Hammasi ortda qolmadi!
Insoniyat ko'p ming yillik tarixi davomida ne-ne baloyu ofatlarni boshdan kechirmagan, deysiz. Turli tabiat hodisalari, qirg'inbarot urushlar deysizmi va yana qanchadan-qancha davosiz kasalligu o'latlar…
Yangi davrga kelib, globallashgan dunyo odamiga yana bir og'ir dard — koronavirus balosi xavf soldi. 2019 yilning oxirlarida Xitoyda tarqala boshlagan virus ko'p o'tmay jahonning bir necha davlatlarida qayd etildi. Bugun yer yuzida tojdor virus kirib bormagan davlat qolmadi hisob.
O'tgan bir yildan ortiq vaqt mobaynida pandemiya sababli dunyoning iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy vaziyatida ko'plab salbiy o'zgarishlar kechdi. Kasalxonalar koronavirus yuqtirgan bemorlar bilan to'lib ketdi, infeksiya sababli o'limlar soni ortdi. Dunyoda ekspertlar tomonidan “2008-2009 yildagi jahon iqtisodiy inqirozidan ko'ra kuchliroq”, deb baholangan sinov boshlandi. Ko'plab korxonalar, xizmat ko'rsatish ob'yektlarining faoliyati to'xtab qoldi. Ayrim hududlarda ocharchiliklar avjiga chiqdi…
Prezidentimiz o'tgan yil 29 dekabrdagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida: “Pandemiya jahon iqtisodiyoti uchun – shunga e'tibor bering – har oyda qariyb 400 milliard dollar miqdorida zarar keltirmoqda. Bugungi kunga qadar dunyo bo'yicha 500 millionta ish o'rni yo'qotilgan”, degan dalilni keltirib o'tdi.
Jahon Sog'liqni saqlash tashkiloti ma'lumotiga ko'ra, joriy yilning 9 fevral kuni sutka davomida dunyoda koronavirus infeksiyasi bilan 376 mingdan ortiq yangidan kasallanish holati aniqlangan, 9 ming 664 nafar bemor vafot etgan.
Jons Xopkins universitetining o'sha kungi ma'lumotlariga qarasak, shu paytgacha dunyoda kasallikni 106 million 471 mingdan ortiq odam yuqtirgan, ulardan 2 million 325 mingdan ortig'i vafot etgan.
Sog'liqni saqlash vazirligining axborot berishicha, 2021 yil 8 fevral holatiga ko'ra, O'zbekistonda koronavirus infeksiyasi qayd etilganlar soni 79 ming 204 (+42) nafarni tashkil etmoqda. Tibbiyot muassasalarida davolanayotgan bemorlardan 153 nafari og'ir, 29 nafari esa o'ta og'ir ahvolda. Bugun yashirishga, “xas-po'shlash”ga hojat yo'q, bu raqamlar aniq ro'yxatdan o'tgan bemorlarga oid ma'lumot. Ammo hech qaerga bormay uyida davolangan, kasallikni bilib-bilmay o'tkazib yuborganlar-chi, ular ham kam emas.
Shuningdek, xabaringiz bor, yanvar oyi oxirida tojdor virusning Birlashgan Qirollikda paydo bo'lgan turi, ya'ni hozir dunyo ahli xavfsirayotgan “britancha” shtammi ming afsuski, yurtimizda ham aniqlangan.
Virusning “britancha” shtammiga qarshi ko'rilayotgan choralar bo'yicha o'tkazilgan brifingda koronavirusga qarshi kurash shtabi a'zosi Nurmat Atabekov “Virus ham izlanishda va u yangi shtammlarni paydo qilish orqali o'zining himoyasiga harakat qilmoqda”, deb aytdi. Ko'rdingizmi, bu balo qanchalik ayyor chiqdi.
Hatto shu virus o'z himoyasi haqida qayg'uryapti ekan-a. Biz nega g'aflatga cho'mishimiz kerak? Nima uchun xotirjamlikka berilishimiz kerak? Axir o'tgan yili shu ofat dastidan ne kunlarni boshdan kechirmadik? Qancha-qancha yurtdoshlarimizni koronavirus dastidan yo'qotmadikmi? Necha oylab ko'chada bemalol yurolmadik, emin-erkin bozor-o'char, bayram-tadbir qilolmadik, yoru birodarlarimizning diydorini ko'rolmadik; o'quvchiyu talabalarning bilim olishi cheklanib qoldi, ishlab chiqarish korxonalari faoliyati to'xtadi va hokazo… Boshdan kechirgan qiyinchiliklarimizni qatorlashtirib sanamasak ham, o'zingiz unutib ulgurmagan bo'lsangiz kerak. Hozir tibbiy niqobni 500, sifatlisini 1000 so'mdan sotishyapti, bundan bir necha oygina oldin otning kallasidek narxga bo'lsa ham uni olishga tayyor edik-ku…
Hozir yana bozorlarda, jamoat joylarida masofa saqlamay yura boshlaganimiz, shahar avtobuslarida, metroda tiqilishib ketib borayotganimiz yoki ayrim joylarda uzundan-uzun tig'iz navbatlarda turayotganimiz bizning mutlaqo xavfdan xalos bo'lganimizni ifodalamaydi. Aksincha, AQSh, Hindiston, Braziliya, Rossiya va Yevropaning bir qancha davlatlarida qayta jonlangan ofat bamaylixotirlikka berilmaslik shartligini ko'rsatmoqda.
Ma'lumotlarga ko'ra, koronavirusning yangi shtammi avvalgisiga qaraganda 71 foiz ko'proq yuquvchan va tarqaluvchan ekan. Bu esa 71 foiz ko'proq e'tiborli bo'lishimiz kerak deganidir. Kasallikning yangi turi aholi orasiga yoyilib ketmasligi uchun chet eldan kirib kelayotganlar chegaralarimizda jiddiy tekshiruvdan o'tmoqdalar. Sog'liqni saqlash tizimi vakillari esa zarur bo'lmagan hollarda yurtdoshlarimizning chet el safarlariga chiqmay turishlarini so'ramoqda.
Hozir mamlakatimizda vaziyat ancha izga tushgandek ko'rinsa-da, biroq bu hali hammasi ortda qoldi, degani emas. Negaki, yuqorida aytganimizdek, dunyoda ahvol jiddiyligicha qolmoqda. Shunday ekan, jamoat joylarida yuzga niqob taqib yurishni kundalik odatdan chiqarib, ko'chalarda bemalol yurgan vatandoshlarimiz, avvalo, o'z sog'lig'ini, qolaversa, yaqinlari salomatligini o'ylasalar yaxshi bo'lardi. To'y-tomoshalarga izn berildi, ammo ularga to'da-to'da bo'lib borish va bazmda niqobsiz yallo qilib yurishning oldini olgan ma'qul.
Yashirishga hojat yo'q, bugun tibbiy niqob taqayotganlar faqat poytaxtda qoldi, hisob. Afsuski, viloyatlarda bunga umuman rioya qilishmayotir. Ko'rib-bilib yuribmizki, aholining ko'pchilik qismi eng oddiy karantin qoidalariga ham rioya qilmayapti. Misol uchun, yaqinda Surxondaryo, Qashqadaryo taraflarda bo'ldik. To'ylar, marakalarda 300-400 dan ziyod odamlar qatnashmoqda. Aqalli biror kishining niqob taqqanini ko'rmaysiz.
Ko'chalarda, bozor va boshqa joylarda ham shu ahvol. Nahot, biz uchun kimdir nazoratchi bo'lishi kerak? Axir, sog'ligimiz, xavfsizligimiz, avvalo, o'zimiz uchun kerak emasmi?
Quyida Mavlono Jaloliddin Rumiyning “Masnaviy” asaridan bir hikoyatni keltirsak:
Bir kishi jazirama sahroda tuya minib, yonida bir itni ergashtirib ketayotgan ekan. Ular juda ham ko'p yo'l yurganidan haligi it chanqab, qorni ochib, madordan qolib yiqilibdi. Xo'jayini darhol tuyadan tushib qarasaki, it o'ladigan. U yog'idan o'tib qarabdi, bu yog'idan o'tib qarabdi, nima qilishini bilmabdi. Oxiri bechora it o'lib qolibdi. Haligi odam itini azbaroyi yaxshi ko'rganidan ustiga o'zini tashlab dod solib yig'layveribdi. O'sha atrofdan o'tayotgan bir badaviy uning faryodini eshitib kelibdi va yig'isining sababini so'rabdi. “Ko'rmayapsanmi, itim ochlik, suvsizlikdan o'lib qoldi”, debdi boyagi odam. Badaviy tuyaning o'rkachlari orasidagi xurjinni ko'rsatib, ichida nima borligini so'rabdi. “Bir ko'zida ko'pgina non, ikkinchi ko'zida meshlar to'la suv bor”, deb aytibdi. Itning egasi badaviyning “Non-suving bor ekan, nega itingga bermading?” degan savoliga esa “Ularni o'zim uchun olganman”, deya javob qilibdi. Badaviy bu odamga hayron-hayron qarab: “Itingning hayoti o'z qo'lingda bo'la turib o'lishiga qo'yib beribsan, bas, endi nega yig'laysan?” — degan ekan.
Bu hikoyatdan ma'no shuki, o'zimizning, yaqinlarimizning, qo'yingki, butun xalqning salomatligini, hayotini asrash har birimizga bog'liq. Agar biz qo'limizdan keladigan, imkonimiz bo'lgan oddiy ishlarni qilmasak: niqob taqmasak, dezinfeksiya vositalaridan foydalanmasak yoki boshqa zarur ehtiyot choralariga amal qilmasak, xurjinida non-suvi bo'la turib, itining ochlik va tashnalikdan o'lishiga yo'l qo'ygan odamning ishini qilgan bo'lmaymizmi? Keyin chekadigan pushaymonligimizu to'kadigan ko'z yoshlarimizdan ne naf?
Shahzod ShODMONOV