Halqa

(Hikoya)

Chol uzoqdan bolaning ovozini tanidi: sirka ichgan xo'rozdek chiyillagan ovoz goh baralla eshitilar, goh so'nib qolardi. Boboning ko'kayini kuyindi hididek yoqimsiz bir nima qattiq achishtirdi: hoynahoy, go'dak bugun ham yig'layverib, ovozi bo'g'zidan chiqmay qolganga o'xshaydi.

U qurilganidan beri ikki tabaqasi bir vaqtda ochilmagan eski, shalog'i chiqqan darvozaning kichkina o'rta eshigini oyog'i bilan tepib ochdi: almisoqdan qolgan, har ochilganda zang tortgan oshiq-moshiqlari dardli g'ichirlaydigan eshik sal qoldi qo'porilib tushishiga.

Uy oldidagi keksa gujum soyasida urchuq yigirib o'tirgan kampir darvoza darchasining taraqlab ochilishiga zarra e'tibor bermadi. Yumushini davom ettirdi: g'irillab aylanayotgan urchuqboshning shardozini yoshiga yarashmagan epchillik bilan boshi uzra cho'zib-cho'zib kalavaga o'rardi.

Lekin bobosini ko'rishi bilan arang oyoqda turgan go'dakning mas'um chehrasida quyosh porladi. U hamma narsani unutib, talpanglagancha bobosi tomon intildi. Bobo va nabira achomlashishga ulgurmadi: bolaning beliga bog'langan pilik ip tarang tortilib, uni taqqa to'xtatdi — muvozanatini yo'qotgan bola orqasi bilan g'adir-budur, o'ydim-chuqur qoq yerga o'tirib qoldi.

Chol yig'lamoqqa chog'langan nevarasini dast ko'tarib olar ekan, gujum tomon yurdi: ulkan daraxt tanasiga bog'langan ip salqi tashladi…

— Otamdan!.. Otamdan!.. Mana, men keldim… Yana yig'ladingmi?! O'o'o', momasi yana Alpomishimni daraxtga bog'labdi-da. Ha, hali to'xtab tursin, bu momongning ta'zirini beramiz… O', otajonim-a! Yana yiqilibsiz-da! Mana, hozir ipni yechamiz. Mana-mana!..

Bobo bolaning beliga mahkam tang'ilgan ipning tugunini yechar ekan, tirnoqlari achishib ketdi. Cholning ko'ksiga boshini qo'ygan go'dak esa ich-ichidan xo'rsinardi. Tiyiqsiz bu iztirob cholning g'azabini qo'zg'ab, dardi dunyosini qorong'i etdi. Ko'ksida bo'ron bo'lib qo'zg'algan bu nafratni tiliga chiqarishga ulgurmadi.

Tuyqus qarg'a qag'illagandek kampir g'azabnok gapira boshladi:

— Megajin qiz, bir so'takni deb bizlarni shu ko'yga soldi!!! Mana bu ko'kiyagini bizlarga tashlab, o'sha shumqadam bilan pul izlab ketdi-bordi! Men uning zormanda chirqillovig'ini dardimga gazak qilamanmi?! O'zi bir haftadan beri qo'lim shishib, buyragim og'rib, belimni ololmayman. Bu jonimning egovining ovozi tinsa deng. Daraxtga bog'lamasam, qonimga tashna qildi. Hali o'zi tekis yerda yurolmaydi-yu, hovli-hayotning to'riga qochgani-qochgan. Ikki marta anavi yertokning ichidan topib keldim. Govzombirdan ham qo'rqmaydi bu chakaging o'chgur! Chayonmi, ilonmi chiqib o'ldirsa, qutulardim bu dardi bedavodan!!!

Shu yerga kelganda chol chidab turolmadi, portladi:

— Aaaay, ahmoq, sangnafas, o'chir ovozingni! Xudodan qo'rq!!! Go'dakning ohi uradi sen befahmni! Bolada nima ayb, onasi tashlab ketgan bo'lsa?! O'ylovsiz qiz!.. Shu nodonni ham sen tuqqansan, sen tarbiya bergansan. Bir narsa desam, qopag'on itday og'zimdan qopding, endi bas qil!!!

Kampir ko'z ostidan eriga chaqchayib qaradi: cholning qorayib, tutaqib ketgan yuzidagi ijirg'anish va nafrat kampirning tiliga tushov soldi.

Qo'lidagi urchug'ini shiddat bilan yigira boshladi.

Hamon xo'rsinishini bosolmagan go'dakni bag'riga bosganicha hovli to'ridagi yertok tomon yo'l olgan cholning dimog'iga tuproq hidi urildi.

Shundagina bobo go'dakning ust-boshi tuproqqa belanganini, har yiqilganida yuziga sachragan chang gardidan bolaning yuzi kir tortib ketganini fahmladi.

Nevarasining tuproq yuvgan yuzida yosh tomchilari namiqib qotib qolgan edi.

Bola yertok boshiga yetib kelganida hammasini birdan unutdi: “Abu, abu, abu!” degancha yerga tushishga intildi.

Chol nabirasini avaylab yerga qo'yar ekan, go'dak yulqinib uning qo'lidan chiqib, alpan-talpang yurganicha bir narsa izlagandek yertok atrofini aylanishga tushdi.

Go'dak izlaganini topdi: qaerdandir oppoq kapalak uchib keldi, u yertokning betartib shoxlari uzra qanotlarini qoqib, chang o'tirgan barglari chetiga qo'nishga chog'lanardi.

Bola qiyqirib kula boshladi: “Abu, abu, abu!”

U qo'llarini cho'zib, kapalakni ushlamoqchi bo'lardi.

Bobosidan taralayotgan achqimtir ter hidi, yertokning barglaridan anqigan shirin bir ifor, oppoq kapalakning qanotlaridagi nurli tasmalar halqalarga, oltin halqalarga aylanib, go'dakni nurli og'ushiga oldi: halqalar, halqalar… olam halqalarga to'ldi.

Temirpo'lat TILLAYEV,

O'zbekiston Yozuvchilar

uyushmasi a'zosi.