Olimjon O'sarov: “Eng kam maosh olib ishlovchilardan biri — Jurnalistlar ijodiy uyushmasining xodimlari”
Jurnalistlar ijtimoiy dolzarb axborotlarni to'plash, tahlil qilish va ommaviy axborot vositalari orqali tarqatish bilan shug'ullanadi. Demakki, xalq va davlat o'rtasidagi muhim bo'g'in, bu — jurnalistika. “Ommaviy axborot vositalari so'zda emas, amalda “to'rtinchi hokimiyat” darajasiga ko'tarilishi zarur. Bu — zamon talabi, islohotlarimiz talabi”, — deya Prezidentimizning bot-bot soha vakillariga e'tibor qaratishi ham bejizga emas.
Bugun bu sohada qanday o'zgarishlar kuzatilmoqda? Mahalliy, respublika va xalqaro darajada qanday ishlar amalga oshirilmoqda va rejalashtirilmoqda? Bu va shu kabi bir qator masalalar yuzasidan O'zbekiston Milliy axborot agentligi ushbu soha vakillarining kasb bayramlari arafasida Jurnalistlar ijodiy uyushmasiga yangi saylangan rais — Olimjon O'sarov bilan maxsus intervyu tashkil etdi.
– Bugun O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi o'z vazifalarini qay darajada bajara olyapti, deb o'ylaysiz?
— Ochig'ini aytish kerak, uyushma o'z oldiga qo'ygan maqsadlarni to'laqonli bajarmayapti. Chunki tashkilot nizomida qator vazifalar qo'yilgan. Afsuski, o'tgan yillar davomida ob'yektiv va sub'yektiv sabablarga ko'ra, uyushma o'z oldiga qo'ygan vazifalarni ko'ngildagidek ado eta olmagan.
Tarixga nazar tashlasangiz, 2000 yillarda uyushmaga a'zolik to'xtatilgan va tashkilot nomlanishida “ijodiy” so'zi, tushunchasi qo'shimcha qilinib, “O'zbekiston jurnalistlari ijodiy uyushmasi” sifatida yuritila boshladi. Tom ma'noda jurnalistlar huquqini himoya qiluvchi tashkilot emas, shunchaki ijodiy tashkilot sifatida qarash boshlandi. Mana shu birgina tushunchaning kiritilishi birinchidan a'zolikning to'xtatilishiga sabab bo'ldi, ikkinchidan, uyushmaning oldiga qo'ygan maqsadlarini amalga oshirishga qaysidir ma'noda to'sqinlik qildi.
Bundan tashqari, tan olishimiz kerakki, matbuotga, so'z erkinligiga bo'lgan to'siqlar ham uyushma faoliyati chegaralanishiga sabab bo'ldi. Biz bu kabi kamchiliklarga “mana shular sabab bo'lgan», degan fikr bilan o'zimizni oqlamoqchi emasmiz. Zero, bugungi kunda jurnalistlar ham, keng jamoatchilik, ya'ni axborotdan foydalanuvchilar ham uyushmadan juda katta narsa umid qiladi. Chunki mamlakatimizda ochiqlik siyosati, so'z va matbuot erkinligi davlat siyosati darajasiga chiqdi.
Demak, bugun jurnalistlar o'z oldiga qo'ygan vazifasini to'laqonli amalga oshirishi uchun hamma sharoitlar yaratilyapti. Ham huquqiy jihatdan, ham ma'naviy jihatdan.
Xohlaymizmi-yo'qmi, jurnalist turli to'siqlarga duch kelishi yoki qandaydir manfaatlariga zarar yetishi mumkin. So'nggi oylarda buning juda ko'p guvohi bo'lyapmiz. Demak, bunday paytda O'zbekiston jurnalistlari ijodiy uyushmasi maydonga chiqib, o'z oldiga qo'ygan maqsadlaridan kelib chiqib, jurnalistlar huquq va manfaatlarini himoya qiladi.
— Uyushma oldida hal qilinmay kelinayotgan eng muhim masalalar qaysi? Bu masalalarning qaysilarining ijobiy yechimini ta'minlay olaman deb o'ylaysiz?
— Agar hal qilishimiz kerak bo'lgan vazifalar haqida batafsil gapiradigan bo'lsak, fikrimcha bir kun ham kamlik qiladi. Lekin men qisqacha ifodalashga harakat qilaman.
Yuqorida aytganimday, eng birinchi vazifamiz – jurnalistlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish. Qanday yo'llar bilan yoki qanday usullar bilan amalga oshiriladi, degan savol ko'ndalang qo'yilishi tabiiy. Uyushmaga rais etib saylangan kunimning ertasigayoq biz telegram ijtimoiy tarmog'ida murojaat botini, ya'ni uyushma raisiga masofadan turib to'g'ridan-to'g'ri murojaat qilish imkonini beradigan elektron manzil tashkil qildik.
Qisqa fursat ichida mingga yaqin murojaatlar kelib tushdi. Ana shu murojaatlarni tahlil etganimizda, ko'rindiki, uyushma oldida juda ham ko'p vazifalar turgan ekan. Ayniqsa, so'nggi yillarda jurnalistlarimizning moddiy va ma'naviy himoyalanish masalalari ham e'tibordan chetda qolib ketgan.
Oxirgi paytlarda menga “O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasida shuncha imkoniyatlar, imtiyozlar mavjud. Mana bir-nechta dam olish oromgohlari, sihatgohlari bor, ammo Yozuvchilar uyushmasidan a'zolari bir necha barobar ko'p bo'lgan Jurnalistlar uyushmasida esa imkoniyat va imtiyozlar yo'q, nima uchun, degan ko'plab savollar ham kelib tushdi. Bu savollar bejiz emas. Uyushma OAV xodimlarining ijtimoiy, ma'naviy himoyasiga ham e'tibor qaratishi kerak. Bu borada “Do'stlik klubi” — hamkorlarimiz bilan qilinajak ishlarni rejalashtiryapmiz. Bundan tashqari, Jurnalistlar ijodiy uyushmasini yanada takomillashtirishga doir huquqiy hujjat qabul qilinishi lozim.
Bilasizmi, Jurnalistlar ijodiy uyushmasining hatto o'z binosi ham mavjud emas. Alisher Navoiy ko'chasi 30-uyda ijarada turamiz. Hattoki xodimlarimizga xona yetmaganidan jamoaning bir qismini Milliy matbuot markaziga joylashtirganmiz, masofaviy ishlaymiz. Boshqa uyushmalarga borganda, albatta havas qilamiz, qani edi Jurnalistlar ijodiy uyushmasiga ham shunday bino ajratilsa, deb.
Holbuki, Prezidentimizning 2017 yilgi uyushma faoliyatini takomillashtirish to'g'risidagi qarorida Toshkent shahar hokimligiga Jurnalistlar ijodiy uyushmasi uchun alohida bino ajratish masalasi kun tartibiga qo'yilgan. Mana oradan qariyb to'rt yil vaqt o'tdi, qarorning ijrosi ta'minlanmayapti.
Yana bir ma'lumot, Prezidentimiz o'sha qarorda ijtimoiy himoyaga muhtoj bo'lgan jurnalistlar uchun imtiyozli kreditlar asosida uy-joylar ajratilishini barcha viloyatlar, Qoraqalpog'iston Respublikasi Jo'qorg'i Kengesi hamda Toshkent shahar hokimliklariga vazifa qilib yuklagan.
Ming afsuski, jurnalistlar orasida uy-joyga muhtojlar juda ham ko'p bir paytda qarorning mazkur bandi ijrosi ham ta'minlanmagan. Biz bu borada murojaat qilganmiz, ammo hali ijobiy natijaga erishganimiz yo'q. Yana bir og'riqli jihat — kadrlar masalasi. Yaxshi kadrlarni ishga jalb qilaylik desak, maosh havas qilgulik emas. Kam oylikka esa yaxshi kadr kelmaydi.
Bilasizmi, bugun O'zbekistonda eng kam oylik oluvchi kasb egalari, bu — jurnalistlar. Bu ham oldimizdagi ko'rib chiqishimiz kerak bo'lgan muhim masalalardan biri. O'ylaymanki, Uyushmaning bu muammolarni bartaraf etishida hech qanday to'siq bo'lmaydi.
— Darhaqiqat, butun bir tashkilotni o'zgartirish yolg'iz rahbarning qo'lidan kelmaydi. Buning uchun jamoa, ijod ahlining yordami kerak. Siz ham bugun jamoangiz va hamkasblaringizdan qanday masalalarda, jabhalarda ko'mak kutasiz? Umuman olganda, qaysi ishlarda kamarbasta bo'lishini xohlar edingiz ijod ahlini?
— Men bu yerdagi 10-15 nafar xodimni emas, balki yigirma ming nafardan ziyod O'zbekiston jurnalistlari jamoasini bizga xayrixoh sifatida o'zlarining taklif va tavsiyalari bilan faoliyatimizni jonlantirishga hissa qo'shadi degan umiddaman.
Boisi, sohaning muammolarini eng chekka hududlarda faoliyat olib borayotgan, buni teran his qiladigan, boshidan o'tkazayotgan, yurakdan o'tkazgan ijodkor biladi. Shu sabab yuqorida aytganimdek, masofadan turib uyushma raisiga murojaat yo'llash imkoniyatini beruvchi telegram bot tashkil qildik.
Qoraqalpog'iston Respublikasi, Surxondaryo, Buxoroning uzoq tumanlarida, Navoiy viloyatining cho'lli hududlarida faoliyat ko'rsatayotgan jurnalistlarning takliflari, ko'tarayotgan masalalari kelib tushmoqda. O'ylaymanki, kelayotgan ana shu murojaatlardan jiddiy masalalarni birinchi navbatda hal etishimiz kerak.
Bu bora muayyan yo'l xaritasini tuzib oldik. Oldimizda turgan dastlabki vazifalardan biri — bosma nashr, televidenie, radio barcha OAV tahririyatlarini va ularning moddiy texnik bazasini yaxshilashga e'tiborni qaratish.
Sababi, OAV to'g'risidagi qonunda yaxshi bir qoida qat'iy qilib belgilangan. Ya'ni, muassis tahririyatning moddiy texnik bazasini yaxshilashga, jurnalistlarga yetarli sharoitlarni yaratib berishga, shu nashrning muntazamligini ta'minlashga mas'uldir.
Afsuski, bugungi kunda juda ko'p muassislar o'zining mana shu majburiyatini “unutib” qo'ymoqda. Shu bilan birga, viloyat nashrlarining bosh muharrirlarini o'rganganimizda, aksariyati nomutaxassis, ya'ni jurnalist bo'lmagan odamlar ekani meni ajablantirdi. Qanday qilib jurnalist bo'lmagan odam xalqqa o'qishli axborot yetkazib berishi mumkin? Mana shu jihatni ham kelgusida atroflicha ko'rib chiqamiz.
Bundan bir necha yillar avval Buyuk Britaniyaga qilgan safarimda, u yerda Lordlar palatasi mas'uli: “Inglizlar yangi kunini bir finjon qahva va gazeta o'qish bilan boshlamasa, o'sha kunini mazmunli hisoblamaydi. Gazetalar bizga uch yuz yil mobaynida ma'naviyat berdi, axborot berdi. U biz uchun hayotga aylandi. Biz endi osongina voz kechib yubora olmaymiz”, degan gapni aytgan edi.
Bizda esa odamlarimizning gazetaga munosabatini o'zingiz yaxshi bilasiz…
— Yosh avlod jurnalistlari soha maydoniga kirib kelmoqda. Bu maydonda “Ustoz-shogird” an'anasi yo'qolib ketmayaptimi? Yosh jurnalistlarning ekranga intilishi ham matbuotning oqsashiga sababchi bo'lmayaptimikan? Umuman, yoshlarda bugun qanday kamchiliklarni kuzatasiz?
— Jurnalistning intilishlari, orzulari bu juda muhim. Biz bunga to'sqinlik qila olmaymiz. Aksincha, bu orzularni amalga oshishiga sharoit qilib berish vazifamiz. Tele-yulduz bo'lishni xohlaydimi, tele-yulduz bo'lishiga imkon berishimiz kerak. Bu salbiy jihatdan emas, ijobiy jihatdan qaraganda maqsadga muvofiq. To'g'ri, hali jurnalist bo'lib shakllanmasdan “yulduzlik”ka da'vogarlik qilish qaysidir ma'noda ularning faoliyatiga zarar yetkazmaydimi, degan savolni ham tug'diradi. Bu bor narsa. Shu sabab barcha turdagi OAV tahririyatlarida “Ustoz-shogird” an'anasini rivojlantirishga e'tibor qaratyapmiz.
Ko'zga yaqqol tashlanadigan yana bir muammo, bu – janrlar “qashshoqligi”. Jurnalistikada faol qo'llaniladigan yigirmadan ortiq janrlar bor. Ammo bosma nashrlarimizni kuzatsangiz, ikkita yoki uchta janrni bilasiz: axborot, hisobot va maqola.
Boshqa narsa yo'q. Nega felyeton, ocherk, sharh janrini ko'proq qo'llamaymiz? Sharof Ubaydullayev, Xudoyberdi To'xtaboyev kuchli felyetonchilardan bo'lgan. Shunday janrlardan foydalanilgan paytlar gazetalar millionlab nusxada chop etilar edi. Odamlar gazetaning keyingi sonini intiqlik bilan kutishgan. Shu sabab janrlarni jonlantirish kerak deb hisoblayman.
— Jurnalistlar ijodiy uyushmasi xalqaro hamkorlik doirasida qanday ishlarni amalga oshirmoqda?
— Uyushma faoliyatidagi eng asosiy vazifalardan biri, bu – xalqaro shartnomalar doirasidagi ishlar. O'tgan yillar davomida O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi tomonidan xorijiy davlatlarga ijodiy safarlar, o'zaro tajriba almashish yuzasidan harakatlar deyarli amalga oshirilmadi.
To'g'ri, bir-ikki safarlar tashkil qilingan. Ammo juda katta jurnalistlar armiyasiga ega bo'lgan o'zbek jurnalistikasi uchun bu deyarli dengizdan tomchi. Shu bois, biz faoliyatimizning asosiy yo'nalishlaridan biri sifatida xalqaro hamkorlikni rivojlantirishga alohida e'tibor qaratishni maqsad qilganmiz. Shu kungacha Rossiya federatsiyasi Jurnalistlar uyushmasi va Xitoy jurnalistlari uyushmasi bilan hamkorlik memorandumini tuzganmiz. Mana shu yil so'nggiga qadar imkon darajasida Tojikiston, Qozog'iston, Hindiston kabi bir nechta davlatlar jurnalistlar uyushmasi bilan hamkorlik memorandumini tuzmoqchimiz. Ushbu mamlakatlarga bir guruh jurnalistlarimizni tajriba almashish uchun, tahririyatlar sharoitlari bilan tanishishlari uchun xizmat safarlariga yuborishni oldimizga maqsad qilganmiz.
Shuningdek, biz Umumjahon jurnalistlar federatsiyasiga a'zo bo'lish yuzasidan O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligiga murojaat yo'lladik. O'ylaymanki, bu maqsadlarimiz amalga oshsa, jurnalistlarimiz uchun yangi bosqich boshlanadi.
Nozimjon Mardonov
suhbatlashdi. (O'zA).