Dudoqing g'uncha desam, g'uncha unchalar ermas
Muallif haqida: Muhammad Ali — O'zbekiston xalq yozuvchisi. “Mashrab”, “Gumbazdagi nur”, “Avliyoning bashorati”, “Oshiqlar ertagi” kabi dostonlar, “Boqiy dunyo” she'riy romani, “Navoiy va Boyqaro”, “Hindiston malikasi” tarixiy dramalari muallifi. Adib nasrda “Sarbadorlar” diologiyasi, Amir Temurga bag'ishlangan to'rt jildlik “Ulug' saltanat” epopeyasini yaratgan.
Muhammad Ali
O'zbekiston xalq yozuvchisi,
Davlat mukofoti laureati
Shoirga da'vat
Sen shoirsan, qalbingda bor ilohiy bir o't,
Qahratonlar chekinguvchi uchqunlaridan.
Qo'llaringga olganingda nozik ado ud,
Yuraklarga shiddat kirgay sas-unlaridan.
Xayollaring chamanlarni chizgay havoda,
Chamanlarning gullariga bergay turfa rang.
Mehribonlik ko'rgizursan beshak, mabodo
Biror gulning do'l qayirib holi bo'lsa tang.
Hayot degan iqlim borki, sening haqqing mo'l,
Qadamingda gupuradi bemisl qudrat.
Nahot hali tog'larda bor sen solmagan yo'l,
Nahotki bor sen topmagan shon-sharaf, shuhrat?
Nahotki bor sen tuymagan mehri mo''tabar?
Bordir hali ovozingga tushmagan surud?
Sen kirmagan maydon bordir, sen ko'rmagan qa'r,
Sen kechmagan dali daryo, sen yonmagan o't?..
Hayot ulug', qalamini charxlagan shoir
Billur ichra o'ynoqlagan nurday behisob.
Xavotirga tushma, shoir, sen inson axir,
Tirik inson imkonida bor hisob-kitob.
Balki, balki sen tog'larga sololmassan yo'l,
O'tolmassan u yo'l bilan maydonlar sari.
Chehralarda balqimas ham, kezmas ham butkul
Sen yonmoqchi bo'lgan o'tning sha'n shu'lalari.
Ehtimolki, nasib bo'lmas shon-sharaflar ham,
Oqolmassan sen kechmagan daryo suvidek…
O, barida, barchasida erkinsan, jo'ram,
Ogoh bo'lgil, bir narsada shoirda yo'q erk:
Oftob misol haqiqatga solsang ko'zingni,
Tuz hurmati, non hurmati — rost so'zla faqat!
Yo'qsa… bordir uchirguvchi yellar so'zingni,
Bordir hali sen ko'rmagan isnod va nafrat!
* * *
Dudog'ing g'uncha desam, g'uncha unchalar ermas…
Oshiqlikda men tanho, hechkim menchalar ermas.
Shirinni shirin derlar, Zuhroni — tong yulduzi,
Laylini — Layli, ammo, ammo senchalar ermas.
Zulfingni lom deyurlar, qoshing hilolga qiyos,
Anoring go'zal, hatto “nun” ham shunchalar ermas…
Sen saxiysan jafoga, boq Layliyu Zuhroga,
Jabr qilurlar, vale, zinhor bunchalar ermas.
Vaslingni tilab, Ali, yetolmay joni halak,
Ko'nglim yig'latgan o'zing, yo'q, yo'q, g'unchalar ermas…
“Muhokamat ul-lug'atayn”ni o'qib…
Hazrat Navoiy der: “Boy erur tilim,
Har bir nuktada jam imo-ishora.
Rohat ham, azob ham ko'rdi bu elim,
Har biriga bordir kalom, ibora.”
Inchkirmoq — ingichka un bilan yig'lash,
Bo'xsamoq, singramoq Haqqa havola.
Ingramoq — beayov bag'irni tig'lash,
O'kirmoq — falakka sig'magan nola…
Ko'p oqdi o'zbekning yoshi shashqator,
So'z yo'qdir, bu ajib serma'no so'zdek.
Shul sabab har birin ifodasi bor…
Yig'ining ko'p xilin biladi o'zbek…
* * *
Kelar asta boqib qiyo asalgina,
Bir baloyi ofatijon masalgina.
Bellariga bog'lab nozik tasmasini,
Yashirgancha ko'ksin amal-taqalgina.
Sarvi qomat, nozik ado, qaddi raso,
Teng keladur unga yolg'iz haykalgina.
Bas, kuydirib otashlarga otmasmidi,
Insof bo'lsa agar unda sal-palgina.
Koshki edi xabar olsa, bori-yo'g'i
Kulib qo'ysa bizga bir loaqalgina…
Kelar asta boqib qiyo asalgina,
Bir baloyi ofatijon masalgina…
Eski rivoyat
Ko'zi ojiz odam borar, qo'lida chiroq,
Hayron bo'lib boqar edi o'tganlar biroq.
O'zi ko'zi ojiz bo'lsa, chiroq na darkor?
“Ayting, ey zot, bu tutumda qanday hikmat bor?..”
“…O'zim qolib, men sizlarning g'amingiz yeyman,
Sizning borar yo'lingizni yoritsam deyman…”
London gazetasida e'lon
(Hazil)
Nufuzli gazetda chiqar bir e'lon,
London boshdan-oyoq shov-shuvga to'lar:
“Shanbada boringiz Xaymarket tomon,
Zotdor eshaklarning ko'rigi bo'lar…”
Hamma shoshiladi, hech kimda yo'q shak,
Odamga to'ladi tevarak maydon.
Odam, odam… yo'qdir bitta ham eshak…
Hamma bir-biriga boqadi hayron…
Shoirning fazilati
Shoirda bari bor: obro', e'tibor,
Maoshu mashina, mansabu viqor…
Yana nima kerak tinmagan jonga?
Shoir nonga to'yar, to'ymaydi shonga!..
Do'stimga
To'lan Nizomga
Do'stim, eslaysanmi bolalik chog'lar,
Biltang-biltang qilgan yolg'iz oyoq yo'l.
Podalar changiga ko'milmish bog'lar,
Chuchmoma, lolalar o'smaydigan cho'l…
Olislar quyilar ko'zimizga jim,
Chamanlar ko'ramiz ufqlar ortida.
Bola qalblarimiz tepar betinim,
Qishloqmas, Vatanu jahon dardida…
Norasida sevgi zavqidan mag'rur,
Shodmon tikilamiz bir-birimizga.
Tole va'da aylar bizga baxt-surur,
Osmon torlik qilar dil sirimizga.
Barchasin kashf etib yurar edik mast,
Kuch-qudrat jam ko'ngil zarblarimizda.
Chuchmoma, lolalar cho'llarda emas,
Yaproq yozar edi qalblarimizda…
Xalq yo'lida
Izlaringni quva-quva,
Izlab bordim seni Quva.
Gir atrofim ko'm-ko'k bog'lar,
Qiru adir,
Yashil uva!
Izlaringni quva-quva,
Izlab bordim seni Quva.
Izlab borsam, joyida yo'q,
O, qizlaring biram quv-a!
Izlaringni quva-quva,
Izlab bordim seni Quva.
Topmay qaytdim… Sarig' yuzim
Ko'z yoshlarim yuva-yuva…
Izlaringni quva-quva,
Ortga qaytdim endi, Quva!
Atrofimda za'far bog'lar,
Taqir adir,
Sariq uva…
Mashrabga ikki muxammas
* * *
O'zing to'zim ber farzonalarga,
Ko'kni to'ldirgan afsonalarga,
Husningdan gung, lol hayronalarga,
Ko'rsat jamoling mastonalarga,
Ishqingda kuygan parvonalarga.
Ko'ngilda yo'qdir aslo halovat,
Ruhim tilaydur orom, farog'at.
Sendin umidim, ayla karomat,
Mendin duodir, sendin ijobat,
Jonim tasadduq jononalarga.
Sirdoshingman men, sir so'ylamaysen,
Holing nadur, deb bo'y bo'ylamaysen,
Insofga kelib hech o'ylamaysen,
Ey ko'ngli qattig', rahm aylamaysen,
Qilg'il nazora bechoralarga.
Dunyoda qayda sen kabi sohir,
Sohiru dono, kasbiga mohir,
Pinhon sirim yo'q, barchasi zohir!
Kuygan g'aribmen, shafqat qil oxir,
Ko'yingda yurgan devonalarga.
Tilni tiy, Ali, nafsiz bayondin,
Otilgan o'q hech qaytmas kamondin,
Haq so'zi azal xoli gumondin,
Mashrab seni deb kechdi jahondin,
Boshini qo'yub ostonalarga…
Sharq
Sharq — ibtido, u biz aytgan Sharq bo'lsa,
Farq o'shadir, u biz aytgan farq bo'lsa.
Ustoz, haq gap, xalq — xoliqning himmati,
Xalq — buyuk kuch, agarda u xalq bo'lsa…