Matbuotda ochiqlik va so'z erkinligi

Farg'onada bo'lib o'tgan “Chimyon–2021” mediaforumi mazmunli va hayajonli lahzalarga boy kechdi

Joriy yilning 21-28 fevral kunlari go'zal Farg'onaning “Chimyon” sihatgohida O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi, uyushmaning Farg'ona viloyati bo'limi va Farg'ona viloyati hokimligi bilan hamkorlikda “O'zbekiston ommaviy axborot vositalarida ochiqlik, so'z erkinligi va jamiyat” mavzusidagi an'anaviy “Chimyon – 2021” mediaforumi bo'lib o'tdi. Unda respublikamizning barcha viloyatlari OAVdan kelgan 80 ga yaqin jurnalistlar, asosan, bosma nashrlarning bosh muharrirlari va ustoz ijodkorlar ishtirok etishdi.

Forumning asosiy tadbirlari 22 fevral kuni Marg'ilon va Farg'ona shahridagi bir qator ishlab chiqarish korxonalari, ijtimoiy-madaniy markazlarning faoliyati bilan tanishishdan bosh­landi. Dastlab, mehmonlar Marg'ilon shahridagi Raqamli texnologiyalar markazida bo'lishdi. Ushbu zamonaviy arxitektura talab­lari asosida bunyod etilgan ko'rkam inshootda elektron axborot-resurs markazi, 60 o'rinli anjumanlar zali, muzokaralar xonasi, videostudiya   joy olgan bo'lib, yoshlarga axborot texnologiyalari va elektron tijorat sohasida innovatsion tadbirkorlik asoslarini o'rgatish, axborot texnologiyalarida startap lo­yihalarni qo'llab-quvvatlashning zamonaviy hamda samarali mexanizmlari o'rgatilar ekan.

Ma'lumki, milliy matolarimiz o'z jozibasi va ko'rki bilan nainki yurtimiz, balki xorij yurtlarda ham mashhur. Ayniqsa, marg'ilonlik usta-hunarmandlar tomonidan to'qiladigan ipak matolar maftunkor naqshlari bilan alohida ajralib turadi. Qo'l mehnatini qadrlovchi kishilarning ishlarini ko'rish istagidagi jurnalistlarning keyingi manzili Marg'ilon shahridagi “Hunarmandlar markazi” bo'ldi. Bu yerda ipakning go'zal matolarga aylanishi, milliy libos va buyumlar, nodir gilamlarning to'qilishi jarayonini yaqindan kuzatish mumkin bo'ldi.

Siz toshdan qog'oz ishlab chiqarilishiga ishonasizmi? Ishonavering. Farg'ona shahridagi “Fergana stone paper” korxonasi. Farg'onalik, asli kasbi shifokor-jarroh Abdurahmon Niyozov 20 yildan buyon tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanadi. E'tiborlisi, u yangi­liklar yaratishdan charchamaydi. Uning toshdan qog'oz ishlab chiqarish loyihasi nafaqat respublikamizda, balki Markaziy Osiyo mintaqasida ham yagonadir. Umuman olganda, O'zbekiston toshdan qog'oz ishlab chiqarish bo'yicha Xitoy, Tayvan, Eron va Yaponiyadan keyingi beshinchi davlatlar safiga qo'shildi. Korxonada 60 kishi ish bilan ta'minlangan.

Shuningdek, OAV vakillari viloyat matbuot uyi hamda “Farg'ona haqiqati – Ferganskaya Pravda” gazetalari tahririyatlarida ham bo'lishdi. U yerda tahririyat hodimlari uchun yaratilgan shart-sharoitlar, jurnalistlar o'rtasidagi ijodiy muhit va matbuot anjumanlari o'tkazish uchun mo'ljallangan xonalar media forum ishtirokchilarida katta taassurot qoldirdi.

Medialagerdagi besh kunlik mashg'ulotlarning kun tartibi shunday rang-barang tuzildiki, unda jurnalistlar ertalabki nonushtadan so'ng to tushlik mahaligacha sanatoriyning muolaja bo'limidan sog'liklarini tiklash uchun o'zlariga kerakli muolajalarni qabul qilishdi, sport mashg'ulotlari, suzish havzalari, fitobar, yaqin hududdagi mahalliy aholi tomonidan lagerga olib kelingan quruq, xo'l mevalar, turli xildagi giyohlardan xarid qilishib vaqtlarini mazmunli o'tkazishdi.

Tushlikdan so'ng esa poytaxtdan kelgan ustoz-jurnalistlarning seminar-tre­ninglarida ishtirok etib, ma'lum mavzudagi ma'ruzalarida qatnashdilar, o'zlarini qiziqtirgan kasbiy, ijodiy savollariga javob olishdi. Shuningdek, turli viloyatlar tahririyatlari tomonidan o'tkaziladigan gazeta, sayt taqdimotlarni kuzatish, o'zaro fikrlar almashish hamda madaniy-ma'rifiy tadbirlardan bahramand bo'lishdi.

Medialagerning tantanali ochilish marosimi 23 fevral kuni tushdan so'ng bosh­landi. Anjumanda O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi raisi o'rinbosari Xolmurod Salimov, O'zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunika­siyalar universiteti rektori, siyosatshunoslik fanlari doktori Sherzodxon Qudratxo'ja, O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi Farg'ona viloyat bo'limi raisi Muhammadjon Obidov bosh-qosh bo'ldi.

Xolmurod SALIMOV, O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi raisi o'rinbosari:

— Ma'lumki, ommaviy axborot vositalarida ish boshlagan, ularda faoliyat olib borayotgan jurnalistlar kasb malakasini oshirib borish doimiy dolzarb masala hisoblanadi. Yurtimizdagi ommaviy axborot vositalari – gazeta va jurnallar, teleradiokanallar, OAV sifatida davlat ro'yxatidan o'tgan veb-saytlar, qolaversa, korxona va tashkilotlarning axborot xizmatlari xodimlari, ya'ni jurnalistlar kasb malakasini oshirib borishga e'tibor yanada kuchaytirilishi zarur.

Sherzodxon QUDRATXO'JA, O'zJOKU rektori, siyosatshunoslik fanlari doktori:

—Yangi avlod vakillari ham gazetani bajonidil o'qiydi, o'qimaydi desak xato bo'ladi. Ammo ular endi gazetani qog'ozda emas, ko'proq gadjetlarda o'qiydi. Xuddi badiiy kitoblarni elektron shaklda o'qiganidek, gazetani ham shunday o'qiydi. Qachonki, gazetada uni qiziqtira oladigan material bo'lsa. Ming afsuski, bugungi kun o'quvchisi hatto an'anaviy televide­nieni ham ko'rmay qo'ydi. Ko'radi faqat internetda o'ziga qulay payt, muhit hamda makonda. Gazetada mehnat qiluvchilar “bizga gazeta kerak”, deyishyapti. Albatta, kerak. Bunga hech kim qarshilik qilmaydi, gazeta kerakligini inkor ham etmaymiz. Faqat biz majburiy obunaga qarshimiz. Endi vijdonan javob bering-chi, majburiy obuna qilingan nashr o'qiladimi? Yana takrorlab aytamanki, gazeta yashaydi, qachonki uning o'z o'quvchisi bo'lsa.

Olimjon O'SAROV, “Nuroniy” gazetasi va “Keksalik gashti” jurnali bosh muharriri:

— Zamonaviy jurnalistikaning umumiy tabiati sezilarli darajada o'zgardi: bu jamiyatning shaffoflashayotgani, auditoriyaning faollashayotgani, shaxslar faoliyati va axborot tezligining o'sganligi bilan bevosita bog'liq. Ma'lumki, auditoriya axborotni tez va sof holatda qabul qilishni istaydi, OAVning davlat va jamiyat o'rtasida betaraf bo'lishi tarafdori. Bu holatlar auditoriyaning layo­qati, xatti-harakatlari, fe'l-atvori va xulqini shakllantiradi. Qolaversa, ommaviy axborot vositalari, xususan, jurnalistlar jamiyat va kishilar taqdiri oldida javobgarlikni his qilmog'i lozim. Tabiiyki, bu jurnalist zimmasiga katta mas'uliyat yuklaydi.

Norqobil JALIL, “XXI asr” gazetasi bosh muharriri:

— “Chimyon-2021” an'anaviy mediaforumi o'ziga xos ijodiy munozara maydoniga aylandi, desam, mubolag'a bo'lmaydi. Tasavvur qilish qiyin, bugungi murakkab sharoitda yuzga yaqin qalamkashni bir davraga to'plab, eng global mavzularni, ayniqsa, xolis so'zi va o'tkir qalami bilan jamiyat, xalqni uyg'otmoqqa qodir soha — jurnalis­tika vakillari ishtirokida muhokama qilinishi xayrli ishlardan biri.

Shaxsan men moderatorlik qilgan mavzu — gazetachilik bilan bog'liq bahs-munozaralar ayni shu davrning eng og'riqli muammolaridir. Istaysizmi, yo'qmi, hozir bosma nashrlar mushkul ahvolda turibdi: ya'ni avvalo, iqtisodiy ahvol haminqadar, bir yoqda izdan chiqish darajasiga yetib kelgan pochta, matbuot tarqatish tizimi OAVni obro'sizlantirishga “hissa” qo'shganiyam bor gap. Demak, mamlakatdagi barcha bo'g'in nashrlari — u respub­lika yoki viloyat va tuman miqyosida bo'ladimi, baribir muassislar qovog'iga mo'ltirab qarab o'tirgani tashvishli. Yana bir masala, dasti uzunroq ta'sischilar bir amallab o'z nashrini qo'llayapti, otasiga rahmat shundaylarning. Lekin hatto shunday nashri borliginiyam unutvorgan davlat va nodavlat tashkilot idoralari-chi? Mana, muammo ildizi qaerda?

Bir so'z bilan aytadigan bo'lsam, bu nufuzli anjuman hammamiz uchun foydali va samarali kechdi. Fikr, tajriba almashildi.

Husan ERMATOV, “Ishonch” va “Ishonch-Doverie” gazetalari bosh muharriri:

— Gazetachilik juda mashaqqatli kasb. Hech ikkilanmay aytish mumkinki, talaba amaliyotchiga birgina gazeta korrekturasining o'zi universitetning bir kursi bera olmagan ta'limni bera oladi. To'g'risi, men Sherzodxon Qudratxo'janing gazeta haqidagi fikrini yo'lda kelayotganda o'qib qoldim va juda xafa bo'ldim. Sherzodxon bu fikrni “Press klub” rahbari sifatida bildirgan bo'lishi mumkin. Lekin uning rektor sifatida bunday fikr bildirishga ma'naviy haqqi yo'q. To'g'risi, buni uning o'ziga ham aytdim. Ma'lumki, mamlakatimizdagi 5 ta oliygohda jurnalistika fakultetlari bor. Hech ikkilanmay aytish mumkinki, O'zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti aynan jurnalistika sohasida birinchi raqamli ta'lim muassasasi. Bunda rektor har bir fakultetni tarozining teng pallasiga qo'yishi muhim. To'g'ri, Sherzodxon zamonaviy jurnalis­tikaga chuqurroq kirib borish to'g'risida o'ylayapti. Biroq hech ikkilanishsiz aytish mumkinki, gazetachilik jurnalistikaning yuragi. Zero, gazeta “qozonida pishgan” kadr­gina jurnalistikaning boshqa yo'nalishlarini ham qiyinchiliksiz torta oladi. Bugun qaysidir ijtimoiy tarmoqda yoxud televidenieda faoliyat yuritayotgan yosh jurnalistga diktant yozdirib ko'ring… Afsus, haqiqat shuki, jurnalistikada aksariyat holatlarda yaxshi maqola yozolmaydigan, kerak bo'lsa, yaxshi ko'rsatuv qila olmaydigan mutaxassislar tahsil olmoqda.

Abdusaid KO'ChIMOV, O'zbekiston Milliy axborot agentligi — O'zA bosh direktori:

— Matbuot bugun o'z imkoniyatlaridan samarali foydalanmasa, o'zini ko'rsatmasa jamiyatdagi o'rnini yo'qotadi. Bu ishni kim bajaradi – jurnalistlar. Buning uchun hamkasblarimiz jiddiy, jamoatchilik fikrini shakllantiradigan mavzularni yoritishi, tanqidiy-tahliliy materiallarni ko'proq yozishi kerak. Jurnalist mahorati va jasoratini uyg'unlashtirib mehnat qilsa, yozsa, albatta zimmasidagi vazifasini bajarish bilan birga matbuot rivojiga hissa qo'shadi.

Xurshid DO'STMUHAMMAD, Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati:

— Qo'l telefoni bugun, go'yoki xalqimiz dunyoqarashini sinovdan o'tkazyapti. Katta-yu kichik shu matohga bog'lanib qolgan. Bu sinovdan qanday o'tish har birimizga bog'liq. Ko'proq o'qishimiz, yozishimiz kerak. Hozir ko'p aytilayotgan “gazeta yo'qolib ketadi” degan gap bo'lmagan gap. Bundan tashvishlanmang. Yozmay qo'yishdan, yozolmaslikdan tashvishlaning. Tahliliy-tanqidiy yozishimiz, odamlarni ham shunday fikrlashga o'rgatishimiz zarur.

Abdurasul JUMAQULOV, “Hurriyat” gazetasi bosh muharriri:

— “Majburiy obuna” bahonasida millionlab farzandlarimiz — yosh nihollarimiz hatto bolalar nashrlari bo'lgan “G'uncha”, “Tong yulduzi”, “Gulxan” kabi nashrlarni ko'rmasdan maktabni bitirib ketishmoqda. Yaxshi eslaymiz, bir paytlar har bir boshlang'ich sinfda nechta bola bo'lsa, shuncha “G'uncha” yoki shuncha “Tong yulduzi” kelar edi. Narxi ham arzimagan pul bo'lardi. Kattaroq sinfga ko'chganimizda har bir sinfdoshimiz “Gulxan”ni olar, qiziqib o'qir edi.

Bu nashrlar tom ma'noda hayotimiz shamchirog'i bo'lgan. Kitobga, adabiyotga mehr shundan boshlanar edi-da. Bugun-chi, hayotimizda turli bahonayu betayin vajlar tufayli, bu jihatlarga e'tibor ma'lum darajada yo'qolib qoldi. Yo'qsa, 10 mingdan ortiq maktablari bor, millionlab bolalar o'qiydigan yurtda o'quvchilarning jurnallari, gazetalari respublika bo'yicha bir ming, yo ikki ming nusxada chop etilarmidi?!

Bu degani hatto 6-7 ta maktabga bu nashrlar aqalli bir nusxadan ham bormayotir, deganidir. Agarda har bir maktab o'quvchisi aytaylik, “Gulxan”ni olsa, bugungi kunda u yuz ming to'g'rirog'i, million nusxada chop qilinmasmidi?! Uning obuna bahosi ham ko'pi bilan 3-4 ming so'm bo'lardi, shunda. O'ylaymizki, bundan aksariyat ota-onalar ham xursand bo'lishar edi. Eng muhimi, jamiyatning ertasi uchun bu masalada o'nglanish bo'lishi shart.

Muhammadjon OBIDOV, O'zbekis­ton Jurnalistlari ijodiy uyushmasi Farg'ona viloyati bo'limi raisi:

— Chimyon an'anaviy mediaforumi bu yil to'qqizinchi marotaba o'tkazildi. Bu yilgi forumning bosh mavzusi esa bosma nashrlar va elektron OAV bir-biriga raqobatchimi yoki bir-birini to'ldiruvchi vositalarmi degan muammoli savollarni bir hafta davom etgan forumimizda muhokama qildik, bildirilgan takliflar ustida ishlandi, kelgusidagi ishlarimiz xususida kelishib olindi. Shuningdek, forumda mamlakatimizning bir qator yetakchi nashrlari bosh muharrirlari hamda xalqaro axborot agentliklari, sayt­laridan vakillar jalb etilib onlayn tarzda forum ishtirokchilari bilan muloqot olib borishdi. Hududlardan kelgan jurnalistlar esa o'zlarini qiziqtirgan barcha savollariga ulardan javob olishib, takliflarini ham aytib o'tishdi.

Navbahor IMOMOVA, “Amerika ovozi” axborot agentligi (AQSh) muxbiri:

—Jurnalist uchun hech qachon yaxshi va ko'ngildagidek hukumat bo'lmaydi, hukumat esa jurnalistga doim ham barcha ma'lumotlarni ochiq-oydin aytishni, bildirishni istamaydi. Har ikki tomonda ham qarama-qarshi tomondan ko'ngil to'lmasligi yoki unga to'laqonli ishonch bo'lmasligi bor gap. OAV xalq muammosini eshitib, uni omma e'tiboriga havola qilgani yaxshi, albatta.

Ammo fuqaroni esa OAVga muammoni hal qiluvchi emas, muammo haqida jamoatchilikka xabar beruvchi vakil sifatida qarashga o'rgatish shart. Afsuski, bugungi kunda O'zbekistonda OAVga murojaat qiluvchi fuqarolardan nega jurnalist meni eshitib, muammolarimni olib chiqmayapti, nega mening ishimni hal qilmayapti, jurnalistlarga Prezidentning o'zi ishonch bildirgan-ku, degan mazmundagi shikoyatlarni eshitib qolamiz. Yaqinda menga Namangandagi bir maktab direktori telefon qilib, maktabdagi muammoni olib chiqishimni so'radi.

Men esa maishiy muammolarni olib chiqmasligimni bildirdim va mahalliy OAVlarga murojaat qilishni taklif qildim. Direktor esa respublikadagi OAVlar hech narsani hal etmasligini, hatto respublikadagi eng katta internet nashri uning muammosini uch-to'rt marotaba olib chiqqanini, biroq masala haligacha hal etilmaganini aytdi. Shunda men OAV muammoni hal etuvchi emas, muammodan jamoatchilikni xabardor qiluvchi ekanligini ta'kidladim. Lekin murojaatchi buni tushunishni ham istamadi.

AQShda OAVlar odamlarni qiynayotgan kichik, maishiy muammolarni umuman yozmaydi. Bunga ehtiyoj ham yo'q, aslida.

Ismat Xushev, “Dunyo o'zbeklari” internet sayti (Kanada) rahbari:

— Bu kabi rasmiy tadbirlarda “Ozodlik”, “Bi-bi-si” kabi axborot agentlik­lari vakillarining ham ishtirok etishi O'zbekiston yangilanayotganidan, demokratik tamoyillar hayotga keng tatbiq etilayotganidan dalolat, qani endi imkonim bo'lsa edi, men ham oralaringda bo'lib qolib sizlarning mashg'ulotlaringda qatnash­sam. Forum ishiga omad tilagan holda, barchaga chuqur salomimni yo'llayman.

…Ha, deyarli bir hafta davom etgan Forum o'z ishini yakunlar ekan, uning barcha ishtirokchilarida katta haya­jon, turli hududlardan kelgan jurnalistlar bir-birlari bilan yaqin qadrdonlar, aka-uka, opa-singildek bo'lishga ulgurishgan edilar. Anjuman yopilish onlarida kimlarningdir ko'zlarida yoshlar, yana kimdir esa viloyatlar o'rtasida bunday forumlarning sonini ko'paytirish borasida fikr bildirishdi. Shundan ham, forum ularning ijodiy qobiliyati, kasbiy mahoratini rivojlantirish, OAV o'rtasida doimiy hamfikrlik bilan ishlashga undadi. Xayr Chimyon, rahmat senga Farg'ona. Biz seni sog'inib qolamiz!

Islom Asilbekov