Farg'onaning fidoyi farzandi

Odatda, dasturxonimizdagi luqmani nasiba hisoblaymiz. To'g'ri, lekin “nasiba” so'zi shu qadar keng tushunchaki, barchasini ta'riflash oson emas. Misol uchun, yor-do'stlar ham nasiba. Hayotda kimlar bilan, qanday insonlar bilan yaqinlashish, hamfikr-hammaslak bo'lib yashash taqdir bo'lgani ham – nasiba.

Shu ma'noda milliy jurnalistikamizda alohida o'rniga ega mashhur teleaxborot qiroli, bundan 30 yil muqaddam “O'zbekiston Respublikasida xizmat ko'rsatgan jurnalist” faxriy unvoniga sazovor bo'lgan Muhammadjon Obidov men hamkasb, safdosh sifatida faxrlanib yuradigan, har qanday davrada ism-sharifini baralla aytishdan tortinmaydigan   nasibalarimdan biri! Qu­yida mazkur g'alatiroq, lekin o'zim haqiqat deb hisoblagan o'xshatishni atroflicha isbotlashga harakat qilaman.

1. 1968 – 1973 yillar. Hozirgi O'zbekiston Milliy universiteti o'sha paytlarda Toshkent davlat universiteti deb atalardi. Jurnalistika fakulteti talabasiman, desangiz uncha-muncha odamning kapalagi uchardi. Jurnalistning obro'si osmon edi-da!

Turli viloyatlardan, qo'shni respublikalardan oqib kelgan salkam 40 yigit-qiz talaba shu qadar inoq-qadrdon edikki, dars-saboqlar tugasa ham uylarimizga tarqagimiz kelmasdi. Chunki niyat katta edi. Niyatlarimizning amalga oshishi o'qishda oladigan bilimlarimizga bog'liq deb hisoblar edik. Saboq paytlarida, tanaffusda, bo'sh qolganda dunyoni, jamiyatni, odamlarni o'rganish, bilish, bilganlarimizni o'xshatib yozish haqida bahs-munozara tugamasdi.

Xususan, yotoqxonalardagi tongotar gurunglarda “hal qilmagan” masalamiz qolmasdi: O'zbekiston mustaqilligi, o'zbek tilining nufuzi, Orol dengizining qurib borayotgani, adabiyotimiz, tariximiz, matbuotimiz muammolari xususida kuyib-pishib yoqa yirtishardik.

Ko'p o'qigan, kitob ko'rgan o'rtoqlarda ketardi uloq. Yangi kitob topish esa dushvor. Shunday paytlarda Muhammadjon o'rtaga otilib chiqardi, ko'pchilik bexabar yangiliklardan aytib, uncha-muncha bilag'onning popugini pasaytirib qo'yardi. Bilsak, o'sha kezlarda rus tilida chop etilgan eng yangi adabiyotlarni topib, o'qirkan – boxabar ekan. Bilsak, Muhammadjon o'quv praktikalarini o'tash uchun Moskva, Sankt-Peterburg (o'sha vaqtlarda Leningrad) shaharlariga borib televidenie tahririyatlarida o'tkazar ekan. Bunday qilish mumkinligi boshqa birorta saboqdoshimizning tushiga ham kirmagan.

2. Muhammadjon o'qishni bitirmay turib O'zbekiston televideniesiga ishga joylashdi. “Yoshlik” tahririyati ko'rsatuvlari juda ommabop, hammaning nazarida edi. 70-yillar ommaboplik borasida teleko'rsatuvlarga teng keladigani ko'p bo'lmagan. M.Obi­dov sanoqli kursdoshlar qatori puxtaroq chiqdi, ya'ni telejurnalistikani tanladi.

Keyinchalik aytib berdi: o'quvchilik kezlarida radioga qiziqqani, radiouzeldan maktab o'quvchilariga qarata “eshittirishlar” olib borgani va hokazo.

O'zbekiston televideniesida Elbek Musayev juda mashhur edi, Muhammadjon o'sha insonning etagidan mahkam tutdi – o'zi   uchun ustoz deb bildi, kam bo'lmadi. Dolzarb mavzulardagi ko'rsatuvlari bilan nazarga tushdi.

3. Jurnalistikada havaskorlikdan professionallikkacha bo'lgan oraliqdagi “masofa” qanchaligini hech kim bilmaydi. Bu masofaning aniq o'lchami yo'q hisobi. Bo'lsa ham, har kimda turlicha kechadi. Muhammadjon Obidov telejurnalistika so'qmoqlaridan qanday o'tib bordi, qay tariqa toblandi, ne-ne niyatlarda mikrofonni qo'ldan qo'ymadi, hozir sarhisob qilish qiyin, lekin gapning lo'ndasini aytish kerakki, u bir yumalab telemuxbir bo'lib qolgani yo'q, balki qadam-baqadam, pillapoyama-pillapoya ko'tarildi va “Axborot”ning yetakchi muxbiriga aylandi. Ixtisoslashdi.

Tele“Axborot” mamlakatimiz axborot maydonining bosh minbari edi, barcha nufuzli idoralar, tashkilotlar, rahbarlarga bo'lgan munosabat “Axborot” minbarida shakllanar, toblanardi. “Axborot” favqulotda kayfiyat uyg'otuvchi, kayfiyatni shakl­lantiruvchi, kayfiyatni o'zgartiruvchi qudratga ega edi.

4. Jurnalistikada ixtisoslashish nihoyatda keng tushuncha. Hisobga olaylik: “Axborot”da bir axborot uchun, nari borsa, 2-3 daqiqa beriladi. Har lahza, har bir so'z, har bir manzara yuz chig'iriqdan o'tadi. Xushxabar yoki ijobiy lavha bo'lsa – birmuncha oson, tanqidiy bo'lsa, tahliliy bo'lsa, mashaqqati yuz karra ortdi deyavering! Fakt, dalil, tafsilot, yechim, xulosa – hammasi ichida. Intervyu tashkil etish alohida dunyo! Bu hali hammasi emas, 2-3 daqiqalik axborot uzatish tafsiloti to'la qamrab olindi, degani emas. Ne-ne yelib-yugurishlar, halovatsizliklar evaziga ekranga “qo'yilgan” axborot hech mubolag'asiz millionlab tomoshabinlar ixtiyorida qoladi. Jaydari tilda aytganda, bu yog'i – bozor: ma'qul ko'rgan qancha, munosabat bildirmagan qancha, ma'qul ko'rmagan qancha! Olqishlagan qancha, g'azabga mingan qancha! Tabiiy, teletomoshabin xalqi ming bir toifa – eng oddiy aholidan tortib davlat rahbarigacha, hukumat a'zolaridan tortib hokimu vazirlargacha, hokazo nozik va rutbasi baland siyosatdonlaru amaldorgacha. Shunday ekan, tasavvur qilaylik: telemuxbir axborotni uzatishda qaysi toifani ko'proq nazarda tutmog'i kerak? Urg'uni berishda nimalarni, qanday omillarni torozi pallasiga qo'ymog'i kerak? Ixtisoslashgan, professional maqomga ko'tarilgan muallifning “tovar”i   bozorda xaridorsiz qolib ketmasligi muqarrar, ammo-lekin…

Xullas, eng oliy toifadagi tomoshabinlar e'tiborini mo'ljalga olish Muhammadjon Obidovning uslubiga, muxbirlik kredosiga aylandi. O'xshatish joiz bo'lsa, har bir ko'rsatuvida u baland dorga bo'ynini tutdi. Bu uslubni “Hoy, baraka topgur rahbarlar, manavi manzarani bir ko'rib qo'yinglar! Xalqning ahvolidan boxabar bo'linglar!” deya talqin qilish mumkin edi. Bunday yondashuvning murak­kabliklariga, nozikligi, hatto qaltisligiga shay turish uchun oliy malakali jurnalistlik mahoratidan tashqari qanchalik temir iroda, po'latdan yasalgan asab, otning kallasidek yurak kerakligini izohlash ortiqcha.

O'zbekiston mustaqillik ayyomining dastlabki yillaridan tinmay demokratik islohotlar yo'lini izladi, ayrim holatlarda topganday ham bo'ldi, lekin endi mulohaza qilib ko'rilsa, Muhammadjon Obidov respublika televideniesining “Axborot” ko'rsatuvida asos solgan va qat'iyat bilan uni davom ettirgan ijodiy uslub matbuot va so'z erkinligi ancha-muncha real hayotiy qadriyatga, haqiqatga aylangan, shakllangan jamiyat maqomiga hamroz ekan.

Ya'ni, M.Obidov uslub nuqtai nazaridan rasmiyatchilik koshonalari tomonidan ma'qul ko'rilgan maqom doirasida faoliyat ko'rsatadigan kasbdoshlaridan, safdoshlaridan ancha oldinda edi. Shu ma'noda ham Muhammadjon Obidovning deyarli barcha xabarlari, tahlillari sensatsiya edi.

5. Sensatsiyaga ikki xil qarash mavjud. “Muhammadjon Obidov sensatsiyalari” deganda arzon-garov oldi-qochdilikdan yiroq, aksincha, zalvari bilan aqllarni shoshirib qo'yadigan xabarlar nazarda tutiladi. Merganlikda “desyatka” degan tushuncha bor, mazkur iborani qo'llaydigan bo'lsak, M.Obidov hamisha “desyatka”ni aniq mo'ljalga olishi bilan ajralib turardi. Tahlil, talqin, fosh qilish qudrati shu qadar ishlangan bo'lar ediki, ko'rsatilgan nuqson, illat, qing'irlik… jinoyat yuzasidan chora ko'rishdan boshqa iloji qolmas edi! Misol, deysizmi? Misol istagancha, uning bir nechtasi M.Obidovning qalamiga mansub “Jurnalist surishtiruvi: tajriba va tahlil”, “Men ko'rgan dunyo” kitoblarida batafsil yozilgan. Takror aytaman: ularning bari ajoyib sensatsiya! Yosh jurnalistlar uchun har biri o'zicha saboq-sensatsiya!

6. Respublika TV “Axborot” dasturi uchun tayyorlangan yangiliklar, xabarlar, ayniqsa, tahliliy ko'rsatuvlar “Axborot” maydoniga sig'may qoldi. Chunki, yuqorida aytdik, “Axborot”da bir axborot uchun sanoqli daqiqa ajratiladi, bu vaqt ichiga batafsil tahlil “sig'maydi”. Muhammadjon “Axborot+” ko'rsatuvini kashf qildi. U o'zining “Axborot”ga sig'magan tahlillarini “Axborot” dasturidan so'ng maxsus ko'rsatuvlar orqali el-yurtga doston qildi. Masalan, Farg'ona yog'-moy korxonasidagi o'g'rilik, suiis­te'molchilik, poraxo'rlik kabi illatlarni dalillar bilan ro'y-rost ochib tashlash, uni ekran orqali mamlakatga ko'rsatish uchun jurnalistga jasoratning o'zigina kifoya qilmasdi. Haqiqat yo'lidagi vatanparvarlik ustun turishi kerak bo'ldi. Raqamlar, jadvallar, qiyoslar, ulardan kelib chiqadigan kirdikorlar ro'y-rost ekran yuzini ko'rdi.

Ko'rsatuvdan ta'sirlangan O'zbekiston Qahramoni, atoqli adabiyotshunos olim Ozod Sharafiddinov hayajonini yashirolmadi – Muhammadjon Obidovga matbuot orqali ochiq xat yo'lladi. “Barakalla!” dedi. Jurnalist do'stimizning ochiq-oshkora dalillar, aniq raqamlar, intervyular asosida fikrini dadil izhor qilganidan ta'sirlanganini yozdi ustoz olim. Chinakam jurnalist mana shunday bo'lmog'i kerak, dedi.

Ana shunday ko'rsatuvlardan yana biri xorijiy radio orqali tarqatilgan yolg'onga qarshi qaratildi. Bunaqasi bo'lmagan! O'zbekiston televideniesi, o'zbek jurnalisti xorijiy tili uzun jurnalistlar panjasiga panja urdi.

7. Jurnalistikada g'oyatda qiyin vazifalardan biri – axborot olish. To'g'ri, qonun va qonuniy me'yorlar bor, lekin amalda ikki qo'llab ma'lumot tutqazadigan mard yo'q hisobi. Xususan, taqdir o'zanini chappa qilib yuborishi muqarrar bo'lgan jurnalist surishtiruvi uchun kim ham ma'lumot, axborot, faktni osonlikcha taqdim etadi?! Muhammadjonning ma'lumot yig'ish, fakt undirish tajribasiga doir hikoyalarini eshitsangiz na ko'zingizga, na qulog'ingizga ishonasiz! Boshdan-oyoq sarguzasht, komediya! Tragikomediya! Uncha-muncha izquvar — Sherlok Xolms M.Obidovning oldida suv ichsin, desam ishonavering!

Ana shunda razm solaman, o'ylayman, chog'lanaman va muhim bir sinoatning tagiga yetganday, o'zimcha kashf etganday bo'laman.

Muhammadjon Obidov tom ma'nodagi, qon-qonigacha, fe'l-atvorigacha, qadam olishidan tortib, shirinzabon lutfigacha FARG'ONA FARZANDI! Farg'onaning Marg'ilonida tug'ilib, voyaga yetgani, ta'lim-tarbiya topgani uchungina aytilayotgani yo'q bu ta'rif, balki farg'onacha muloqot-muomala madaniyati, san'ati, mahoratini, odamshinavandalik, mehmonnavozlik, bag'rikenglik va albatta, uddaburonlik tuyg'ularini butun respublika, qo'shni davlatlar, qolaversa, olisdan-olis diyorlarga qadar yoya olganidan kelib chiqib FARG'ONANING FIDOYI FARZANDI, deyilmoqda. Og'ir gapirmaydi, tik qaramaydi, qo'li ko'ksida, lutfi ipakday, mutoyibaga shay – o'nqovi kelsa, payrovning kelgan joyidan o'xshatib olaveradi. Biroq qattiqqo'llikda do'stini ham ayamaydi, boshlagan ishini adog'iga yetkazmay qo'ymaydi, tutgan joyini qo'yib yubormaydi, ikkilanmaydi, qo'rqmaydi, bahsdan qochmaydi – mashhur naqlda aytilganidek, qo'rqsa, aytmaydi, aytdimi, qaytmaydi. Cho'ntagini, daftarini to'ldirgan faktlari, dalillarini birma-bir, birma-bir dasturxon qilgan jo­yida mana-man degan qing'irlikka qo'l urgan ustomonu ucharlar qocharga joy topolmay qoladi.

Bir achchiq haqiqatni aytish o'rni keldi. Goho yaqinligimiz yuzasidan, goho xizmat yuzasidan Muhammadjonning boshida qora bulutlar aylangan payt­larga shohid bo'lganman. Qilichini yalang'ochlab boshi uzra ko'targanlarning kimligini eslasam, hozir ham kapalagim uchadi! Ochiqdan-ochiq tahdidlar, ayblovlar, olishuv maydoniga chorlovlar, dalili yo'q shubha-gumonlar degandek. Shunday paytlarda meditatsiya san'atidan kelib chiqib, murosa yo'lini tutaqolaylik, degan joylarim ham bo'lgan, biroq Muhammadjon o'zining haqligini isbotlash, vij^­doni, farzandlari va kasbimiz oldida yuzi yorug'ligini isbotlamagunicha bir qadam ham ortga qaytmadi. Kurashdan tolmadi. Haqiqiy jurnalist qanday bo'lmog'i kerakligini hayotda isbotladi.

8. “Favqulodda jurnalistika” degan ibora bor. Bunda og'ir tabiiy sharoitlarda, tabiiy ofatlar yuz bergan holatlarda, urush maydonlarida kasbiy faoliyat yuritish nazarda tutiladi. Muhammadjon Obidovning bu boradagi sarguzashtlari oz emas. Misol uchun, Shohimardondagi toshqindan, Sariosiyo tog'laridagi jangarilarning tugatilishidan berilgan reportajlar, hech mubolag'asiz, telejurnalistikamiz tarixida alohida sahifani tashkil etadi.
9. Saudiya Arabistonida chop etiladigan nufuzli jurnalda Farg'ona vodiysi haqida maqolalar e'lon qilgan, Xitoy televideniesida yangi O'zbekiston haqida turkum ko'rsatuvlar tashkil etgan jurnalistning ism-sharifi ham Muhammadjon Obidov!
10. Muhammadjon ajoyib hikoyachi. Uning berilib, butun vujudidan chiqarib so'zlashini berilib va butun vujud quloqqa aylanib tinglamay iloj yo'q. Quyidagi ajoyib va g'aroyib xotirani do'stimizning tilidan o'qiymiz:

“Yaratganning marhamati keng. Uning iltifotiga sazovor bo'lmoqlik barchamizga nasib etsin.

1994 yil bahori edi. O'zbekistonning birinchi Prezidenti Buxoro safariga borgan chog'da Bahouddin Naqshband ziyoratgohi etagida “Farg'ona bog'i” yaratilsa, degan taklif aytdi. Oradan bir necha kun o'tar-o'tmas Quva, Vodildagi ko'chat yetishtiruvchilardan ikki mashinada turli mevali ko'chatlar va bir “Ikarus” avtobusda bog'bonlar, o'sha vaqtda Farg'ona viloyat hokimi Mirzajon Islomov boshchiligida Buxoroga yo'l oldik. Men tasvirchimiz bilan hamroh bo'ldim.

Erta tongda bizni Buxoro viloyat hokimi Damir Yodgorov viloyat chegarasida kutib oldi. Ziyoratgohga kelganimizda bog' uchun yer tayyorlab qo'yilgan edi. Ishlar qizib ketdi. Kechgacha bog' anchagina ko'zga ko'rinib qoldi.

– Endi dam olamiz, – dedi D.Yodgorov.

Biz “Axborot”chilar viloyat hokimligi oromgohi (dachasi)ga borishimiz kerak edi. Shunda men bu kechani Bahouddin Naqshband ziyoratgohida o'tkazish niyatida ekanligimni aytdim. U paytlar diniy ilmim yo'q, enam (dadamning onalari) bolaligimda yodlatgan 5-6 ta sura va namoz o'qishni bilardim, xolos.

Allamahalda yupqagina ko'rpachada g'ujanak bo'lib uxlab qolibman.

U kezlar hozirgidek parobal teleantennalar yo'q, Makka, Madina haqida, Ka'ba siymosi haqida o'qib, eshitgandim, xolos. Lekin tushimda…

Oppoq marmar toshli sahnda, ustiga qora zarrin mato qoplangan chorburchak binoning oltindek nur taratuvchi eshiklari qarshisida tiz cho'kkancha Ollohga iltijo qilardim. Hali men tanib ulgurmay, ko'krak sutiga to'ymay bevaqt olamdan o'tgan onam, taqdir taqozosi ila oxirgi yo'lga kuzata olmaganim – otam, menga mehr berib boqqan marhum enam, bobomga jannatdan joy, qolaversa, bandachilik yo'lida yo'l qo'ygan gunohlarimga kechirim so'radim. Ichimdan otilib chiqqan dard ko'z yoshim bo'lib oqardi…

Uyg'onib ketdim. Yostig'im xo'l bo'lib ketgandi. Ohista azon yangradi.

Ruhim majruh edi. Tushimda ko'rganim qaer? Nega yig'lay-yig'lay iltijo qilyapman?

Soat to'qqizlarda yana ish boshlandi. Bog'bonlar ko'chat ekishda davom etishdi. Men ish bilan ovunib, tushimni biroz unutdim. Tasvirlar yetarli edi. Intervyuni ko'paytirdik. Shu tariqa Buxoroda bunyod etilayotgan “Farg'ona bog'i”ni mamlakatimiz xalqi e'tiboriga havola etishga hozirlik ko'rdik.

Soat o'n yarimlar edi chamasi. Bir “Volga” mashinasi shitob bilan kelib to'xtadiyu, undan o'rta yoshlardagi ko'zoynakli kishi tushib, “Hoy, ichlaringda “Axborot” muxbiri Obidov bormi?”, deb so'rab qoldi. Men o'zimni tanishtirdim.

– Men hokimiyatdanman. Zudlik bilan Toshkentga borar ekansiz. Samolyot bir soatdan keyin uchadi. Chipta tayinlangan. Qani, tez yuring!

Men gap nimada ekanini tushunmasam-da, tasvirchidan kassetalarni olib, aeroportga ketdim.

Toshkentda, televidenieda rahbarimiz gapni qisqa qildi:

– Ertaga, oxirgi samolyot Jiddaga uchar ekan. Siz unda hajga borasiz. Topshiriq shunday.

Men turgan joyimda qotib qoldim. Chunki o'zbe­kistonlik ziyoratchilar uzoq tayyorgarlikdan so'ng barchasi uchib ketishgandi. Faqat ishchi guruhning ayrim a'zolari, shifokor va bojxonachilar qolishgan ekan.

Xullas, ertasiga so'nggi samolyotda Jiddaga uchdik.

Saudiya havo darvozasida bizni kutib oldilar. Yangi qurilgan “Dorussalom” mehmonxonasi O'zbe­kistondan kelgan ziyoratchilarga ajratilgan ekan, undagi xonalardan biriga joylashdim.

Tilimizdan “Labbayka”ni qo'ymay piyoda Xarami Sharifga tomon yo'l oldik. Diniy idoramiz vakili bo'lgan Boburjon ismli yigit yo'lboshchi edi. “Assalom” darvozasidan kirdigu… ne til bilan bayon qilay, qarshimda o'sha, ikki kun avval tushimda ko'rganim – sathi oq marmarli, ustiga Qur'oni karim oyatlari zarhal ipaklarda tikilgan, musulmon olamining qiblagohi – Ka'ba o'ziga chorlab turardi…”

…Qahramonimiz hikoyasiga ilova qilaylik: o'sha 1994 yilda O'zbekiston televideniesida birinchi marta (takror va takror) namoyish etilgan yurtdosh­larimizning muqaddas ziyoratlariga bag'ishlangan “Muborak haj safari” videofilmining muallifi va tasvirchisi ham, bugungi kungacha uch bor haj amalini ado etgan, qadr kechasini to'rt marotaba Makkada, Harami sharifda bedor sharaflash baxtiga musharraf bo'lgan hoji aka Muhammadjon Obidov bo'ladilar.

11. Muhammadjon Obidovning tug'ma tashkilotchilik qobiliyati, tabiatan tinib-tinchimasligi, halovatni behalovatlikdan topishga moyilligini u O'zbekiston jurnalistlari ijodiy uyushmasining Farg'ona viloyat bo'limi rahbarligidagi faoliyatida alohida namoyon etdi. Ishni viloyat jurnalistlarining boshini qovushtirishdan boshladi, tuman va tarmoq nashrlarining holidan xabar oldi – ijodiy, moddiy, ijtimoiy muammolarni bartaraf etishga jiddiy kirishdi.

Milliy jurnalistikamiz ravnaqi yo'lida tuman va boshqa mahalliy nashrlarning o'rni, ahamiyati beqiyos. Ahyon-ahyonda “Tuman gazetasidan voz kecha qolaylik” degan kayfiyatdagi ovozalar g'imirlab qoladi. Nega? Nima uchun? O'tkinchi qiyinchiliklar oldida esankirash-ku, bu! Yuzlab, ehtimol minglab hamkasblarimizning mehnatlarini havoga sovurish-ku, bu! O'sib kelayotgan yosh qalamkashlarimiz uchun o'ziga xos ijodiy tajriba maydoni, minbari-ku, tuman gazetalari!

M.Obidov tuman gazetalarini ham ijodiy, ham iqtisodiy qaddini rostlash yo'lini topdi. Farg'ona viloyati bu borada mamlakatimiz viloyatlari orasida tajriba maktabini yaratdi. Viloyat jurnalistlari uyushmasi sa'y-harakati sharofati bilan mamlakatimizning barcha viloyatlariga, qo'shni respub­lika viloyatlariga, o'nlab xorijiy mamlakatlarga safar uyushtirdilar, bir guruh jurnalistlar haj ibodatini ado etishga musharraf bo'ldilar.

“Chimyon mediaforumi” an'ana tusini olgani alohida mavzu. Dastlab, viloyat jurnalistlari ishtirokida tashkil etilgan mazkur anjumanga, ke­yingi yillarda boshqa viloyat jurnalistlari vakillari ham taklif etildi. Vatanimizda keyingi yillarda boshlangan keng islohotlar sharofati o'laroq, mediaforum anjumani global miqyoslarga dovur kengaydi. Uning minbaridan goh bevosita, goh videomoslama orqali dunyoning turli burchaklarida yashayotgan, faoliyat yuritayotgan hamkasblar ochiq va emin-erkin o'z so'zlarini aytdilar.

Hech bir hamkasbimiz mehnatini zarracha kamsitmagan holda aytish joizki, ibratga, o'rnakka loyiq mana shunday ajoyib tajribani barcha viloyatlarimizda ommalashtirilishiga Muhammadjon Obidovdek kuyunchak, fidoyi inson yetishmayapti…

12. Muhammadjonning yer yuzida bormagan davlati yo'q. Mag'ribdan Mashriqqacha, Janubdan Shimolgacha kezib chiqqan. Qayta-qayta borgan manzil-makonlarini-ku, asti qo'yaverasiz! Dam Sidney, dam Tokio, dam Bag'dod, dam Qohira deysizmi, Hirot, Dehli, Tibet… ikki qadam! Kim qanday talqin qiladi bu sayohat­bozlikni, bilmadim, lekin mening nazarimda   Muhammadjon Obidov ona shahriga, yurtiga, o'zi o'zining ichiga sig'masligi alomati. Ha, ichiga sig'magan odam Muhammadjon! G'ayrati, shijoati tizgin bilmaydigan odam! Umrini dunyoning tayanch nuqtasini izlashga safarbar etgan odam!

Mubolag'a qilayotganim yo'q, yarim asrlik saboqdosh qadrdonni farishtaga aylantirish niyatim ham yo'q, borini aytyapman, xolos.

O'tgan yili kovid yiqitdi uni. Farzandlari, yaqinlari xavotirga tushgan kunlar ham o'tdi boshidan. Men esa Muhammadjonga, uning irodasiga ishondim, ayt­dim ham: “Jurnalist sifatida bir umr ne-ne qattolliklarga qarshi bas kelgan, sog'-omonlikda 70 ning darvozasini qoqayotgan kimsan Muhammadjon Obidov allaqaysi yoqlardan daydib kelib qolgan toj­dor baloga taslim bo'lishi mumkin emas!” Allohga shukrlar bo'lsin, aytganimcha bo'ldi.

Ha-ya, aytgancha, keyingi yillarda do'stimiz o'sha ko'zga ko'rinmas ofatning “ona yurti”ga tanda qo'ydi. Bordi-keldisi ko'paydi. Havas-hayrat o'z yo'liga, illo, ochig'i, bundayin yaqinlikning shaxsan kaminaga xush kelmagan joylari ham yo'q emas. Buni do'stimizdan yashirmadim ham. “Do'stingizni xushyorlikka chaqirib qo'ying” deganlarning tagdor tanbehini shuurimda chig'iriqdan o'tkazishga ulgurmay, Muhammadjon Chyuyfu shahriga borib kelganidan so'z ochib qoldi.

Chyuyfu qaerda, qanday shahar u? Ne taqdir-niyatlar boshlab bordi u tomonlarga, o'zbekistonlik tinim bilmas jurnalist Obidovni?

Pekinda siz mingan tezyurar poezd Shandong viloyatining markazi Jinan shahriga yetib boradi, yana poezdga minasiz, 180 chaqirim yo'l bosgach, Chyuyfuga yetasiz. Dunyoga mashhur mutafakkir Konfutsiy miloddan avvalgi 551 yildan 479 yilga qadar ayni shu shaharda yashagan va 72 yoshida bu yorug' olamni tark etgan.

Ana, xolos. Bu Xitoy donishmandining quyma hikmatlariga ixlos qo'ygan ne-ne tanish-notanish­larni bilaman, lekin o'sha mutafakkirning vataniga borib, u yashagan hovli-joylarni o'z ko'zim bilan ko'rib kelaman, degan o'zbekni uchratmagandim! Ixlosni qarangki, Muhammadjon o'sha qadimiy shahardan olib kelgan hikmatlarni o'zbekchalashtirishga, alohida kitob holida chop ettirishga bosh-qosh bo'ldi.

13. Mana, 5 yildirki, Farg'onada chop etilayotgan, muxlislari-mushtariylari ko'payib borayotgan nomi ixchamgina, bejirimgina “Olam aro” jurnaliga ham Muhammadjon Obidov bosh-qosh. Jurnalni varaqlagan mushtariy dunyoni bir kezib chiqqanning zavqini oladi. “Mamlakatlar”, “Mo''jizalar”, “O'zbekiston”, “Urf-odatlar”, “Kashfiyotlar”, “Tashrif qog'ozi”, “Taomlar”, “HI TECH” singari ruknlar ostida e'lon qilingan maqolalar olam aro sayru sayohatga bo'lgan ishtiyoqlarni bir qadar qanoatlantiradi, taftini bosadi.
14. Va nihoyat, Muhammadjon Obidov muharrirligida kun va son sayin viloyatdoshlar muhabbatini, hurmatini qozonayotgan “Farg'ona haqiqati” va “Ferganskaya pravda” gazetalarini tilga olmoqlik burchimiz. Bosma nashrlar inqirozga yuz tutgan, ba'zan nufuzi tushib borayotgan bir paytda gazetani o'qishli tayyorlash, keng omma orasida ommabopligini saqlash borasida mazkur nashrlar tajribasini targ'ib etish foydadan xoli bo'lmas edi.
15. Yuqorida “Merganlikda “desyatka” degan tushuncha bor”ligini esladik. Ellik yildan ortib borayotgan tarixga nazar tashlansa, Muhammadjon Obidov hayotda qaysi ishga qo'l urmasin, faqat va faqat “desyatka”ni mo'ljalga olgan, o'zbekona jaydari tilda aytganda, turish-turmushi, oilasi, yor-birodarlari, faoliyati, dunyoni zabt etishi – hamma-hammasida ishni o'rinlatib, qoyillatib qo'ygan ekan. Men bu olis, sermazmun va mashaqqatli hayot yo'lining ayrim bekatlarida birrov-birrov to'xtab o'tdim, xolos.

* * *

Farg'onada jurnalistning, jurnalistlik kasbining cho'g'i baland, nufuzi baland. Matbuotning so'zi – so'z, ko'zi – ko'z. Bunday maqomga ko'tarilishda viloyat ommaviy axborot vositalari fidoyilarining, Muhammadjon Obidov singari jonkuyarlarning xizmatlari katta!

Xurshid Do'stmuhammad,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati,

O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan madaniyat xodimi