Subsidiya qanday imkoniyatlar beradi?

Yildan – yilga aholining uy-joyga bo'lgan ehtiyoji ortib bormoqda. Talabga yarasha taklif deganlaridek, respublikamizning barcha go'shasida turli xil namunadagi uylar qad rostlamoqda. Endilikda mana shunday uylarni ipoteka krediti asosida xarid qilish birmuncha yengillashdi. Prezidentimizning joriy yil 1 may kuni imzolagan “Aholining uy-joy sharoitini yaxshilash hamda ipoteka krediti bozorini yanada kengaytirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida”gi qarori ipoteka krediti asosida aholiga uy-joy berilishi tizimida eng muhim hujjatlardan biri, desak adashmagan bo'lamiz.

Aholining uy-joy sharoitini yaxshilash, ipoteka krediti bozorini yanada rivojlantirish, xususiy pudrat tashkilotlarini uy-joylar qurilishiga keng jalb qilish hamda ularga qulay shart-sharoitlar yaratish maqsadida ushbu qaror qabul qilindi. Qolaversa, mazkur hujjat pandemiya davrida aholining uy-joy sharoitlarini yaxshilashga ham xizmat qiladi.

Ipoteka tizimidagi yangi qarorda xalq uchun qanday yengilliklar bor? Xususiy pudrat tashkilotlariga-chi? Aholi uchun davlat tomonidan beriladigan subsidiyalar miqdori necha foizgacha bo'lishi mumkin? Ushbu savollarga batafsil mutaxassislardan javob oldik.

Aholi uchun qanday yengilliklar bor?

Aholiga ajratiladigan ipoteka kreditlari muddati 15 yildan 20 yilga uzaytirildi. Ipoteka kreditlari muddatining uzayishi, asosiy va unga hisoblangan oylik foiz to'lovlarining kamayishiga, bu esa o'z navbatida, aholining oylik daromadlarining qolgan qismini boshqa zaruriy kundalik ehtiyoj va jamg'armalar uchun yo'naltirishiga xizmat qiladi — deydi Markaziy bankning Jamoatchilik bilan aloqalar va kommunikatsion siyosat departamenti direktori Akmal Nazarov. — Qarorga muvofiq, mamlakatimizda aholi eng zich joylashgan hududlar Andijon, Namangan va Farg'ona viloyatlarida joriy yil 1 dekabrga qadar taj­riba tariqasida jismoniy shaxslarga ajratilgan yer uchastkalarida uy-joylarni qurish va qayta qurish uchun ipoteka kreditlari ajratiladi. Bu esa aholi o'zlari uchun maqbul bo'lgan joylarda uy-joy qurish va qayta qurishiga moliyaviy tomondan sharoit yaratishda muhim qulaylik hisoblanadi.

Subsidiya o'zi nima?

Subsidiya — daromadi yuqori bo'lmagan shaxslarga ipoteka kreditlari asosida uy-joy sotib olishlari uchun bosh­lang'ich badal yoki kredit foiz to'lovlarining bir qismini qoplab berish maqsadida davlat byudjetidan to'lanadigan va qaytarib berilmaydigan mablag'.

Boshlang'ich badal – bu birlamchi bozordagi (yangi qurilgan) uy-joylarni sotib olish uchun ajratiladigan pullar. Shahar va qishloq joylarda ularning qiymati har – xil bo'ladi.

Subsidiya, shuningdek, ipoteka krediti bo'yicha foizlarni qoplash uchun ham berilishi mumkin.

Subsidiya necha foizgacha beriladi?

— Shaharlarda va Toshkent shahrida ipoteka kreditlari bo'yicha dastlabki badalning bir qismini to'lash uchun uy-joy hisoblangan qiymatining 10 foizi miqdorida subsidiyalar to'lanadi. Shu bilan birga, qarorga asosan Qoraqalpog'iston Respublikasi Vazirlar kengashi va hududiy hokimliklar tomonidan 2020-2021 yillar davomida mahalliy byudjet daromadlarining oshirib bajarilgan qismi hisobidan mazkur hududda subsidiyalar sonini 1,3 baravarga yoki summasini 40 foizgacha oshirishga ruxsat berilmoqda.

Tahlillar shuni ko'rsatmoqdaki, so'nggi yillarda ipoteka bozorida tayyor holda topshirish shartisiz qurilgan kvartiralarga bo'lgan talabning ortib borishi tenden­siyasi kuzatilmoqda. Shundan kelib chiqib, endilikda pardoz ishlari amalga oshirilmasdan qurilgan uy-joylarga Moliya vazirligi tomonidan tijorat banklariga ajratilgan re­surslari hisobidan ipoteka krediti berilishi joriy etildi. Bu aholining uy-joylarni o'ziga qulay dizayn asosida pardozlashiga sharoit yaratadi, — deydi Akmal Nazarov.

Ipoteka kreditlarining miqdorlari qancha?

Xususiy pudrat tashkilotlari tomonidan qurib bitkazilgan kvartiralarni, shuningdek, tayyor holda topshirish shartisiz (pardoz ishlarini amalga oshirmasdan) qurilgan kvartiralarni birlamchi uy-joy bozorida sotib olish uchun bir qarz oluvchiga ajratiladigan ipoteka kreditlarining eng ko'p miqdorlari:

• qishloq joylarida 2 xonali kvartiralar uchun 174 million so'mdan 240 million so'mgacha, 3 va undan ko'p xonali kvartiralar uchun 224 million so'mdan 320 million so'mgacha;
• shaharlarda 2 xonali kvartiralar uchun 180 million so'mdan 240 million so'mgacha, 3 va undan ko'p xonali kvartiralar uchun 232 million so'mdan 320 million so'mgacha;
• Toshkent shahrida 2 xonali kvartiralar uchun 198 million so'mdan 264 million so'mgacha, 3 va undan ko'p xonali kvartiralar uchun 255 million so'mdan 352 million so'mgacha berilishi qarorda belgilab qo'yilgan.

Bundan tashqari, Prezidentimizning 2019 yil 28 noyabrdagi “Ipoteka krediti mexanizmlarini takomillashtirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida”gi PF-5886-sonli Farmonida keltirilganidek, Markaziy bankning asosiy stavkasi (qayta moliyalashtirish stavkasi) pasaytirilgan taqdirda, Moliya vazirligi tomonidan ajratilgan mablag'lar va tijorat banklarining ipoteka kreditlari bo'yicha foizlar mutanosib ravishda kamayadi, oshirilgan taqdirda esa o'zgarishsiz qoladi.

Xususiy pudrat tashkilotlariga qanday imtiyozlar beriladi?

—      2020 yil 1 maydan 31 dekabrga qadar Tadbirkorlik faoliyatini qo'llab-quvvatlash davlat jamg'armasi tomonidan xususiy pudrat tashkilotlariga shahar va qishloq joylarida 4 va undan yuqori qavatli hamda Toshkent shahrida 7 va undan yuqori qavatli uy-joylar qurish uchun tijorat banklari tomonidan milliy valyutada ajratilgan kreditlarning 50 foizigacha, biroq 8 milliard so'mdan oshmagan miqdorda kafillik berilishi tartibi joriy etilmoqda. Shuningdek, joriy yil 31 dekabrga qadar xususiy pud­rat tashkilotlariga Markaziy bank asosiy foiz stavkasining 1,75 baravaridan yoki summasi 20 milliard so'mdan ortiq bo'lmagan miqdordagi milliy valyutada ajratilgan kreditlar foizining asosiy stavkadan oshgan, lekin 10 foizlik banddan ko'p bo'lmagan qismini qoplash uchun Tadbirkorlik faoliyatini qo'llab-quvvatlash davlat jamg'armasi tomonidan kompensatsiya to'lanadi,— deb ma'lumot berdi A.Nazarov.

Feruza Rahimova,

“Hurriyat” muxbiri.