Mahmudxo'ja Behbudiy – buyuk millatparvar

Millat ong-tafakkurini yuksaltirish, uni turli yot g'oyalardan tozalash, xalq farzandlarining savodli va zakiy bo'lishlarida ma'rifatparvar jadidlarning o'rni beqiyos. Ulardan biri Turkiston jadidchilik harakatining asoschisi, yurt hurligi va ma'rifati yo'lida qurbon bo'lgan, milliy uyg'onish davri adabiyotining taniqli namoyandasi sifatida ilm-fan, ta'lim va tarbiya, adabiyot, san'at sohalarini rivojlantirish, jahondagi ilg'or taraqqiyot yutuqlarini o'zlashtirish yo'lida o'z hayotini baxsh etgan fidoyi inson Mahmudxo'ja Behbudiydir. U publitsist, noshir, muharrir, jamoat arbobi bo'lishi bilan birga XX asr boshida yurtimiz tarixida g'oyat murakkab va sinovli davrda Turkiston jadidchilik harakatining asoschisi sifatida maydonga chiqqan va hurriyat, ozodlik uchun bor hayotini, ilmu zakosini tikib kurashgan.

Turkiston xalqining milliy qahramoni Mahmudxo'ja Behbudiy asarlarini yosh avlod o'rtasida keng targ'ib qilish, Vatanga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalash, uning bebaho merosini kengroq o'rganish maqsadida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024 yil 27 dekabrdagi “Turkiston jadidlik harakatining asoschisi, atoqli adib va jamoat arbobi, noshir va pedagog Mahmudxo'ja Behbudiy tavalludining 150 yilligini keng nishonlash to'g'risida”gi qarori ijrosini ta'minlash borasida turli kechalar, adabiy-ma'rifiy anjumanlar bo'lib o'tmoqda.

Kuni kecha O'zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi saroyida O'zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti va qator tashkilotlar hamkorligida “Jadidlar va Mahmudxo'ja Behbudiy merosini o'rganishdagi yangi yondashuvlar” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya bo'lib o'tdi. Unda taniqli davlat va jamoat arboblari, diplomatik korpus vakillari, madaniyat xodimlari, ziyolilar, shoir va yozuvchilar, jurnalistlar, san'atkorlar, ijodkor yoshlar, adabiyot ixlosmandlari va ommaviy axborot vositalari vakillari ishtirok etishdi.

Tadbir Cho'lponning “Go'zal Turkiston” she'riga bastalangan, jadidlarning milliy madhiyasiga aylangan qo'shiq bilan boshlandi. Sahnadagi ijrochilarga mehmonlar ham jo'r bo'lishdi.

Anjumanning kirish qismida O'zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti rektori Sherzodxon Qudratxo'ja, Yoshlar ishlari agentligi rahbari Alisher Sa'dullayev, Qatag'on qurbonlari davlat muzeyi rahbari, tarix fanlari doktori, professor Baxtiyor Hasanov so'zga chiqib, Mahmudxo'ja Behbudiyning boy adabiy-ilmiy merosini o'rganish va targ'ib qilishning ahamiyati haqida so'z yuritdilar. Jumladan, professor Sherzodxon Qudratxo'ja shunday dedi:

— So'zimni Mahmudxo'ja Behbudiyning “Dunyoda turmoq uchun dunyoviy fan va ilm zarurdir. Zamona ilmi va fanidan bebahra millat boshqa millatlarga poymol bo'lur” so'zi bilan boshlamoqchiman. Bundan bir asr avval aytilgan ushbu so'zlar bugun ham g'oyat dolzarb. Bundan 150 yil ilgari shu kunlarda Turkiston jadidchilik harakatining rahnamosi, din va jamoat arbobi, yangi usul maktablari, matbuot va o'zbek dramaturgiyasi asoschisi, o'z e'tiqodi va adolatiga sodiq ma'rifatparvar bobomiz Mahmudxo'ja Behbudiy tavallud topgan. Millat oydinlari bo'lgan jadidlar, xususan, Mahmudxo'ja Behbudiy ilmiy merosini o'rganish va adabiy jamoatchilikka tatbiq etish borasida ko'plab tadqiqotlar amalga oshirilmoqda.

Shuningdek, konferensiyada Behbudiyning nevarasi Shohruxxo'ja Behbudiy ham so'zga chiqdi. U bobosining ulug' ishlari qadr topayotgani, Yurtboshimiz tomonidan jadid bobolarimiz merosiga e'tibor berilayotgani uchun Davlatimiz rahbari va anjuman tashkilotchilariga samimiy minnatdorchilik bildirdi.

Mahmudxo'ja Behbudiy ilmiy merosini o'rganish va uni ommalashtirish yo'lida bir qator amaliy ishlar olib borgan namunali tashkilotlar  rahbarlari, madaniyat xodimlari Behbudiy nomidagi statuetka va esdalik sovg'alari bilan taqdirlandi.

Anjumanning badiiy qismida Mahmudxo'ja Behbudiy, Abdulla Qodiriy, G'ulom Zafariy, Botu, Shokir Sulaymonov kabi ma'rifatparvarlar siymosi gavdalantirilib, jadidlarning asarlaridan parchalar o'qildi. O'zbekiston Davlat Satira teatri tomonidan Behbudiyning “Padarkush” dramasidan parcha namoyishi taqdim etildi.

Mahmudxo'ja Behbudiy ijodini o'rganish va uni joylarda targ'ib qilish, adabiy kechalar tashkil etish mamlakatimizning barcha hududlarida davom etmoqda.

Gulnora ShERMATOVA