Betiga ursang beti kotadi
Ta'lim-tarbiya — inson ziynati. Shunday ekan, farzand tarbiyasiga alohida e'tibor qaratish har bir ota-onaning burchi hisoblanadi. Bola to voyaga yetguncha, menligini tanib, o'zini anglaguncha, o'rni kelganda, chiroyli xulqini maqtab, aka-ukasiga, opa-singlisiga mehribonligini, ota-onasi xizmatida bo'lishga shayligini ko'rib, albatta, uni rag'batlantirib turilishi foydadan xoli bo'lmaydi. Ammo…
Ammo rag'batlantirish, maqtov ham me'yorida bo'lgani yaxshi. “Shakarning ozi shirin”, deganlaridek haddan ortiq erkalash ham bola xulqida salbiy holatlarni yuzaga keltirishi mumkin. Afsuski, bunga hamma ota-onalar ham birdek amal qilavermaydi. Ba'zilar: “Bolani kaltaklab turish tarbiyada qo'l keladi”, desa, ba'zi birlari: “Bolani betiga ursang beti qotadi”, deganlaridek, hadeb kaltaklash bolani qahrli qilib qo'yadi”, deydi.
Yaqinda ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan ustoz Zuhra Tolibova va o'quvchi Akmal Qodirovlar o'rtasidagi munosabat tasvirlangan lavhani ko'rib qoldim. O'quvchining o'zboshimchaligi, darsni tinglamasdan, sinfxonaning uyog'idan-buyog'iga borib kelishi, sinfdoshlariga xalaqit berishi, tabiiyki, ustozga yoqmagan. Ammo badjahl ustoz vaziyatni yumshatish o'rniga kuch ishlatibdi. Ya'ni, bolani kaltaklabdi.
— Men o'qituvchilik faoliyatim davomida bunday holatlarga ko'p bor duch kelganman, — deydi Nargiza Sobirova. — Menimcha, bolani tartibga chaqirishda, unga dars davomida bilim berishda “urish” metodikasi xato, deb o'ylayman. Sababi, birgina harakat sabab o'quvchini fandan uzoqlashtirib qo'yishi mumkin. Buning o'rniga qiziqarli usullardan foydalanish joiz. Bundan tashqari, sinfxonani fanga doir rasmlar bilan jihozlab bezab qo'ysak, darsni zamonaviy metodik asosda olib borsak bu yaxshi samara beradi.
Dunyo tajribasidan ma'lumki, ayrim xorijiy ta'lim o'choqlarida darslar asosan tabiat qo'ynida o'tiladi. O'quvchiga dars jarayonida ma'lum erkinliklar beriladi. Ularning fikricha, darsni muntazam ravishda sinfxonada o'tish o'quvchini bezdirib qo'yadi. O'quvchilarning darsga qiziqishini so'ndiradi.
Maktablarda yoshi ulug' murabbiylarning ustozlik qilishi samarali, ammo yoshlarga ham ishonish kerak. Ularni keng qamrovda maktabga jalb etish undan-da yaxshi samara berishiga shubha yo'q. Sababi, inson yoshi ulg'ayib borgach nasihatgo'y bo'lib qoladi. Hamma zamonlarda ham “aql”li gaplar yoshlarga yoqmagan. Bu bilan ustoz-pedagoglarning tajribasini, ilmiy salohiyatini kamsitmoqchi emasmiz, ularning sabog'ini olish yosh o'qituvchilarga ham asqotadi. Shu bilan birga, yosh mutaxassislar harakatdagi, jonli, dars soatlarini jo'shqin va bolalarbop qiziqarli qilib o'ta oladi, demoqchimiz. Eng muhimi, yosh kadrlarda kutilmagan yangiliklar, g'oyalar tez-tez yuzaga qalqib chiqadi. Chunki hayotdan ortda qolib ketmasliklari uchun ham ular doimo fikrlash, mulohaza qilish bilan band bo'lishadi.
Muhammadsodiq TO'RAYEV