O'qimishli avlod dunyoni qutqaradi

Tarixni g'oliblar yozadi, degan falsafadan kelib chiqsak, millatparvar xalqlarga xos tabiat bizni o'z tariximiz haqida mushohadaga chorlaydi. Bilimsizlik, jaholat, ayniqsa, xotin-qizlarga tuban munosabatda bo'lish jamiyatni qanday qiyofaga keltirgani haqida xulosa qilishimiz, bugungi kunda xotin-qizlarga yaratilayotgan shart-sharoitlarning qadriga yetishimiz lozimligini anglashimiz uchun uzoqqamas, yaqin o'tgan kunlarimizga nazar solishimizning o'zi kifoya.

“O'tkan kunlar”ni o'qimagan “Mehrobdan chayon”ni anglab yetmaydi. Cho'lponning “Adabiyot nadur”iga ko'z yugurtirmagan Avloniyni tanimaydi. Fitratning fitratli yillarni qo'msab o'tkazgan bedor tunlarini his qilmaganlar bugungi tinchlik zamonining qadriga ham yetmaydi.

Bugungi mushohada maydonida umid­­li yoshlarimizdan biri – Sevara Ziyo taxallusi bilan o'quvchilarga “Ko'ngil mavjlari”, “Ko'kdan to'kilgan yulduzlar”, “Yashil tuyg'ular” nomli ijod namunalarini taqdim etgan, adabiyotning badiiy publitsistika, nazm va nasr yo'nalishida 2022 yili Zulfiya nomidagi Davlat mukofotiga sazovor bo'lgan, ko'plab xalqaro platformalar ishtirokchisi, Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti, Sharq filologiyasi va tarjimashunoslik fakulteti 3-kurs talabasi Sevara Bahodirovadir.

– Ilk bor “Mehrobdan chayon” romanini o'qiganimda, asar qahramoni – Ra'no mendan bir necha yosh katta edi, mulohaza yuritadi u. – Hozir esa sing­limning hayotini o'qigandek bo'laman. Loydan kirlangan etagi uchun otasidan gap eshitgan, turmush qurish haqida gap ketganda uyalib yuzi bilan onasining bag'riga berkingan sho'x va andishali Ra'noning beg'uborligi, ilmga chanqoqligi va yuksak tarbiyaga egaligi har doim havasimni keltirgan.

Zulfiya nomidagi Davlat mukofotining taqdirlash marosimi munosabati bilan respublikamizning barcha hududlaridan 28 nafar qiz yig'ildi. Biri opam, biri singlim, biri tengdoshim bo'lgan qizlar bilan suhbatlashganimda ularning ham xuddi men kabi bu darajaga yetib kelishlari oson bo'lmaganini his qildim. O'z yoshiga nisbatan tirishqoq, umidli yoshlar qatorida turganimdan ich-­ichimdan faxrlandim, rosti. Ular zamonamizning Ra'nolari. Hamma ham oilasining ko'magi, keng imkoniyatlar, yaxshi sharoitlar tufayli yutuqqa erishavermaydi. Ularning biri tushgacha maktabda o'qib, tushdan keyin repetitorlik qilib topgan puliga kitob sotib olgan, yana biri bir necha chaqirim yo'llarni piyoda bosib, yo'lkira uchun berilgan pullarni musiqa maktabida o'qishga sarflagan…

Abdulla Qodiriy “Mehrobdan chayon” romani haqida yozarkan: “…men bu so'ng'i marg'ub qahramonlarni o'zbek tarixining hazmi ko'targan qadar o'z holicha olishqa tirishdim. Ularning xon va ulamoga qarshi isyoni tabi'iy – shar'iydir. Chunki shundan ortig'i soxta bo'lishi ustiga kitobning qadrini ham tushurar edi. Shu ikki sinf kurashini tas­vir qilish vositasida xon harami, xotinlari, qirq qizlar, tarixiy va etno'g'rafiy lavhalar, o'zbek hayoti, qiziqchilig'i, tanqidchilig'i, o'zbek xotin-qizlari orasidag'i iste'dod, shoiralar, azkiyachilik va boshqa yana ko'b nuqtalarni qamrab olindi”, deydi.

“O'tkan kunlar”ga nisbatan “Mehrobdan chayon”da xotin-qizlar timsoli bir necha barobar ko'proq qamrab olinadi. Yozuvchi takid­laganidek, ularning biri qiziqchi, biri tanqidchi – iste'dodli xotin-qizlar. Ammo afsuski, ularning hayotlari va iste'dodlari haram devorlarini yorib o'tolmaydi.

E'tibor beradigan bo'lsak, erkakcha libos kiyib, Anvarning qo'liga qo'l bergan Ra'no shijoati bilan yangi zamon, ya'ni ma'rifatli ayollar qiyofasiga chizgi beradi. Ra'no misoli ziyoga chanqoq, ilm olish uchun ummonlar oshgan, taqdirini o'z qo'llari bilan yaratishga intilgan yuzlab xotin-qizlarimizning taqdirlari, ming afsuski, ularning keyingi achchiq qismatlari haqidagi o'ylar xayolimni chulg'agan paytda yana bugungi tinch zamonaning qadriga yetish haqidagi o'ylarimga qaytaman. Bizdek bo'lishni, Sevaradek yutuqlarga erishishni orzu qilgan ular…

– O'qishni shunchalik yaxshi ko'rardimki, maktab yoshiga to'lmasdan maktabda o'qishni istardim, – bolaligini xotirlaydi Sevara. – Birinchi sinfga qabul komissiyasida imtihon qilgan o'qituvchilar yoshimga yetmaganimni aytib qaytarishni istashdi, “o'sha kichik imtihonchada” mendan davlat mad­hiyasini so'rashgan. Jussam kichkinaligidan bo'yim zo'rg'a partaga yetardi, lekin har kun ertalab radioda eshitib yodlab olganim – davlat madhiyasini aytib berganman o'qituvchilarga. Maktabdagi ilk kunlarimdan ilhomlanib, birinchi she'rimni yozganman o'shanda:

Maktabim, jon maktabim,

Ko'zim quvnab ko'rganim.

Darslardan olib bilim,

Bo'layin zukko, olim…

Bola shuurim bilan yozgan shu qisqa satrlardagi hayotni yashayapman bugun. Maktabga chiqqunimgacha rasm chizishga unchalik qobiliyatim yo'q edi. Boshqa ko'plab fanlar qatori tasviriy san'at darsi mening hayotimga yangi ranglar olib kirgan. Hatto biroz kattaroq bo'lganimda chizgan rasmlarim bolalar jurnallari va gazetalarida e'lon qilingan. Hozir shu gazeta-jurnallarni ko'rib, kichkina Sevaraning qilmagan ishi qolmagan ekan-da, deb qo'yaman o'zimga-o'zim.

Lekin uning o'quvchilik davrlaridagi eng go'zal kunlar boshlang'ich sinflarni tamomlab, 5-sinfga o'tganida, darslarga adabiyot fani kirib kelganida boshlangan. Ertak kitoblar o'qib yurgan Sevara katta badiiy asarlar o'qiy boshlaganini shunday eslaydi:

– Abdulla Qodiriyning “O'tkan kunlar” va “Mehrobdan chayon” romanlarining tarixiy voqealar aks etgan qismlari meni tushkunlikka solar, Otabek-Kumush, Anvar-Ra'no muhabbatlarini to'liq tushunmasam-da, ularning taqdirlari, qismatlari nima bilan yakun topishi meni qiziqtirardi. Ular bilan birga yashardim. She'r yozishimga maktabdagi ilk kunlarim ilhom bo'lgan bo'lsa, nasrdagi ijodiy mashqlarim badiiy asarlarga muhab­batim bilan chambarchas bog'liq. Litseyda o'qib yurganimda ustozlarimning tavsiyasi bilan badiiy publitsistik maqolalar yoza boshladim. Universitetda tarjima sohasiga qadam qo'ya boshladim. Adabiyotga bo'lgan mehrim tufayli bugun u mening hayotimga mazmun olib kirayapti.

Sevaraning 2022 yilda Turkiyaning “Türk yayınevi” nashriyoti tomonidan nashr etilgan va amazon.com platformasiga joylangan “Türkçe`nin dünyadaki özbek sesi” 2-xalqaro antologiyasi”dan ijodiy ishlari o'rin olgan. O'sha yili “Tarjimashunoslik va xalqaro jurnalistika” kafedrasi mutaxassislari va “Bu qadimiy san'at” tarjima maktabi talabalari tomonidan tayyorlangan “Said Foiq Abasiyoniq hikoyalari” to'plamiga tarjima qilgan hikoyasi kiritilgan. Buyuk Britaniya, Polsha, Rossiya, Bolgariya, Chexiya, Germaniya kabi davlatlarda bo'lib o'tgan 10 ga yaqin xalqaro, Respublika ilmiy konferensiyalarida adabiyotga oid ilmiy maqola va tezislari bilan ishtirok etib, sertifikatlarga ega bo'lgan. Moskva xalqaro fan va ta'lim markazi tomonidan nashr etiladigan “Studencheskiy forum” ilmiy jurnalida maqolasi nashr etilgani uchun maxsus sertifikat bilan taqdirlangan.

Sevara Bahodirovaning erishgan yutuqlari ko'p. Ammo ularning har biri ortida ilm-ma'rifatga chanqoqlik, bedor tunlar, minglab kitoblarning mutolaasi, ijodiy izlanishlar, eng asosiysi – maqsaddan og'ishmaslik yo'lidagi matonat va iroda bor.

Shuningdek, u beshta partiya negizida hamda O'zbekiston yoshlar ittifoqi bilan hamkorlikda o'tkazilgan “Yoshlar parlamenti modeli” Respublika konferensiyasida ishtirok etgani uchun sertifikat va tashakkurnoma hamda “Yangi ovoz” O'rta Osiyo yozuvchilar uyushmasi tomonidan O'zbekiston Respublikasi xalq shoiri Muhammad Yusuf tavalludi munosabati bilan o'tkazilgan Xalqaro ijodiy ishlar tanlovida g'olib bo'lgani uchun 1-darajali diplom, Respublika lider qizlar fes­tivali, “Studencheskiy vestnik” ilmiy jurnalida maqolasi nashr etilgani uchun maxsus sertifikatlar bilan taqdirlangan. O'zbekiston yoshlar ittifoqi Jizzax viloyat kengashi qoshida “Yosh ijodkorlar” va O'zbekiston Respublikasi IIV Jizzax akademik litse­yida “Intellekt” volontyorlar klublarini tashkil qilgan.

– O'qib olim bo'larmidi, yaqinda turmushga chiqadi, o'qib nima qilib berardi qiz bola, degan qoliplarga isyon bilan javob qaytarish kerak emas. O'qib olima bo'lish, farovon hayot qurish, sog'lom bolalarni tar­biyalash orqali jamiyatga hissa qo'shish mumkinligini isbotlashimiz kerak, – deydi Sevara zamonaviy yoshlarga xos fikrlab. – Bugun qizlarga o'qish uchun shunchalik imkoniyatlar ko'pki, ularni o'ylab aqling shoshadi. Bir qancha tavsiyanomalar orqali qo'shimcha grand asosida talaba bo'lish, ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalar farzandlarining to'lov-kontraktini davlat va tegishli idoralar tomonidan to'lab berilishi, ta'lim uchun uzoq muddatga, foizsiz kreditlar, magistraturada mutlaqo grand asosida o'qish imko­niyati, doktorantura uchun alohida kvotalar… Men ta'lim sohasidagi imkoniyatlarimizdan bir shingilini sanab o'tdim. Qator kamchiliklarni sanab, nolib, chetga intilayotgan yoshlarga avval shu imkoniyatlardan albatta foydalanib ko'rishni tavsiya qilaman. Men tasodif degan gapga ishonmayman. Bu hayotda hamma narsaning bir sababi bordir. Hayotimizni nolib o'tkazish yoki uni mazmunli kechirish o'zimizga bog'liq. Biron narsaga erisha olishimiz ham, erisha olmasligimiz ham nasibdan. Muhimi, bundan to'g'ri xulosa olish. Zulfiya mukofotiga yetti yilda erishdim. Lekin hech qachon bu yo'lga tushganimdan afsuslanmadim. Chunki bu yo'lda men o'z yo'limni, ustozlarimni, karyeramni, do'stlarimni va qadrdon kitoblarimni topdim. Qiz bola o'qib kim bo'lardi, deydigan oilalarga o'tinchim shuki, qizlaringizni, ayollaringizga bo'sh vaqtlarini telefonda emas, hunar o'rganish markazlarida, kutubxonalarda o'tkazishlari uchun sharoit yarating. Orzulariga qanot bo'ling. Biz sizning duolaringizga, qo'llab-quvvatlashingizga, ishonchingizga muhtojmiz…

Sevaraning mushohadalarini o'qib, bugun yurtimizning qaysidir burchagidagi qaysidir bir qizning bilim olish orzusi nish urishiga, yana biriniki kurtak yozishiga ishonaman. Bugungi jamiyat ma'rifatli bo'lish yo'lida har qanday mashaqqatni mohirona yengish, tadbirkorlik bilan ularga barham berish, matonat bilan ayollik jozibasini saqlab qolish chinakam o'zbek ayolining ziynati ekanini isbotlash har bir o'zbek qizining burchiga aylanishiga ehtiyoj sezadi.

Ziyoda AKBARQULOVA,

Respublika Ma'naviyat va

ma'rifat markazi xodimi

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

nine − 3 =