Ёшлар орзусидаги дорилфунун
Ёки жаҳоннинг энг нуфузли университетлари рўйхатидан жой олган ТАТУ
Абитуриентлар билан мулоқотда бўлсангиз, улар орасида Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетида таҳсил олишни орзу қиладиганлар кўпчиликни ташкил қилишига амин бўласиз. Дарҳақиқат, мазкур олий таълим ўчоғида ўқиш ниятидаги ёшлар сафи йилдан-йилга кенгайиб боряпти. Буни сўнгги йиллардаги қабул мавсуми маълумотларини таққослаб ҳам билиш мумкин.
Бунинг боиси нимада? ТАТУнинг қандай жиҳатлари ёшлар эътиборини жалб қиляпти?
Биз шу ва бошқа саволлар билан мазкур университет ректори, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Бахтиёр МАҲКАМОВга мурожаат қилдик.
— Бахтиёр Шухратович, ўзингизга маълум, бугун ахборот технологияларисиз ҳаётни тасаввур этиб бўлмайди. Албатта, бу борада етук кадрлар етиштириш, юртимизни дунёга танитишда иқтидорли мутахассисларни тайёрлаш вазифаси сиз раҳбарлик қилаётган Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети зиммасига ҳам катта масъулият юклайди. Шундай эмасми?
— Албатта, илм-фан ривожланган, таълим-тарбия яхши йўлга қўйилган жойдагина тараққиётга эришилади. Бугунги кунда мамлакатимизнинг қай бир жабҳасига назар ташламанг, ривожланиш ва юксалишга гувоҳ бўласиз. Бу ўз-ўзидан юз бераётган ҳодиса эмас. Шубҳасиз, таълим соҳасида амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотлар натижаси ҳам десак, хато бўлмайди. Чунки замон талабига жавоб бера оладиган таълим масканларида сифатли таълимни йўлга қўйишга эришиш мумкин бўлади.
Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети ана шундай олий таълим даргоҳларидан биридир. Олий таълимни янада ривожлантиришга бўлган эътибор туфайли республикамиздаги барча олий ўқув юртларида кейинги йилларда катта ўзгаришлар рўй бермоқда. Тошкент ахборот технологиялари университети ҳам ана шундай ўзгаришлардан бебаҳра қолгани йўқ. Қисқа қилиб айтадиган бўлсак, университетимиз малакали мутахассисларни тайёрлаш учун барча имкониятларга эга.
Университетнинг бугунги кунда 6 та ҳудудий филиали ҳамда 13 та ахборот технологиялари техникуми ва 4 та академик лицейи мавжуд.
ТАТУ ва унинг ҳудудий филиалларида бугунги кунда 939 нафар профессор-ўқитувчи фаолият юритиб келмоқда. Профессор-ўқитувчиларимизнинг 55 нафари фан доктори ҳамда 348 нафари фан номзодларидир. Университет ва унинг ҳудудий филиалларида 27148 нафар талаба таҳсил олади. Таълим йўналишлари сони 21 тани ва магистратура мутахассисликлари сони эса 30 тани ташкил этади.
Қолаверса, дорилфунунимиз билан Австриянинг Клагенфурт университети ва Беларусь давлат информатика ва радиоэлектроника университети ҳамкорлигида “Компьютер инжиниринги”, “Дастурий инжиниринг”, “Ахборот хавфсизлиги”, “Aхборот технологияларининг дастурий таъминоти”, “Дастурланувчи мобиль тизимлар”, “Сунъий интеллект” йўналишлари бўйича қўшма таълим дастурлари мавжуд. Бундан ташқари, назарий билимларни мустаҳкамлаш учун “O‘zbеktеlеkom” AK, “O‘zbеkiston pochtasi” АЖ, “Matbuot tarqatuvchi” МЧЖ, “Toshkеnt shahar tеlеfon tarmog‘i” корхонаси, “UNICON.UZ” ДУК, “Elеktromagnitlar moslashuv markazi” ДУК, “Aloqa bank” ATB, “RAKM” ДУК, Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясида амалиёт базалари ташкил этилган.
—Университетда олиб борилаётган янги илмий изланишлар ҳақида ҳам тўхталиб ўтсангиз.
—Ҳозирда университетимизда академик Мирзаян Камилов, профессорлар — Салим Ғаниев, Муҳаммаджон Мусаев, Марат Раҳматуллаев, Рихсихўжа Исаев, Акрам Нишанов, Ҳаким Зайниддинов каби таниқли олимлар фаолият юритиб келишмоқда.
Университетнинг 10 дан зиёд илмий мактаблари мавжуд. Бу илмий мактабларда рақамли иқтисодиёт, интеллектуал тизимларни лойиҳалаш, сигналлар ва тасвирларга рақамли ишлов бериш, электрон ресурслар хавфсизлигини таъминлаш, тармоқ хавсизлигини таъминлаш каби бир қатор йўналишларда лойиҳа тадқиқот ишлари амалга оширилмоқда.
Умумий айтганда, ҳозирги кунда университетда 124 нафар тадқиқотчи томонидан илмий изланишлар олиб борилмоқда. ТАТУ ва унинг ҳудудий филиалларида умумий қиймати 20855 миллиард сўмдан ортиқ бўлган 38 та илмий-тадқиқот ишлари бажарилмоқда. Шундан 21 та лойиҳа Давлат дастурлари доирасида (3 та фундаментал, 8 та амалий, 12 та инновацион, 2 та қўшма халқаро лойиҳа ва 2 та Стартап лойиҳа) ва 17 та хўжалик шартнома асосида бажарилаётган тадқиқот ишлари ҳисобланади. Университетда илмий даражалар берувчи илмий кенгашларда ўтган йили жами 45 дан ортиқ диссертация ишлари ҳимоя қилинди. 2022-2023-ўқув йили мобайнида 18 нафар (3 нафари DSc, 15 нафари PhD) профессор-ўқитувчи докторлик ишини ҳимоя қилди. Натижада илмий салоҳият даражаси 38,3 фоиздан 43 фоизга кўтарилди.
Ҳозирги кунда PhD илмий даражасини олган 20 нафар ёш профессор-ўқитувчи фаолият юритиб келмоқда ҳамда 29 нафар профессор-ўқитувчимиз Корея Республикаси, Австрия, Россия Федерацияси, Испания, Финляндия, Белоруссия ва Германия олий таълим муассасаларида ўз диссертация ишлари устида изланиш олиб боришмоқда.
Университет ва унинг ҳудудий филиаллари профессор-ўқитувчилари, илмий тадқиқотчилари, ходимлари ва талабалари учун ScienceDirect, IEEE XPLORE Рақамли кутубхонаси ва Web of Science илмий базаларидан ТАТУ корпоратив тармоғи орқали эркин фойдаланиш имконияти яратилган.
Университет профессор-ўқитувчиларининг илмий фаоллиги натижасида Хирш индекси (H-индекс) “3” кўрсаткичдан катта ходимлар сони халқаро эътироф этиладиган SCOPUS илмий базасида 7 баробарга хусусан, 2017 йилда – 9 нафар, 2022 йилда – 61 нафарга ошган.
— Талабаларнинг таълим олишлари борасида муаммолар йўқми?
— Билим оламан деган ёшга бугунги кунда бир муаммо бўлиши мумкин эмас. Университетда талабаларнинг бўш вақтини унумли ўтказиш бўйича ахборот технологиялари ва спорт йўналишларида 79 та тўгарак йўлга қўйилган ҳамда тўгаракларга жами 2741 нафар талаба жалб қилинган. Университет талабалар турар-жойларида уларни бўш вақтини унумли ўтказиш бўйича ахборот технологиялари ва спорт йўналишларида 19 та тўгарак йўлга қўйилган ва тўгаракларга жами 741 нафар талаба жалб қилинган. Шу қаторда талабалар турар- жойларида яшаётган ёшларни санъат, маданият ва рассомчиликка бўлган қобилиятини янада ошириш мақсадида “Талабалар ашула ва рақс ансамбли” ва турли мусиқа тўгараклари ташкил этилган. “Ҳаваскор гитара ишқибозлари ва саънаткорлар” тўгарагига талабалар турар-жойида алоҳида хона ажратилган бўлиб, керакли мусиқа анжомлари билан жиҳозланган. Ушбу тўгарак аъзолари 200 нафардан ортиқни ташкил этади.
“ТАТУ Қувноқлар ва зукколар” кўрик-танлови доирасида факультетлар ҳамда университетнинг “Қувноқлар ва зукколар” жамоалари шакллантирилган. “Талабалар театр студияси” фаолияти йўлга қўйилган ҳамда улар томонидан саҳналаштирилган спектакллар намойиш этиб келинмоқда.
Университетнинг кундузги таълим шаклида таҳсил олаётган 3051 нафар талабамиз эса иш билан таъминланган. 2022-2023 ўқув йилида ташкил этилган карьера марказига 756 нафар талаба ишлаш истагини билдириб мурожаат қилган ҳамда ҳозирги кунда турли ташкилотлар билан ҳамкорликда уларнинг бандлиги таъминланган. Шунингдек, университетнинг бўш вакант лавозимларига 99 нафар талаба ишга жойлаштирилган.
2022-2023 ўқув йилида таҳсил олаётган талабаларнинг бандлигини таъминлаш бўйича соҳа ташкилотлари билан алоқалар ўрнатган ҳолда мавжуд иш ўринлари аниқланмоқда, 400 дан ортиқ талабага амалий ёрдам берилди. Жумладан, май ойининг ўзида 75 нафар талабанинг бандлиги таъминланди. Ҳозирда талабаларнинг ўртача олаётган ойлик маошлари 2-7 млн. сўмни ташкил этади.
Ижтимоий ҳимояга муҳтож талабаларни қўллаб-қувватлаш мақсадида 1-2-гуруҳ имконияти чекланган, чин етим, ота-она қарамоғидан маҳрум талабаларни навбатсиз, бепул талабалар турар жойларига жойлаштириш, икки ва ундан ортиқ фарзанди шартнома бўйича ўқиётган оилалардаги талабаларга, “Ёшлар дафтари”, “Аёллар дафтари”, “Темир дафтар”дагиларга пулли, аммо навбатсиз жойлаштирилади. Университет ички имкониятларидан келиб чиқиб, уларни иш билан таъминлаш чоралари кўрилади. Шунингдек, ижтимоий ҳимояга муҳтож талабаларни моддий қўллаб-қувватлаш мақсадида йилда 1 марталик моддий ёрдам ажратилади.
Университетимизда ходимларнинг бўш вақтини самарали ташкил этиш мақсадида юқорида таъкидланганидек, доимий турли спорт тўгараклари фаолият юритмоқда. Шу қаторда, ҳафтанинг ҳар шанба куни профессор-ўқитувчилар ва ходимлар ўртаси спортнинг мини-футбол тури бўйича мусобақалар ташкил этилади. Шунингдек, университетда бадминтон, волейбол, стол тенниси, шахмат, шашка тўгараклари ҳам фаолият юритади.
2022-2023 ўқув йилида ТАТУ ва унинг ҳудудий филиаллари талабалари бир қатор ижобий натижаларга эришди. Жумладан, 3 нафар талабамиз Ўзбекистон Республикаси Президентининг давлат стипендияси соҳиби, 4 нафари Беруний номли давлат стипендияси соҳиби, 1 нафар талаба Ислом Каримов номли давлат стипендияси соҳиби, 5 нафари “Вазирлик стипендияси” соҳиблари ҳамда 11 нафари эса “Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги стипендия”га, жами 24 нафар талаба номдор стипендиялар соҳиби бўлди.
Республика фан олимпиадасида фаол иштирок этган 2 нафар талабамиз эса “Информатика ва ахборот технологиялари” фанидан 2-даражали, 1 нафар талаба 3-даражали диплом билан тақдирланди. 20 нафардан ортиқ талаба эса халқаро ва республика миқёсида ўтказилган танлов совриндорлари бўлди.
Шунингдек, университетнинг 10 нафардан ортиқ талабаси бокс, кураш ва бошқа спорт мусобақаларида муносиб қатнашиб, Осиё ва Ўзбекистон чемпионлигини қўлга киритди.
— Университетда халқаро алоқалар ҳам яхши йўлга қўйилганидан хабардормиз…
— Раҳмат, эътирофингиздан мамнун бўлдим. Чиндан ҳам, университетимиз 35 та илғор давлатларнинг 72 та университети, 5 та илмий-тадқиқот марказлари, 14 та ташкилот ва компаниялари билан ўзаро ҳамкорлик шартномаси, келишув ва англашув меморандумларига эга. 2023 йилда яна янги 16 та ҳамкорлик меморандумлари имзоланди. Умумий меморандумлар сони 107 тани ташкил этмоқда.
Университетимизга 2022-2023 ўқув йилининг июнь ойига қадар Малайзия, Хитой Халқ Республикаси, Татаристон, Aмерика Қўшма Штатлари, Жанубий Корея, Германия, Исроил, Россия Федерацияси, Сингапур, Испания, Индонезия, Италия каби давлатларнинг 20 дан зиёд хорижий делегациялари ташриф буюрди.
Университет ва унинг ҳудудий филиаллари Жанубий Кореянинг KOICA агентлиги билан биргаликда 2022-2026 йилларга мўлжалланган 5 миллион доллар қийматдаги грант лойиҳаси ҳамда Erasmus+ ва бошқа дастурлар доирасида 6 та ҳалқаро илмий лойиҳаларда иштирок этиб келмоқда.
66 нафар профессор-ўқитувчи ва ходимлар Болгариянинг София техника университетида, Белоруссия давлат университети, Руминиянинг Брашов Трансливания университети, Aвстриянинг Клагенфурт университети, Франциянинг Сарбонна университети ҳамда Литванинг Гедиминас техника университети ва бошқа ҳамкор университетларда қисқа муддатли стажировка ва малака ошириш курсларида бўлди.
Университетда Жанубий Корея давлатидан 4 нафар, Россия Федерациясидан 1 нафар хорижлик профессор-ўқитувчи келиб, профессор лавозимида фаолият юритмоқда.
2022-2023 ўқув йилида Германия, Тожикистон, Туркманистон, Жанубий Корея, Япония, Aмерика Қўшма Штатлари, Италия, Ҳиндистон, Aвстрия, Қозоғистон каби давлатлардан 20 дан ортиқ профессор-ўқитувчилар ТAТУ талабалари ва профессор-ўқитувчилари учун маъруза ва семинарлар ўтказди.
ТAТУ қуйидаги нуфузли халқаро SCImago рейтингида умумий кўрсаткичлар бўйича Ўзбекистон ОТМ ва институтлари ўртасида 4-ўрин ҳамда дунё бўйича 729-ўринда қайд этилди. Шуни таъкидлаш керакки, университетимиз илк бор THE Impact Ranking 2022 рейтингига киритилди ва умумий кўрсаткичлар бўйича ТAТУ дунёнинг 1406 та университети ўртасида 1001-ўринда қайд этилди. Times Higher Education агентлиги томонидан эълон қилинган ҳисоботга кўра, Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети World University Rankings-2023 рейтингида “REPORTER” мақомига эга университетлар рўйхатига киритилди. UI GreenMetric World University Rankings Халқаро рейтингида ТОП университетлар қаторида 638-ўринни эгаллади.
2023 йилда эса университет нуфузли “THE Impact Ranking 2023” рейтингига киритилди. Рейтинг бўйича университетлар фаолияти давомида мазкур мақсадларни татбиқ этиш ва ривожлантириш йўналишида амалга ошираётган ишлар баҳоланади. Рейтингнинг БМТ Барқарор ривожланиш мақсадлари юзасидан алоҳида мезонлари бўйича қуйидаги ўринлар белгиланган: муносиб иш ўринлари ва иқтисодий ўсиш кўрсаткичи бўйича ТAТУ 601-800-ўринда қайд этилган. Бу эса сўнгги йилларда талабаларни иш билан таъминлаш бўйича амалга оширилаётган ишлар самараси ҳисобланади. Aрзон ва тоза энергия манбалари кўрсаткичлари бўйича 401-600-ўринда, Иқлим ўзгаришига қарши кураш чоралари кўрсаткичлари бўйича 301-400 ўринда, Барқарор ривожлантириш йўлида ҳамкорлик мезонлари бўйича эса 1001-ўринда қайд этилган.
— Бахтиёр Шуҳратович, мазмунли суҳбатингиз учун раҳмат. ТАТУ доимо ёшларнинг севимли билим даргоҳи бўлиб қолишига тилакдошмиз.
Ўктам АБДУЛЛАЕВ
суҳбатлашди.