di hamrohim gapini davom ettirib. – Bizda svetoforlarda to'xtab turish, tirbandlik deyarli uchramaydi. Yo'llar shu darajada aniq mexanizm asosida qurilganki, yo'lovchilar ham, haydovchilar ham bir-biriga xalaqit qilishmaydi. Azbaroyi 200 metr oralig'ida 8 ta “to'xtab turish mumkin emas” belgisini ko'rdim. Xo'sh, qaerda to'xtab turiladi unda?! Axir bu juda g'alati-ku!

— Mulohazalaringiz to'g'ri, lekin bularning hammasini ko'chalarda transportlarning erkin harakatlanishi, qoidalarning kamroq buzilishi uchun soha mutaxassislari ishlab chiqqanda, – deb holatni “andavalash”ga harakat qildim o'zimcha…

Darhaqiqat, so'nggi yillarda yo'llar infratuzilmasi bo'yicha katta ishlar qilindi. Bu albatta bir tomondan quvonarli. Odamlarimiz kundan-kunga daromadi oshayaptiki, mashina sotib olayapti. Buni inkor qilib bo'lmaydi. Ammo shaharsozlik tuzilmamiz bunga tayyormi?

Toshkenti azimda yil sayin, kun sayin mashinalar ko'payib bormoqda. Lekin binolar, inshootlar, ishxonalar oldida avtoturargohlar qani? Aslida avvalroq ular bor ediku, qayoqqa gumdon bo'ldi? Ko'plab ishxonalarda avtoturargohlar yo'q. Ishga kelganlar mashinasini qo'yish uchun uzoq masofa bosib qaergadir tashlab kelishi kerak. Bu qaysi mantiqqa to'g'ri keladi? Yo'l chetiga qo'yay desak taqiq belgisi.

Bor-e, deb avtoulovingizni qo'ysangiz “otning kallasidek” jarimani yozib ketishadi.

Ochiq aytish kerak, yo'l masalasi bizda eng og'riqli va doim gapiriladigan mavzu. Ayniqsa, qishdan chiqar-chiqmas ko'chalarimizning ahvoli xarob bo'ladi. Qishloq va tumanlarni qo'ya turing, poytaxtdagi holat ham pesh emas.

— Deyarli har bir ko'chada o'nlab chuqurlar paydo bo'lgan. Ba'zilari hatto shu darajada kattalashib ketganki, mabodo bitta “Tiko” yoki “Matiz” adashib tushib qolsa, indamay ustidan ko'mvorsa ham bo'laveradi, – deydi bir tanishim kinoya bilan. —Shaxsan o'zim bugun yigirmatadan ko'prog'iga yo'liqdim. Aslida bundan ham ko'p bo'lishi mumkin edi. Qochishga joy yo'q. “Ux” dedim, “voh” dedim, so'kindim, og'rindim. Bunday paytda odam o'zini tutib turolmaydi. Temir bo'lsa hamki mashinamga rahmim kelib ketdi.

Nega yo'llarimiz bitta mavsumdan nariga o'tmaydi? Mutasaddilar “Yog'ingarchilik ko'p bo'ldi” deb o'zini oqlaydi, albatta. Nima, bosh­­qa yurtlarda yomg'ir yog'mayaptimi? Nima uchun ularda bu masala kun tartibiga ko'tarilmaydi? Savollar ko'p, javoblar esa yo'q!

Esimda, o'tgan yili sobiq Toshkent shahar hokimi Jahongir Ortiqxo'jayev “Shahardagi ta'mirga muhtoj yo'llar 10 kun muddatda ta'mirlanadi, jarayon qat'iy nazoratga olinadi” degandi. Shundan keyin ahvol o'nglandimi? Yo'q. Har o'n kunda, har chorakda yo'l qilaversak, qilaversak, qilaversak… pul sarflayversak, sarflayversak, sarflayversak… O'n kunda qilingan ishning sifati ham o'n kunlik bo'larkan-da.

Shu yo'llarimizni sifatli saqlash uchun deb haydovchi pul to'laydi. Ammo abgor ahvoldagi joylardan yurib, baloni yirtilsa, “xodovoy”i ketsa, dardini kimga aytadi? Unga kim yordam beradi? Hech kim. Yana cho'ntagidan xarajat qiladi. Haydovchilarimizning yagona orzusi shu: yo'l masalasi ham qat'iy nazoratga olinsa. Har bir so'mning so'rovi bo'lsa. Xalqaro taj­riba amaliyotga tatbiq etilsa. Qisqasi, yo'l desa bo'ladigan yo'l bo'lsa…

Ma'lumotlarga ko'ra, Shahrisabz shahar hokimligi 5 ta yangi radar o'rnatishga 320 million so'm mablag' ajratibdi. Eng qizig'i, shahar IIB xatida bu mablag'ning bir oyga qolmay oqlanishi asoslab berilgan. Radardan bir kunda o'rtacha 45 million, 1 oyda 1 milliard 350 million mablag' tushib, hokimiyat ham ulardan 464 million so'm mablag' “ishlashiga” ishora qilingan. Demak, yangi o'rnatilayotgan 5 ta radardan bir oyda o'rtacha 6 yarim milliard so'mga yaqin jarima pullari kelib tushadi. Qarang, buni “tadbirkorlik” desa bo'ladimi? Shu o'rinda bir savol: mamlakatimizda radarlar yordamida jinoyatchilik va qoidabuzarliklarning oldini olish maqsad qilinganmi yoki bu daromad vositasi, xolosmi?

Keling, ushbu masalaga aniqlik kiritishga harakat qilamiz. Kuz-qish mavsumi keldi, deguncha mamlakatimizning ko'p yo'llari og'ir ahvolga kelib qoladi. Bu holatlar deyarli har yili sodir bo'ladi. Buni sezmaslik, ko'rmaslikning iloji yo'q. Lekin mutasaddilar yuzaga kelgan ahvolni zudlik bilan bartaraf etish o'rniga “yama”larni tuproq aralashgan shag'al bilan to'ldirishni afzal bilishadi. Afsuski, bu “usul”da to'ldirilgan o'yiqlar ikki-uch kunda avvalgi holiga tushib qolyapti. Nega mutasaddilar zamonaviy kameralar o'rnatishni a'lo darajada bajarishadi-yu, biroq kerakli yo keraksiz belgilarni o'rnatish borasida, jumladan ularni xavfsiz va avtomobil hamda yo'lovchilar uchun qulay qilish borasida o'ylab ham ko'rmaydi? Nega tarozi pallasi teng tutilmayapti? Qachongacha eng ta'mirsiz yo'llarga eng so'nggi rusumdagi zamonaviy kameralarni o'rnatamiz?

Statistik ma'lumotlarga nazar tashlaydigan bo'lsak, o'tgan yili mamlakatimizda o'n mingdan ziyod yo'l-transport hodisalari sodir etilgan va to'qqiz mingdan ortiq fuqaro jarohat olgan. 2,5 mingga yaqin odam halok bo'lgan. Vafot etganlarning 263 nafarini bolalar tashkil etgan. Bu g'oyatda achinarli emasmi?! Bu holat nima uchun kamaymayapti? Xo'sh, bunga kim aybdor va kim javob beradi? Albatta, noqulay yo'llarimiz ham shunday avtohalokatlarga sabablardan biridir. Yo'l transport hodisalari sodir etilishiga sabab bo'layotgan omillarni jilovlash mumkin emasmi? Savollar ko'p, ammo ularga javob berish, vaziyatni o'nglash ishlari, afsuski, talab darajasida emas, nazarimda.

…O'tgan yili Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev raisligida yo'llarda inson xavfsizligini ta'minlash chora-tadbirlari yuzasidan o'tkazilgan videoselektor yig'ilishida ham yo'l-transport hodisalari bilan bog'liq vaziyat xalqimizni qattiq tashvishga solayotganini alohida ta'kidlagan edi. Davlatimiz rahbari, shuningdek, bu sohaga ham ilmiy, tahliliy yondoshilsa, kutilgan natijaga erishish mumkinligini aytgandi. Poytaxtimizning Yunus-ota ko'chasida 2020 yilda to'rtta avtohalokat sodir bo'lgan bo'lsa, bir dona svetofor o'rnatish orqali o'tgan yilda birorta avariya bo'lmagani, Kichik halqa yo'lining Lak-bo'yoq korxonasi qarshisida qarama-qarshi yo'lni ajratuvchi to'siq o'rnatish orqali ava­riyalarga barham berilganini misol qilib keltirib o'tgandi. Chindan ham o'rinli va kerakli joylarda o'rnatilgan yo'l belgilari, svetoforlar ko'plab ko'ngilsizliklarning oldini oladi. Shu bois ham ayrim ko'chalarimizda qalashib yotgan keraksiz belgilarni zarur hududlarimizga o'rnatish, tartibga solish ehtiyoji mavjud.

Oxirgi paytlarda “qopqon” vazifasini o'tayotgan kameralar, belgilardan asosiy maqsad nima o'zi? Rostdan ham jarimami, tartibmi yoki aksincha hamyon shilishmi? Shu masalani ham mutasaddilarimiz xalq tomon bo'lib, bir o'ylab ko'rishlarini istardik.

Ha, yo'llarimiz so'nggi yillarda yuqorida aytganimizdek, ancha o'zgardi. Qulayliklar yaratildi, kengaytirildi. Ammo… borgan sari mashinalar qatnovi, soni ham haddan ziyod oshib bormoqda. Afsuski, poytaxtdagi aksariyat avtoturargohlar sotib yuborildi — ko'p qavatli uylarga aylanib ketdi u joylar. Har qadamda esa taqiqlovchi belgilar: “to'xtash mumkin emas”, “to'xtab turish mumkin emas” va hokazo…

Xo'sh, unda haydovchilar qaerda to'xtab turishsin, qaerga ulovini qo'yishsin? Kim buni o'ylaydi? Shumi inson omili?

To'g'risini aytganda, bunday “tartiblar” atay, jarima solish uchun o'ylab topilayotganga o'xshaydi.

IIVning Yo'l harakati xavfsizligi va yo'l belgilarini o'rnatishga mas'ul idoralari esa bu holatga lom-mim deyishmaydi. Ularga qolsa, “yuqori qavatning tepasiga ham biror belgi qo'yilsa”da norozi bo'lishmasa kerak!

Endi haydovchilarning darajasi, ahvoli haqida-ku gapirmasa ham bo'ladi. Qolaversa, bu alohida boshqa bir mavzu. Lekin poytaxtimiz Toshkentga yaqinda hokim bo'lgan Sh. Umrzoqov yo'l va yo'lovchilarga qulay, xavfsiz bo'lishi uchun qanday chora-tadbirlar ko'rmoqchi? Ayniqsa, “atay” qo'yilgan, ya'ni o'rinli-o'rinsiz o'rnatib tashlangan belgilarni olib tashlashi, hech bo'lmaganda kamaytirishi qo'lidan kelarmikan?

Aytmoqchi bo'lganimiz — asosan ana shu gap edi.

Islom ASILBEKOV,

jurnalist

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

17 + 18 =