Konstitutsiya va xalq

Bu sarlavha – bir qarashda, balandparvoz tuyulishi, qolaversa, juda katta masalani yoritish da'vosini ifodalashi ham mumkin. Ammo biz masalaga bevosita daxldor kichik bir misolga to'xtalamiz, xolos.

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga kiritilayotgan o'zgartirish va qo'shimchalar haqidagi loyiha  bir yil mobaynida  umumxalq muhokamasidan o'tkazildi. Ko'p fuqarolarimiz bunda faol ishtirok etdi. Bildirilgan o'rinli fikrlar inobatga olindi, albatta. Ayrim xato pozitsiyalardan voz kechildi ham. Omma angladiki, Konstitutsiya xalqning roziligisiz qabul qilinmas, unga jiddiy o'zgartirish va qo'shimchalar kiritish xalqning ishtiroki bilan amalga oshar ekan.  Shu tariqa Konstitutsiya hozirgi mukammal bir holatga keldi. 30 aprelda o'tkazilgan referendum natijalari asosida 1 maydan mamlakatimizda yangilangan Konstitutsiyaga amal qilishga kirishildi.

Kaminaning o'zi ham “Hurriyat” gazetacida fikr-mulohaza bilan qatnashdi (Qarang: Tahririy takliflarimiz. // Hurriyat, 2022-yil, 27-iyul).

Jumladan, ikki muhim taklifimiz qat'iy inobatga olinibdi.

Birinchi taklifimiz mana bunday ifodalangan edi: “Asosiy qonunimiz “O'zbekiston Respublikasining Kons­titutsiyasi”  deb tilga olingan. Bu, bir qarashda, xato emasdek. Biroq “O'zbekiston Respublikasi Prezidenti”, “O'zbekiston Respublikasi Davlat ramzlari” deganda “-ning” qo'shimchasini ishlatmaymiz-ku. Chunki mazkur qo'shimcha uni ishlatmagan holda ham ang­lashilib turibdi-da. Tilimizning tabiati shundayki, bu boshqa davlatning emas, aynan O'zbekiston Res­publikasining Konstitutsiyasi ekanini ta'kidlash kerak bo'lgandagina “-ning”  qo'llanadi. Shunday ekan, Loyihaga Asosiy qonunimizni “O'zbekiston Res­publikasi Konstitutsiyasi” tarzida nomlash taklifi ham kiritilishi va Loyihaning hamma yerida u shu shaklda tilga olinishi – zarur”.

Yangilangan Konstitutsiyamiz “O'zbekis­ton Respublikasi Konstitutsiyasi” deb atalgan.

Ikkinchi taklifimiz quyidagicha edi: “O'zbek tilida hech ham “o'zgartish” deb bo'lmaydi. Sababi – tilimizning  bir “temir” qoidasi shundan iboratki, “-sh” yoki “-ish”  qo'shimchasi so'zning o'zagiga qo'shilib, harakat nomi yasaydi. O'zak esa birinchi shaxsdagi buyruq maylida bo'lishi – shart. Bizda esa hech kim “o'zgart” demaydi va u hech qanaqasiga “o'zgartir” ma'nosini bermaydi. Shunday ekan, faqat va faqat “o'zgartirish” deb qo'llashimiz – zarur. “O'zgartish” shaklini esa bundan buyon bosh­­qa qonunlarimiz matnida ham aslo qo'llamasligimiz lozim”.

Yangilangan Konstitutsiyaning biror yerida “o'zgartish” so'zi qo'llanmagan, bil'aks, “o'zgartirish” kalimasi 14 marta ishlatilgan.

Matbuot har qanday makon va zamonda ham davlat va xalq hayoti uchun o'ta muhim bo'lgan masalalar bo'yicha umumxalq muhokamalari o'tkazishning eng qulay quroli bo'lib qolaveradi.

Sultonmurod OLIM,

O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan

madaniyat xodimi