Gazetalar o'lmaydi!

Otajonim “Onamning nomi o'chmasin, qizimning ismini Xonbibi qo'yamiz” degan ekan. Meni hech qachon o'z ismim bilan chaqirmagan. “Onashim” derdilar erkalab.

Bolaligimda otajonimning tizzasiga o'tirib ovqatlanardim. So'ngra menga o'rgatgan she'rlarini aytib berardim. Otajonim erinmasdan yana menga she'r o'rgatardi. Meni zukkoligimni ko'rib, ayamga qarab “onashim yozuvchi bo'ladi! Katta shaharga borib o'qiydi. Kitoblar yozadi” derdilar.

To'rt yoshdan o'tganimda to'satdan otajonimdan ayrilib qoldik. O'sha kundan boshlab men ham bolaligimdan ayrildim.

Maktabga chiqqanimda onam “Otang seni yozuvchi bo'ladi degan. Shuning uchun yaxshi o'qigin. Albatta, yozuvchi bo'lasan” dedi.

Shu sababli, bilmadim yozuvchi kim ekanligini yaxshi anglamasam-da a'lo baholarga o'qishga harakat qilardim. “G'uncha” jurnaliga o'zim chizgan suratlardan va yozgan hikoyachalarimni yuborardim. Keyinroq o'sha paytdagi “Lenin uchquni” (hozirgi “Tong yulduzi”) gazetasi va “Gulxan” jurnallariga hikoyachalar yozib yuborardim. Tumanimizdagi “Ishtixon ovozi” (oldingi “Kolxoz hayoti”) gazetasiga ham maqolalar yozardim. Yozganlarim gazetalarda chiqqan kun men uchun bayram edi. Gazetani ko'tarib iloji bo'lsa hammaga maqtangim kelardi. Har bir chiqqan maqolamni asrab qo'yardim.

O'n uch yoshimda qishlog'imizda ochilgan muzqaymoq va shirin suv sotadigan sotuvchining yulg'ichligini fel'yeton qilib, tumanimiz gazetasiga yozgandim. Tahririyatdagilar kelishib, o'rganishibdi. Yozganlarim tasdiqlanibdi. Bu gap qishloqda shov-shuv bo'lib ketdi. Tanqidim gazetada chop etilmasa-da hamma meni “Ana yozuvchi kelyapti” deb aytadigan bo'lishgan. Sotuvchi hamqishlog'im bo'lsa mendan qattiq ranjigan. Boshqa sotuvchilar esa mendan hayiqadigan bo'lib qolishgandi.

Maktabdan qaytganimdan so'ng og'ir ketmonni yelkamga tashlab, kolxoz dalasida ishlardim. Har yili bizlarni gazeta-jurnallarga obuna qilishardi. Biz jon-jon deb obuna bo'lardik. Pochtalonni intiqib kutardik.

Uyimizdan gazeta-jurnal arimasdi. Hozirgacha ham shunday. Onam nabiralariga ayttirib, gazeta oldirib, o'qib berishni talab qiladi.

1991 yilning 1 sentyabrida “Oila va jamiyat” gazetasi chiqa boshladi. Bu bizning eng sevimli gazetamizga aylandi. Payshanba kunini intiqlik bilan kutardik. Ko'p maqolalarim “Oila va jamiyat” gazetasida chiqqan. Milliy universitetning jurnalistika fakultetiga ham asosan, “Oila va jamiyat” gazetasida chiqqan maqolalarimni topshirib yuqori ball olganman. Uyga borganimda qishloqdoshlarim “Oila va jamiyat”da yozganlaringni o'qidik. Zo'r yozibsan!” deya olqishlashardi.

1996 yilning dekabr oyida esa “Hurriyat” mustaqil gazetasi chiqa boshladi. Bu gazetani, ayniqsa, talabalar zo'r quvonch bilan kutib olganmiz. Chunki shu paytgacha mustaqil gazetaning o'zi yo'q edi. Birin-ketin “Hurriyat”da tanqidiy materiallarim bosilib chiqdi. Matbuot do'konlarida “Hurriyat” gazetasi talash edi.

Har bir davrda gazetaning o'z o'rni bor edi. Hattoki rahmatli Qudrat momom o'qishni bilmasa-da erinmasdan varaqlab, rasmlarini ko'rib, izohlardi.

Turmushga chiqqanimda men bir sandiq gazeta-jurnallarimni ham olib ketganman. Tokchaga gazeta-jurnallarni terib qo'yganman. Vaqtim bo'lganida olib o'qirdim. Hattoki butun oila a'zolarimiz bilan birgalikda o'qirdik, muhokama qilardik.

2017 yil “Adolat ko'zgusi” nomli gazetada ham muxbir, ham xatlar bo'limi mudiri bo'lib ishladim. (Gazeta o'sha paytda 10.000, hozirgi kunda 1.400 adadda chiqyapti.) Telefonimiz tinmaydi. Har kuni kamida 10 ta savolni daftarimga yozaman. Xatlar oqimi to'xtamaydi. Har hafta najot istab, muammolarini yechishimizga umid qilgan mushtariylarga va tegishli tashkilotlarga 30-40 ta xat yuboraman. Savollariga javob topib, gazetamizda berib boramiz. Shikoyatlarni esa qisqacha mazmuni va tegishli tashkilotlardan kelgan javob xatlari bilan berib boramiz. Eng qizig'i bu gazetaga odamlarning o'zi xohlab obuna bo'lishadi. Bironta gazetamizning sonini topisholmasa, darrov xat yozib o'sha sonlardan yuborishimizni so'rashadi. Men ham erinmasdan ular so'ragan gazeta sonlarini muxlislarga yuborardim.

O'tgan yilgi pandemiya barcha gazeta-jurnallarning obunasiga yaxshigina o'z ta'sirini o'tkazdi. Ayrim gazeta-jurnallarimiz yopilib ham ketdi. Achinarlisi, har kuni chiqib turadigan “Toshkent oqshomi” gazetasi ham bugun chiqmayapti. Bironta inson, hattoki Toshkent shahar hokimi ham shu gazetaning taqdiriga qiziqishmaydi. Tovba!

To'g'ri, bugungi kunda internet rivojlanib ketdi. Ammo gazeta-jurnalning o'rni boshqa. Qolaversa, hamma joyda ham internet yaxshi ishlaydi, deya hech kim kafolat berolmaydi. Ayniqsa, qishloq joylarda internet yo'q, hisobi. Qo'pol qilib aytganda ayrim joylarda tomning ustiga chiqsagina internet ishlaydi. Aksini olib gazeta-jurnallar kamaygani uchun tumanlarda pochtalon vazifasi ham qisqartirildi. Ilgarilari har ikki kunda pochtalon uyi­mizga kelsa, endi bir haftada yoki 15 kundagina u eshigingizni qoqib kelishi mumkin.

“Majburiy obuna” yo'qolib, deyarli ko'pchilik ixtiyoriy obunani ham esdan chiqardi. Bu bilan o'zlariga ma'naviy ziyon qilishdi. Ilgarilari senzura bo'lganligi uchun gazeta-jurnallarimiz tanqidiy materiallarni berolmasdi. Bugun qaysi matbuotni qaramang hammasida xalqimizning muammolari, dardi yozilyapti. Shuning ortidan ko'pgina muammolar yechilyapti.

“Farg'ona haqiqati” gazetasining “Har bir muammoning yechimi bor”, “Jamiyat zanjirining zaif halqasi”, “Bolalar uyi”dagi o'ylar”, “Zarafshon” gazetasining “Tadbirkorga imkoniyat berish kerak”, “Yoqilmagan tabiiy gaz uchun olingan pullar o'z egalariga qaytarib beriladi”, “Ishonch” gazetasining “G'ayriqonuniy buyruq bekor qilindi”, “Kredit foizlari kamayadimi?”, “Yerto'lada suv quvuri yoki “shoshqaloq” murojaatgo'y hamda “Tuya go'shti yegan” muammo”, “Og'izda bor-u amalda yo'q(mi?)” kabi materiallar hech kimni befarq qoldirmasa kerak. “XXI asr”, “Oila davrasida”, “Jamiyat” gazetalari ham dolzarb mavzularni ko'tarib chiqyapti.

“Gazetalar o'lyapti” deya kimlardir ayyuhannos solayotgan bir paytda yangi-yangi nashrlar dunyoga kelyapti. Farg'onada “Olam aro” nomli jurnal chiqa boshladi.

Bosma nashrlarni ko'pchilik majburiy obunaga bog'lanib qolganlikda, axborotni kech uzatishda ayblashadi. Aslida aksariyat gazetalarimiz bir haftada bir marotaba chiqishga mo'ljallangan. Shu bir hafta ichidagi axborotlarni o'zida jamlab chiqaradi.

Sayt yo'nalishining ham o'z o'rni bor. Chunki saytlar tezkorlikka asoslangan. Lekin bu degani faqat saytlarni o'qish kerak degani emasku!

Ommaviy axborot vositalarini qo'llab-quvvatlash payti keldi. Axir shu gazeta-jurnallarning ortidan ro'zg'orini tebratayotgan ko'plab jurnalistlar ishsiz qolib ketishdi. Ularni kim o'ylaydi?.. Qachongacha jurnalistning kosasi oqarmaydi?

X.MAHAMOVA,

jurnalist