Yer yuzining yirtilmas kitobi

• “Google” degan yirtilmas kitob
• Har daqiqa 2 million qidiruvchi
• “Yomon bo'lma”ning yaxshiliklari
• Dunyoning 191 tilida tillashib…
• Daholar faqat o'tgan zamonda yashamaydi

Bugungi kunda “Google” har birimizning hayotimizga shiddat bilan kirib kelgan. Negaki, har kuni shu tarmoq orqali nimadir qidiramiz, izlaymiz va yangi–yangi ma'lumotlarga ega bo'lamiz. Aslida “Google” asoschilari bir kun kelib o'zlari haqidagi to'liq ma'lumotlarni ham shu tarmoqdan topib bilishimizni orzu qilgan bo'lsa, ajab emas. Dunyoning xohlagan bir burchagida o'tirib boshqa bir dunyodagi yangiliklardan xabar topamiz, odamning ismi sharifi yozilsa bormi, ular haqida o'zimiz so'ramagan ma'lumotlarga ham ega bo'lamiz. Bunda afsonaviy internet “razvedkachi”miz – “Google” har birimizga sadoqat bilan xizmat qiladi. Biz  har kuni uyda, ko'chada, ishda u bilan birga vaqt o'tkazamiz. Eng qizig'i u topib bergan ma'lumot va kitoblar ichida eng ko'ngilocharidan tortib, mukammaligacha bor.

Ayni paytda  “Google”da har daqiqada 2 million qidiruvni amalga oshirish mumkin.  “Google” eng ko'p odam tashrif buyuradigan tarmoq bo'lib, feysbukdan keyin ikkinchi o'rinda turadi. “Google”ga tegishli bo'lgan “YouTube”  kanali esa uchinchi o'rinni egallaydi. “YouTube”da har kuni 450 ming odam video tomosha qiladi. Mana sizga  “Google” va “YouTube” degan ulkan yirtilmas Kitobning umuminsoniyat oldidagi bemisl xizmatlari…

“Google” 1996 yil yanvarda o'sha paytda Kaliforniyadagi Stenford universitetida o'qiyotgan Larri Peyj va Sergey Brinning tadqiqot loyihasi sifatida paydo bo'lgan. An'anaviy qidiruv tizimlari keyinchalik qidiruv natijalarini sahifada qidirish so'zlari necha marta aytilganiga qarab saralashganiga qaramay, Peyj va Brin saytlar o'rtasidagi munosabatlarni tahlil qiladigan eng yaxshi tizim to'g'risida o'ylab ko'rishdi.

Larri Peyj va Sergey Brin “Google”ni yaratar ekan uni dastlab “BackRub”  deb ataydilar, ikki yildan keyingina bu ixtiro “Google” nomini oladi. “Google”ning  hamma qidiruv tizimlari boshida 4 gegabaytli qattiq disklarda saqlangan.

1999 yilda Peyj va Brin “Google”ning qidiruv tizimini o'z tadqiqot faoliyatlariga xalaqit berayotgani uchun sotmoqchi bo'lishadi.  O'sha paytda qidiruv tizimini sotib olmoqchi bo'lgan “Excite” kompaniyasi 1 million AQSh dollarini qimmat ko'radi va sotib olish fikridan voz kechadi. Bugungi kunda esa ushbu tizimning qiymati 500 milliard dollarga teng turadi.

Talabalik yillarida o'z garajini ikkita talaba – Larri Peyj va Sergey Bringa sotgan Syuzan Voyjitski bugun Youtube  kanalining boshqaruvchilaridan biridir. Kompaniyaning korparativ shiori – “Yomon bo'lma”! (“Don’t be evil”). Ushbu ibora tasodifan tanlanmagan. Chunki “Google” har qanday vaziyatda kompaniyada tinchlik va osoyishtalik bo'lishini,nizolardan qochishni xohlaydi,  birlik va xotirjamlikni yoqlaydi. Kompaniyada 72 mingdan ortiq odam mehnat qiladi.

“Google” tahlilchilarning fikriga ko'ra 2017 yilda mobil reklamadan 50 milliard dollar, raqamli reklamadan esa 38 millard dollar daromad topgan.

1995 yilda Larri Peyj Stenford universitetiga aspiranturaga topshirish uchun keladi. Ana shu payt­­da allaqachon aspiranturada bakalavrlik darajasiga erishgan Sergey Brin talabalar bilan amaliy mashg'ulot olib boradi. Ilk lahzalardanoq  Peyj Brinni yoqtirmaydi. Fikrlari har xil chiqqanligi sabab ular  tez-tez tortishib qoladilar.

Peyj va Brin dastlab kompa­niyani “Googol” deb nomlashgan, ya'ni yuzlab nollarga teng birlik sifatidagi raqam tarzida qo'llashmoqchi bo'lishgan. Ular yuzlab raqobatchilar orasidan “Sun Microsystems” kompaniyasining asoschisi  Endi Bextolshaymni sarmoyador qilishga erishadilar. U 100 ming dollarga chek yozib berayotib adashib “Googol” ni “Google” deb yozadi. Korxona hali ro'yxatdan o'tmagan edi. Bitta xato tufayli u “Google”ga aylanadi va ana shu xatolik bilan butun dunyoga dong taratadi. Shunday qilib,  Endi Bextolshaym “Google”ning ilk sarmoyadorlaridan biridir.  Kompaniya asoschilari uni og'ir vaziyatlarga tushganlarida bir necha bor sotmoqchi bo'lishadi. Biroq “Google” har gal sotilmay qolgan va o'z egalarini dunyoning eng saxovatpesha milliarderlariga aylantirgan.

Dastlab, “Google” Stenford universiteti saytida ishladi va “google.stanford.edu” domeniga ega edi. “Google” uchun birinchi mablag' 1998 yil avgust oyida kompaniyani ro'yxatdan o'tkazmasdan tushdi. “Google”ning birinchi ommaviy savdosi 2004 yil 19 avgustda bo'lib o'tdi. Kompaniya bir aksiya uchun 85 dollarga baholangan. 2014 yil 12 fevralda kompaniyaning kapitallashuvi 400 milliard dollarga yetdi.

2001 yildn “Google” juda ko'plab kichik korxonalarni sotib ola bosh­ladi. “Google” You Tubening video xostinglarini 1,65 milliard dollarga sotib oldi. “Google”ga asos solingandan so'ng 2001 yildan boshlab Erik Shmidt, 2011 yildan esa Larri Peyj boshqargan. 2010 yilgi holatiga ko'ra kompaniyaning 91 foiz aksiyasi Larri Peyj, Sergey Brin va Erik Shmidga tegishli bo'lgan.

“Google” qidiruv tizimi dunyo  bozorida 60 foiz o'rinni egallaydi. Har kuni bu tizimda 50  million qidiruv talablari amalga oshiriladi. “Google” o'z ma'lumotlarini 191 tilda taqdim etadi. 2007 yildan bosh­lab, “Google” o'zining savol va javoblar xizmatini yangiladi. Rossiya dunyoda birinchilardan xuddi shu xizmatning “Google” versiyasini yaratdi.

2010 yilda “Google” Vikipediyani qo'llab-quvvatlash uchun 2 million dollar mablag' sarfladi. Ushbu pullar ekspluatatsiya chiqimlari, investitsiya va ensiklopediyani qo'llab-quvvatlash uchun yo'naltirildi. Bugungi kunda Vikipediyani qo'llab-quvvatlashga 7,5 million dollar mablag' xarjlanadi.

Larri Peyj, Sergey Brin va Erik Shmidt 2024 yilgacha “Google”da yigirma yil birga ishlashga kelishdilar. Kompaniyaning boshidanoq e'lon qilingan vazifasi: “dunyo ma'lumotlarini tashkillashtirish, uning hammaga ochiqligi va foydaliligini ta'minlash”  edi. “Google” muhandisi Pol Baxheit tomonidan ishlab chiqilgan kompaniyaning norasmiy shiori “Yomon bo'lma” shu paytga qadar ularni hamma yomonliklardan qo'riqlab kelmoqda.

“Google” dunyo bo'ylab ma'lumotlar markazlarida milliondan ortiq serverlarni boshqaradi  va har kuni bir milliarddan ortiq qidiruv so'rovlarini  va 24 petabayt foydalanuvchi ma'lumotlarini qayta ishlaydi. “Google” paydo bo'lganidan beri tez sur'atlar bilan o'sishi kompaniyaning asosiy mahsuloti — qidiruv tizimiga bevosita aloqasi bo'lmagan ko'plab mahsulotlarning paydo bo'lishiga olib keldi. “Google gmail” elektron pochta xizmati, “Google+” ijtimoiy tarmog'i kabi onlayn, “Google Chrome” brauzeri, “Picasa” foto das­turi va “Hangouts” tezkor xabar almashinuvi kabi ish stoli mahsulotlariga ega. Bundan tashqari, “Google” ko'plab smartfonlarda ishlatiladigan Android mobil operatsion tizimini, shuningdek, “Google Chrome”   operatsion tizimini va “Google glass” qurilmasini ishlab chiqmoqda. 2011 yil may oyida “Google” saytlariga tashrif buyuruvchilar soni birinchi marta bir kunda 1 milliard kishidan oshgan.

Ushbu kompaniya asoschilaridan biri Larri Peyj 1973 yilda informatika bo'yicha Michigan universiteti professori oilasida  tug'ilgan. U bolaligidan kitobga mukkasidan ketgan edi. Musiqiy savodga ega bo'lib, saksofon chalardi. Olti yasharligidan kompyuterga qiziqish boshlangan. U o'rta maktabdan so'ng, Michigan va Stenford universitetlarini tamomlagan.  U “Google”ni Sergey Brin bilan hamkorlikda yaratgan. So'nggi ma'lumotlarga ko'ra Peyj 40 millirad AQSh dollari qiymatiga teng boyligi bilan dunyoning eng boy odamlari ro'yxatida 12 o'rinni egallaydi.  Peyj 2007 yilda Lyusinde Sautvortga uylanadi. Ularning ikki nafar farzandi bor. Peyj “Tesla Motors”ning sarmoyadorlaridan biri.

Sergey Mixaylovich Brin 1973 yilda Moskva shahrida matematik olim oilasida dunyoga kelgan. Uning bobosi Izrail Abramovich Brin Moskva Energetika institutining dotsenti bo'lgan. Sergey olti yasharligida ota-onasi butunlay AQShga ko'chib kelishadi. Maktab yillarida unga tug'ma o'tgan matematikaga qiziqish ilmi har narsadan ustun keladi.

1993 yilda Kaliforniyadagi Stenford universitetida magistrlik ishini himoya qiladi. 2007 yilda u Enn Vodjiskiga uylanadi. Ularning bir o'g'il va bir qizi bor.

Hali endi 23 yoshni qarshilagan yigitlarning o'zi yashab turgan zamonda daho ixtirochiga aylanishi, yuraklarni qalqitadi. Negaki biz ixtirochi-daholar haqida fikrlaganda ularni o'tgan zamonlarda tasavvur qilishga odatlanganmiz. Aslida XXI asr ixtirochilari sizu bizning yonimizda yurishibdi.  Ish stolimizdagi bitta tugmacha butun dunyoni oldimizda – “Ochil dasturxon” kabi ochib qo'yadi. Hali endi aynan sizu mening yoshimda dunyoni lol qoldiradigan, yaxshi­­-yu yomonning istagini birdek ro'yobga chiqaradigan “Google”ni asos­chilari  Larri Peyj va Sergey Brin nomi ularni juda yoshligidan shuhrat qoyasiga olib chiqib qo'ydi. Butun dunyo qarshisida “Google” qidiruv akade­miyasi yaratildi, u bugun bitta tugmacha bilan har birimizning istagimizni muhayyo qiladi.

Go'zal Begim tayyorladi.