Никоҳ шартномасини тузиш ихтиёрийдир
Оила — муқаддас ватан. У халқ ва жамият ҳаёти, турмушига оид урф-одатларни ўзида синовдан ўтказади. Ўз бағрида фарзандларни тарбиялаб, уларга умуминсоний қадриятларни сингдириб, бошланғич ижтимоий йўналиш беради.
Сўнгги йилларда давлатимиз томонидан оилаларнинг ижтимоий-иқтисодий ва ҳуқуқий истиқболига кенг имкониятлар яратилди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида ҳам оилаларнинг ҳақ-ҳуқуқлари ҳуқуқий асосда ҳимояланди. Шунингдек, азалий анъаналаримизни ўзида мужассам этган Оила кодекси ва кўплаб ҳуқуқий-меъёрий ҳужжатлар қабул қилиниб, ҳаётга татбиқ этилди. Қолаверса, юртимизда амалга оширилаётган изчил ислоҳотлар жараёни бу борадаги эзгу анъана ва урф-одатларимизни янгича маъно ва мазмун билан бойитиб бормоқда.
Оила кодексига биноан, никоҳ шартномаси — никоҳланувчи шахсларнинг ёки эр ва хотиннинг никоҳда бўлган даврда ёхуд эр ва хотин никоҳдан ажралган тақдирда, уларнинг мулкий ҳуқуқ ҳамда мажбуриятларини белгиловчи келишувдир.
Оила ҳуқуқий асосларининг узвий бир қисми бўлмиш никоҳ шартномаси — никоҳнинг расмий қайд этилиши, унда иштирок этаётган йигит ва қизнинг шахсий ҳамда мулкий ҳуқуқларини юзага келтиради. Оила қураётган бугунги ёшлар ичида бу жараёнгача тадбиркорлик қобилияти ёки интеллектуал салоҳияти билан моддий-молиявий жиҳатдан анча нарсага эришганлар кўпчиликни ташкил этади. Эр ва хотиннинг никоҳгача ўзига тегишли бўлган мол-мулки, шунингдек, улардан ҳар бирининг никоҳ давомида ҳадя, мерос тариқасида ёки бошқа битимлар асосида олган мол-мулки фақат ўзининг мулки ҳисобланади. Шу маънода эр-хотиннинг биргаликдаги умумий мулки эса уларнинг никоҳ давомида орттирган, шунингдек, никоҳ қайд этилгунга қадар умумий маблағлари ҳисобига олинган буюм ёки бошқа нарсалари бўлиши мумкин.
Никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олингунга қадар ёки никоҳ даврида тузилиши мумкин. Никоҳ давлат рўйхатига олингунига қадар тузилган шартнома у давлат рўйхатига олинган кундан бошлаб кучга киради. Шартнома ёзма шаклда тузилади ва албатта, нотариал идора орқали тасдиқланиши шарт.
Никоҳ шартномасини тузишда томонларнинг паспортларига кўра шахслари аниқланади. Никоҳ тузишдан олдин никоҳ шартномасини тузишга келганлар билан нотариус томонидан суҳбат ўтказилгач ёки эр-хотиннинг никоҳ тузилганлиги ҳақидаги гувоҳномаларига асосан, бу шартнома нотариал тасдиқланиш учун қабул қилинади. Никоҳ шартномаси эр-хотин ўртасида вужудга келиши мумкин бўлган низоларнинг суд жараёнида тўғри ва адолатли ҳал қилинишида ёрдам беради.
Муҳими, никоҳ шартномасини тузиш ихтиёрийдир. Яъни бундай шаклдаги шартномани тузиш ёки тузмаслик эр ва хотиннинг ўзига боғлиқ.
Никоҳ шартномасининг яна бир афзаллиги шундаки, у ўзида нафақат эр-хотиннинг мол-мулкини вужудга келтириш ёки унинг ҳуқуқий тартибини ўзгартириш, шу билан бирга, эр-хотиннинг бир-бирига моддий таъминот беришини тартибга солишини ҳам акс эттиради. Шу боис никоҳ шартномасини фақат мулкий низоларни ҳал қилишга ёрдам берувчигина эмас, балки никоҳни мустаҳкамловчи омил деб қараш ҳам мумкин.
Нилуфар НАСРИТДИНОВА,
Мирзо Улуғбек тумани
ФҲДЁ бўлими
2-тоифали инспектори.