Yutuqlar salmoqli, rejalar esa yanada yuksak

Keyingi yillarda yurtimizda ta'limga e'tibor va yoshlarga g'amxo'rlik davlat siyosati darajasiga ko'tarildi. Ayniqsa, so'nggi olti-etti yil ichida oliy ta'lim tizimida amalga oshirilayotgan ulkan islohotlar ham buning yaqqol dalilidir. Ulug' jadid bobolarimiz bejizga: “Najot ta'limdadir”, deyishmagan. Muhtaram yurtboshimiz bu fikrni rivojlantirib: “Najot — ta'limda, najot — tarbiyada, najot — bilimda, chunki barcha ezgu maqsadlarga bilim va tarbiya tufayli erishiladi”, deganlarida ham ta'lim sohasidagi islohotlarni izchillik bilan amalga oshirishga da'vat qilgandilar. Albatta, bu fikrlar oliy ta'lim tizimiga ulkan mas'uliyat yuklaydi. Chunki oliy ta'lim muassasalarida o'qiyotgan talabalar ertaga yetuk kadrlar bo'lib yetishishi lozim. Bu o'z-o'zidan bo'lib qolmaydi. Maqsad faqat “oliy ma'lumotli” degan diplomni tarqatish emas, balki mamlakatimiz iqtisodiyoti rivojiga munosib hissa qo'shadigan serg'ayrat va bilimdon yoshlarni tarbiyalashdir.

Jizzax politexnika instituti ham bu mas'­uliyatni o'z zimmasiga olib, ta'lim sohasida yangicha ishlash tizimini joriy qildi. Ayni paytda institutda har bir o'qiyotgan talaba bilan individual ishlash yo'lga qo'yilgan. Bu o'ziga xos uslub. Chunki ta'lim olishni o'z holiga qo'yib bo'lmaydi, hamma talaba bir maromda, bir xil saviyada o'zlashtiradi deb o'ylash ham xato. Shuning uchun talabalar bilan individual ishlash tizimini joriy qilganmiz. Agar biror talaba ortda qolayotgan bo'lsa, nega orqada qolyapti, sababi nimada, unga qanday yordam berish kerak, degan masalalarga institutimiz jamoasi alohida e'tibor qilyapti. Bu borada yutuqlarimiz salmoqli, rejalarimiz esa undan-da katta.

Jizzax politexnika institutida tahsil olayotgan talabalar yetuk mutaxassis bo'lib yetishishi uchun zarur sharoitlarni yaratish, ularni nazariy va amaliy mashg'ulotlar bilan qamrab olish darajasini kengaytirish hamda sifatli dars o'tilishini ta'minlash maqsadida professor-o'qituvchilarimiz tomonidan yaratilayotgan darslik va o'quv qo'llanmalar ham jahon standartlariga javob beradi. Tasarrufimizdagi qurilish laboratoriyalari, markazlar, qator sanoat korxonalarida talabalar nazariy bilimlarini mustahkamlashi uchun yetarli sharoitlar mavjudligi ham havas qilsa arzirli yutuqlarimizdandir. Ayniqsa, har bir izlanuvchining loyihasini amalga oshirish uchun yetarli mab­lag', alohida ishlash xonalari ajratib berilgan. Shu jihatdan asosiy shtatdagi professor-o'qituvchilar soni bir yilning o'zida 450 nafardan 512 nafarga oshdi. O'z navbatida ilmiy salohiyat ham 30,5 foizdan 32,5 foizga ko'tarildi. Institutda olib borilgan ilmiy-tadqiqot ishlari natijasida 2023 yilning 8 oyi mobaynida professor-o'qituvchilardan jami 27 nafari falsafa doktori (PhD) va 1 nafari fan doktori (DSc) dissertatsiyalarini muvaffaqiyatli yoqladi. Ularni yaqin oylarda 45 nafarga yetkazish rejalashtirilgan.

Shuningdek, yil boshidan buyon 1 nafar o'qituvchi professor, 25 nafari dotsent ilmiy unvonini olganligi ham ilmiy salohiya­timiz oshib borayotganligidan dalolat. Olib borilgan ilmiy-tadqiqot ishlari natijasida yil boshidan 72 ta darslik, 121 ta o'quv qo'llanma, 32 ta monografiya, 15 ta ixtiro va foydali modellarga patent, 37 ta elektron dasturlarga patent guvohnomalari, 10 ta ishlanmaning amaliyotga tatbiqi bo'­yicha dalolatnoma olindi. “Scopus” xalqaro ma'lumotlar bazasidagi indekslangan jurnallarda jami 195 ta, xorijiy ilmiy jurnallarda 418 ta, OAK tasarrufidagi jurnallarda 290 ta, mahalliy konferensiya va xalqaro xorijiy konferensiyalar materiallarida 1107 ta maqola chop etildi.

Institutimizda 6 ta fakultet, 28 ta kafedra va bir qator bo'limlar mavjud. Jumladan, 33 ta kunduzgi bakalavriat ta'lim yo'nalishi, 16 ta sirtqi ta'lim yo'nalishi, 16 ta magistratura mutaxassisligi, shuningdek, 2+2 qo'shma ta'lim dasturi asosida 4 ta bakalavriat ta'lim yo'nalishi bo'yicha kadrlar tayyorlash yo'lga qo'yilgan. Shuningdek, institut qoshida ikkita texnikum, “Qurilish materiallarini sinash va sertifikatlash” ilmiy laboratoriyasi, “Loyihachi quruvchilar malakasini oshirish markazi”, kasb-hunar markazlari mavjud bo'lib, ular keng tarmoqli faoliyatning asosiy ustunlaridan sanaladi. Ta'lim berish jarayonida 1- va 2-kurs­lar kredit-modul tizimi bo'yicha o'qitishga o'tildi. Barcha fanlardan o'quv, ishchi o'quv rejalar, fan dasturlari va sillabuslar to'liq kafedralar tomonidan ishlab chiqildi va bularning barchasi institut kengashida tasdiqlanishi kelajakka ishonchimizni yanada mustahkamlamoqda. O'quv jarayonining sifatini oshirish maqsadida institutning uchta o'quv binosidagi 145 ta auditoriya to'liq kuzatuv kameralari bilan jihozlandi. 25 ta smart-televizor bilan jihozlangan xonalar, videodarsliklar yozish uchun ikkita mediamarkaz, bitta AT inkubatsion markaz faoliyati yo'lga qo'yildi. Onlayn mashg'ulotlar olib borish uchun vebinar xonalar soni sakkiztaga yetkazildi. Yuz ellik dona yuqori quvvatli zamonaviy kompyuterlar xarid qilinib, magistrlar va talabalar tomonidan loyiha-konstruktorlik ishlarini bajarish uchun o'quv jarayoniga tatbiq qilindi.

Institut hududida 600 o'rinli to'rtta ma'ruza zali barpo etilib, zamonaviy o'qitishning texnik vositalari bilan jihozlanib, joriy o'quv yili boshidan ishga tushirildi. Videomarkazlarda institut professor-o'qituvchilari tomonidan 2023 yilning yanvar oyidan 1 avgustga qadar uch yuzdan ziyod ma'ruza mavzulari bo'yicha videodarsliklar yozildi, 45 ta darslik, 69 ta o'quv qo'llanma yaratildi. Bu darsliklar, o'quv qo'llanmalarning barchasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi qoshidagi muvofiqlashtiruvchi Kengashdan o'rnatilgan tartibda ekspertizadan o'tkazilib, guvohnomalar olindi.

Shuningdek, joriy yil mobaynida 133 nafar rahbar-xodim va professor-o'qituvchilarimiz oflayn va onlayn tarzda o'z malakalarini oshirishdi. Joriy yilda “Kimyo”, “Kimyo­viy texnologiya” va “Yo'l muhandisligi”, “Umumtexnika fanlari”, “Qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat texnologiyasi”, “Fizika”, “Qurilish materiallari va konstruksiyalari”, “Transport vositalari muhandisligi”, “Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi” kafedralariga xalqaro grantlar doirasida zamonaviy laboratoriya jihozlari olib kelindi.

Institut akademik litseyida iqtidorli yoshlarni saralash va ta'lim sifatini oshirish bo'yicha yo'l xaritasi ishlab chiqildi. Yuqori ko'rsatkichga erishgan 23 nafar o'qituvchi va xodimlariga ustama haqi belgilandi. 10 nafar a'lochi va jamoatchi o'quvchilar institut rektorining stipendiyasi bilan taqdirlandi. Bundan tashqari litseydagi to'rtta kafedra professor-o'qituvchilari o'z yo'nalishlaridan kelib chiqib, institutning “Oliy matematika”, “Fizika”, “Ijtimoiy fanlar”, “Xorijiy tillar” kafedralariga biriktirildi. Shu bois o'tgan o'quv yilida akademik litseyning 91 foiz bitiruvchilari oliy ta'lim muassasalariga talabalikka qabul qilindi. Institut qoshidagi Paxtakor sanoat texnologiyalari va Sharof Rashidov politexnika texnikumlariga institut kafedralari tomonidan uslubiy yordam ko'rsatildi. Qilinayotgan bunday ezgu ishlar yoshlarning ilm olishga qiziqishini oshiradi, albatta.

Yuksak marralarni egallash uchun xorijiy tajribani amaliyotga tatbiq etish bugunning talabiga aylandi. Jizzax politexnika ins­titutida ham bu borada samarali ishlar yo'lga qo'yilib, ko'plab xorijiy oliy ta'lim muassasalari bilan hamkorlik aloqalari o'rnatildi. Jumladan, 50 nafar professor-o'qituvchi va 2 nafar talaba ilmiy seminar, anjumanlar, konferensiyalar, amaliyot jarayonlari, laboratoriya mashg'ulotlari hamda vebinarlarni o'z ichiga olgan xorijiy safar va stajirovkalarda ishtirok etishdi. O'z navbatida, 10 ta xorijiy delegatsiya ins­titutga keldi. Institutda Turkiyaning Uskudar universiteti, Rossiya Federatsiyasining Ural federal universiteti va Xitoy Xalq Respublikasining Nankin professional transport texnologiyalari institutlari bilan o'zaro hamkorlik to'g'risida memorandumlar imzolandi. “Ishlab chiqarishning texnik, muhandislik va texnologik muammolarining innovatsion yechimlari” mavzusida o'tkazilgan xalqaro ilmiy-texnik anjumanda esa 40 ga yaqin xorijlik ishtirokchilar o'z maqolalari bilan ishtirok etdi.

O'tgan yil yakuniga ko'ra, “UI GreenMetric” talqiniga asosan Jizzax politexnika ins­tituti dunyoda 327-o'rinni, O'zbekiston oliy ta'lim muassasalari o'rtasida esa 1-o'rinni egalladi. Shuningdek, Buyuk Britaniyaning nufuzli xalqaro reyting tashkiloti — “Times Higher Education” agentligi tomonidan e'lon qilingan “THE Impact Rankings” reytingida mamlakatimizning 47 ta oliy ta'lim muassasalari ichida Jizzax politexnika instituti 17-o'rin, dunyo oliy ta'lim muassasalari orasida esa 1001+ o'rinni egalladi. Bu natija institut tarixida erishilgan eng nufuzli birinchi marra hisoblanadi.

Yuqorida ham ta'kidlaganimizdek, ko'p­lab professor-o'qituvchilarimiz xorijiy stajirovkada bo'lib qaytishdi. Jumladan, “Elektr texnologiyasi” kafedrasi katta o'qituvchisi Uchqun Mirzayev O'zbekistondagi AQSh elchixonasi tomonidan moliyalashtirilayotgan “Faculty Enrichment Program (FEP)” dasturi doirasida Amerika Qo'shma Shtatlarida to'rt oylik malaka oshirib qaytdi. Fevral-mart oylarida yana bir kafedra o'qituvchisi O'tkirjon Rahmatov Hindistonning “ITEC (Indian Technical and Economic Cooperation Programme)” dasturi bo'yicha texnik o'qituvchilar malakasini oshirish va tadqiqot milliy institutida “Texnika kasb-hunar ta'limi bo'yicha trenerlar va rejalashtiruvchilar uchun elektronika bo'yicha ko'nikmalarni rivojlantirish” o'quv kursi bo'yicha Hindistonning Tamilnad shtati, Chennay shahrida stajirovkada bo'lib qaytdi. Institut assistent o'qituvchisi Davronjon Oripov Vengriyadagi “University of Debrecen”da bir yillik stajirovka va bitiruvchi talabalardan Lochinbek Xolmo'minov hamda Asilbek Alimuhammedov “Budapest University of Technology and Economics”, “Budapest Business School — University of Applied Sciences” universitetlarida magistratura bosqichida o'qish imkoniyatini qo'lga kiritishdi. Shuningdek, may oyida Innovatsion rivojlanish agentligi tomonidan e'lon qilingan “Yosh olimlarni xorijiy tashkilotlarga qisqa muddatli stajirovkalarga yuborish” bo'yicha tanlov g'oliblari bo'lgan ikki nafar professor-o'qituvchi Slovakiya Respublikasining Zilina universitetida ilmiy stajirovka o'tab kelishdi. Ayni kunlarda Jizzax politexnika instituti “Energetika” kafedrasi professori Urishboy Yo'ldoshev boshchiligida 2 nafar assistent Xitoy Xalq Respublikasi Szyansu provinsiyasi Usi shahridagi quyosh panellari ishlab chiqaruvchi “Wuhan Ooitech Trading Co.Ltd” kompaniyasida stajirovka o'tashmoqda.

O'rni kelganda aytish lozimki, xalqaro hamkorlikni yanada rivojlantirish, tajriba almashish, qo'shma ilmiy loyihalarni amalga oshirish imkoniyatlarini kengaytirish uchun rektorlar forumi yaxshi samara bermoqda. O'quv yili davomida shaxsan o'zim Qirg'izis­ton Res­publikasining Bishkek shahrida bo'lib o'tgan “Jahon rektorlar forumi”, Samarqandda o'tkazilgan “O'zbekiston — Rossiya 3-ta'lim” forumi, Qozog'iston Respublikasida bo'lib o'tgan “Ta'lim sifatini ta'minlash bo'yicha VI xalqaro Markaziy Osiyo forumi”, Fransiya poytaxti Parij shahrida o'tkazilgan “Fransiya — O'zbekiston ikkinchi ta'lim” forumi, Toshkent davlat iqtisodiyot universitetida “O'zbekiston — Koreya oliy ta'lim muassasalari rektorlari forumi”, O'zbekiston va Polsha oliy ta'lim muassasalari rektorlari ishtirokidagi xalqaro konferensiya, Vengriya poytaxti Budapesht shahrida “O'zbekiston — Vengriya oliy ta'lim muassasalari rektorlari II forumi”da ishtirok etib, mustahkam hamkorlik aloqalarini yo'lga qo'yish uchun ilk qadamlarni tashladik. Mazkur sa'y-harakatlar natijasi ham quvonarli bo'ldi. Gap shundaki, Malayziyaning Kuala-Lumpur shahrida har yili o'tkaziladigan “QS Higher Ed Summit: Asia Pacific 2023” doirasida QS reyting tashkiloti Osiyo universitet va institutlarining 2023 yil uchun reyting natijalarini e'lon qildi. Unga ko'ra, mamlakatimizning 14 ta oliy ta'lim muassasasi TOP-1000 talikdagi eng yaxshi universitetlar ro'yxatiga kiritildi. Joriy yilgi xalqaro tan olinganlik darajasini belgilashda asosiy mezonlar — ilmiy-tadqiqotlar rivoji, ta'lim sifati, xalqaro hamkorlik, akademik mobillik sohalari bo'yicha Osiyo OTMlari reytingida 25 ta davlatdan qamrab olingan 856 ta oliy ta'lim muassasasi qatoridan Jizzax politexnika instituti ham joy oldi.

Zarur sharoitlar yaratilgan oliy o'quv yurtida tahsil olayotgan talabalarimiz ham yutuqlarimiz salmog'ini oshirishga hissa qo'shmoqda. Ayniqsa, ularning davlat mukofotlari bilan taqdirlanayotganligi quvonarli. Jumladan, assistent Bekzod Tursunov hamda talabamiz Qoplonbek Safarov “Mard o'g'lon” davlat mukofoti bilan taqdirlandi. Birgina bu emas. 2022 yilda 5 nafar, 2023 yilda 6 nafar talaba davlat stipendiyalari sovrindorlari qatoridan joy oldi. Institutning iqtidorli talabalaridan ikki nafari “Mirzo Ulug'bek vorislari” respub­lika tanlovida g'oliblikni qo'lga kiritdi. 2022 yil “InnoWeek.uz” doirasida “Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish” kafedrasi o'qituvchisi Farhod Sodiqov, joriy yilda esa talaba Ilyos Tolliboyev “Innovatsion g'oyalar yetakchisi” ko'krak nishoni sohibi bo'lishdi. “Akademik harakatchanlik dasturini shakllantirish, amalga oshirish, moliyalashtirish va monitoring qilish tartibi to'g'risida”gi Nizomda belgilangan talablarga muvofiq tashkil etilgan tanlovda Jizzax politexnika instituti professor-o'qituvchilari “Pnevmotransport tizimida paxta xususiyatlarini o'rgangan holda tola yo'qolishining oldini olish nazariy qonuniyatlarini yaratish” mavzusidagi (42 million so'mlik) va “Mashinada terilgan paxta sifatini oshirish maqsadida resurstejamkor takomillashtirilgan tola tozalagich uskunasini yaratish” mavzusidagi (37 million so'mlik) hamda 2022 yilda O'zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligining “Olima ayollar grantlari” tashabbuskor amaliy va innovatsion loyihalar tanlovi asosidagi “Yangi yaratilgan g'o'za navlari aralashmasidan mustahkam, raqobatbardosh tikuv iplari ishlab chiqarish” mavzusidagi (724 million so'mlik) amaliy loyihalari bilan qatnashib, g'olib bo'lishdi.

Talaba-yoshlarni sog'lom, vatanparvar, intellektual salohiyatli, yuksak ma'naviyatli shaxs qilib tarbiyalash, ularning bo'sh vaqtlarini mazmunli tashkil etishga ko'maklashish maqsadida institutimizda tashkil etilayotgan ma'naviy-ma'rifiy tadbirlarning o'rni beqiyos. Ayniqsa, sport musobaqalarining muntazam yo'lga qo'yilganligi nafaqat talabalar, balki professor-o'qituvchilar hamda xodimlarning ham sog'lom turmush tarzi faollashishiga turtki bera oldi. Jumladan, institutda voleybol, futbol, stol tennisi, mini-futbol, basketbol, sog'lomlashtirish (fitnes), qo'l to'pi (gandbol), milliy kurash, shaxmat, shashka, kurash, badminton, regbi, qo'l jangi, dzyudo kabi sport to'garaklari faoliyati yo'lga qo'yilishi ham ayni maqsadga xizmat qilmoqda.

Jizzax politexnika institutida kasbiga sodiq va yetuk mutaxassislar saboq berayotgani, ilmiy jamoaning har bir a'zosi ta'lim sohasidagi yuksak mas'uliyatni chuqur his qilgan holda ishga yondashayotgani tufayli biz bugun shunday yuqori natijalarga erishmoqdamiz.

Alisher USMONQULOV,

Jizzax politexnika instituti rektori, texnika fanlari doktori, professor.