“103” KOVID markaziga ko'chganmi?
Har bir inson uchun sog'liq, salomatlikdan ortiq boylik yo'q. Salomatlik ham kishi uchun omonatdir aslida. Bu omonatni asrab-avaylashda barchamizga yaqin ko'makdosh, avvalo, shifokorlardir.
Ammo so'nggi vaqtlarda tibbiyot xodimlarini nojoiz so'zlar bilan haqoratlash, hatto kaltaklash, omma oldida obro'sizlantirishdek ko'plab ko'ngilsiz holatlar tez-tez uchrayotgani barchani hushyor torttirishi kerak.
Yaqinda Kun.uz ijtimoiy tarmog'ida “9 yil mushtlashishga emas, do'xtirlikka o'qiganman” — Andijonda tez yordam shifokori kaltaklandi”, sarlavhali maqolani o'qib qoldim. Unda yozilishicha, Paxtaobod tumanida bemorning mast qarindoshi tez yordam shifokorini do'pposlab, burnini sindiradi. Hali magistraturada o'qiyotgan yosh vrachning ota-onasi bu voqeadan so'ng farzandining “Tez yordam”da ishlashiga qarshi bo'lmoqda.
Yana bir shunga o'xshash misol: ijtimoiy tarmoqlarda Jizzax viloyati Sh.Rashidov tumanida Tez tibbiy yordam shifokori T.M. chaqiruv bo'yicha tungi 23:30larda Xalqabod mahalla fuqarolar yig'inida istiqomat qiluvchi M.Sh. xonadoniga borganida bemorning yaqinlari tomonidan kaltaklangani va jiddiy jarohatlar olganligi haqida ham o'qib qoldim.
Ushbu holat bo'yicha o'tkazilgan surishtiruv ishlarida bunga shifokor vaqtida yetib kelmagani va bemorga o'z vaqtida birinchi yordam ko'rsatilmagani sababli yuz bergani aniqlanadi. Nima bo'lgandayam, biz o'z qo'limiz bilan o'tirgan daraxt shoxini kesmasligimiz kerak.
O'zimdan misol, bir kuni Pskent tumanida istiqomat qiluvchi 67 yoshli onamning qon bosimlari to'satdan ko'tarilib ketdi. Tez tibbiy yordam — “103” raqamiga qo'ng'iroq qildim va g'aroyib holatning ichiga tushib qoldim.
Buni qarangki, go'shakdan “Toshkent viloyatining Nurafshon “Kovid markazi” eshitadi” degan ovoz keldi. Men esa Nurafshonga emas Pskent tumani “Tez tibbiy yordam”ga qo'ng'iroq qilganimni aytganimda, operator qiz “Sizning ma'lumotlaringizni yozib olamiz va Piskent tumani Tez tibbiy yordam bo'limiga yetkazamiz, hozir tuman bo'limlari viloyatga ulangan, tartib shunday bo'lgan”, deb javob berdi.
Onamning qon bosimlari oshib, ahvollari yaxshi emas edi, oradan 10-15 daqiqa o'tsa hamki, tez tibbiy yordamdagilardan darak bo'lmadi. Shunda yana qo'ng'iroq qildim va yana Nurafshon shahar “Kovid markazi”ga tushdim. Ular yana qaytadan onamning yoshlari, uy manzilimiz, telefon raqamimizni birma-bir so'radi. Shunda beixtiyor asabiylashib ketdim, bemorning ahvoli og'irlashib turganda bunday savol-javoblar o'rinlimi? Olmaliq shahrida istiqomat qiladigan yaqin qarindoshimning aytishiga qaraganda ularda ham ahvol shu ekan.
Buni qarangki, oradan chamasi 20 daqiqalar o'tganidan so'ng, Pskent tumani tez tibbiy yordam shifokori qo'ng'iroq qilib, manzilga kelayotganini, kechikishayotgani uchun uzr so'radi. Hayriyat, roppa-rosa 35 daqiqada shifokor yetib keldi va birinchi yordamni ko'rsatdi.
Ularni kuzatar ekanman, nima sababdan men viloyat “Kovid markazi”ga tushib qolayotganimni so'raganimda, ular “o'zimiz ham tushunmay qolayapmiz, shuning ortidan bemorlarning yaqinlaridan haqoratli so'zlarni eshitayapmiz”, deyishdi.
Bunday holat keyin ham uch-to'rt marotaba takrorlandi. To'g'ri, o'sha paytda pandemiya avj olgan va balki, virus bilan chalingan bemorlarga tezkor yordam ko'rsatish maqsadida bu amaliyot o'ylab topilgandir. Biroq tizimning ichiga chuqur kirmasdan, tajriba sinov maydonchasi tarzida bu kabi ajabtovur “yangiliklar”ning o'ylab topilayotgani — aholining jiddiy e'tirozlariga sabab bo'layapti. Ahvol shu bo'lgach, o'rtada aybsiz aybdor bo'lib qolayotgan eng quyi bo'g'indagi shifokorlarda ne gunoh?
Yana bir misol. Namangan shahridagi 10-sonli oilaviy poliklinikaga tungi soat 2:30larda isitmasi borligidan murojaat qilib kelgan bemor shifokorni kaltaklaydi va jarohat yetkazadi. Voqeani ijtimoiy tarmoqlar orqali ko'rib oq xalat kiyib olgan shifokorlarga qattiq rahmim keldi.
Yaqinda esa farzandlarimni olib Toshkent shahrining Yunusobod tumani 19-mavzega qarashli oilaviy poliklinikaga bordim. Oilaviy poliklinikada shifokor huzuriga yoshu qari navbat kutib turibdi. Xonada terapevt shifokor bolalarni ham, yoshi kattalarni ham qabul qilib, kerakli muolajani qilmoqda edi.
Lekin o'ylantiradigan jihati shundaki, qanday qilib bolalar shifokori yoshi katta insonlarga ham aniq tashxis qo'ya olishi mumkin? Muhtaram tibbiyot mutasaddilari mana, sizga og'riqli muammolardan yana biri.
O'ylashimcha, shifokorlar kaltaklanishiga sabab bo'layotgan voqealar zamirida aynan mana shunday tizimli hal qilinmagan masalalar mavjudligidan ko'z yumib bo'lmaydi. Mas'uliyatsiz, poraxo'r va o'z ishini puxta bilmaydigan kimsalar tibbiyot sohada ham bor, albatta. Lekin baribir, hamma narsani qonun yo'li bilan hal qilishga o'rganishimiz kerak.
Nima bo'lganda ham shifokorlarni urush, so'kish hatto kaltaklash bilan ish bitmaydi. Muammo ham hal bo'lib qolmaydi. Jamiki masala tizimda, undagi yechimini kutayotgan muammolarda. Aytaylik, bugun oddiy oilaviy poliklinika yoki shifoxonalarda mehnat qilayotgan eng quyi qatlam — sanitar xodimi, hamshiralarning oylik maoshi qancha? So'rab ko'ring, hamon 600-700 ming so'm atrofida. To'qqiz yil tibbiyot oliy dargohida o'qib ishga chiqqan shifokor-chi, sizningcha qancha maosh oladi, bilasizmi qo'liga ikki million so'm ham tegmas ekan!
Bu uyatli ahvol. Yana biz ular halol ishlashi kerak deymiz, ulardan noliymiz. Albatta, shifo istab murojaat qilguvchilarga bu narsalarga mutlaqo daxli yo'q, aloqasi yo'q deyishingiz mumkin. Ammo barchaning istagi shuki, nima bo'lganda ham tibbiyot tizimi ijobiy tomonga o'zgarishi kerak.
Mana eshitdik, yaqinda sog'liqni saqlash vaziri o'zgardi. Lekin sohada ham biror o'zgarishlar bo'larmikin?!
Lobar ShOMURODOVA,
jurnalist