Kredit-modul tizimining afzalliklari

Ushbu  uslubning O'zbekiston ta'lim tizimidagi ahamiyati haqida

Jahonda har qanday davlatning rivojlanishida sifatli ta'lim alohida o'rin tutadi. Shu bois mamlakatimizda asosiy e'tibor ta'limga, oliy ta'lim muassasalarining va o'quv dasturlarining moslashish imkoniyatlarini oshirishga qaratilgan bo'lib, bunga erishish uchun akademik va tashkiliy tuzilmani isloh qilish, ta'lim metodlari va texnologiyalarni yangilash, pedagogik jarayonni takomillashtirish, o'qituvchilar tarkibiy sifatini yaxshilashga alohida urg'u berilmoqda.

Mamlakatimizda milliy ta'lim tizimining xalqaro darajada tan olinishini ta'minlash, xalqaro standartlar asosida o'quv jarayonini tashkil etish, milliy kadrlar tizimining xalqaro migratsion jarayonlarda o'z mutaxassisligi bo'yicha ishlash imkoniyatiga ega bo'lishi, xalqaro reyting indikatorlari asosida oliy ta'lim muassasalari dunyoning nufuzli universitetlari qatorida e'tirof etilishini ta'minlash muammolari ta'lim tizimini tubdan isloh qilishni, oliy ta'lim muassasalarining akademik nufuzini oshirishni hamda milliy ta'lim tizimining xalqaro tan olingan kredit-modul tizimiga integratsiyalash masalalarini hal qilishni taqozo etmoqda.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabrdagi Farmoni bilan tasdiqlangan “O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim tizimini 2030 yilgacha rivoj­lantirish konsepsiyasi”da oliy ta'lim jarayonlariga raqamli texnologiyalar va zamonaviy o'qitish usullarini joriy etish, yoshlarni ilmiy faoliyatga keng jalb etish, korrupsiyaga qarshi kurashish, kredit-modul tizimini joriy qilish, o'quv-rejalarda amaliy ko'nikmalarni oshirishga qaratilgan mutaxassislik fanlari bo'yicha amaliy mashg'ulotlar ulushini oshirish bo'yicha aniq vazifalar belgilab berildi.

O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 31 dekabrdagi “Oliy ta'lim muassasalarida ta'lim jarayonini tashkil etish bilan bog'liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida” 824-son qarori asosida “Oliy ta'lim muassasalarida o'quv jarayoniga kredit-modul tizimini joriy etish tartibi to'g'risida nizom” tasdiqlandi. Unga ko'ra, oliy ta'lim muassasalarida o'quv jarayoniga Kredit to'plash va ko'chirishning Yevropa tizimi (European Credit Transfer and Accumulation System — ECTS) asosida ta'limning kredit-modul tizimini joriy etish tartibi belgilandi.

Kredit-modul tizimida o'quv jarayonini tashkil etish

Jizzax davlat Pedagogika universitetida ham 2020 yildan boshlab o'qitishning kredit-modul tizimiga bosqichma-bosqich o'tilmoqda. Kredit-modul tizimiga o'tishning dastlabki bosqichida kredit ta'limining me'yoriy hujjatlari ishlab chiqildi, ta'lim dasturlari, o'quv reja va o'quv das­turlar kredit-modul tizimiga moslashtirildi. O'quv jarayonini tashkil etishda raqamli texnologiyalarga o'tildi. 2020 yildan boshlab o'quv jarayoniga Oliy ta'lim jarayonlarini boshqarishning axborot tizimi — “HEMIS” platformasi faoliyati yo'lga qo'yildi. Bugungi kunga kelib o'quv jarayonini tashkil qilish bilan bog'liq barcha me'yoriy jarayonlar “HEMIS” platformasiga o'tkazildi. Jumladan, universitetda 30 ta ta'lim yo'nalishida 718 ta, 20 ta magistratura mutaxassisliklarida 247 ta fan o'tilishini inobatga olib, jami 965 fan resurslari platformaga belgilangan tartib asosida joylashtirilgan. Masalan, ma'ruza mashg'ulotlari uchun:

a) fanning tasdiqlangan sillabusi;

b) har bir mavzu bo'yicha ma'ruza matni;

c) har bir mavzu bo'yicha taqdimot;

d) mavzularga oid asosiy adabiyotlar ro'yxati va foydali saytlar ro'yxati.

Seminar, amaliy va laboratoriya mashg'ulotlari uchun:

a) har bir mavzu bo'yicha dars ishlanmasi;

b) mavzularga oid qo'shimcha ma'lumotlar (fan mohiyatiga ko'ra keyslar yoki testlar banki, glossariy, qiziqarli savollar yoki taqdimotlar).

O'quv jarayoniga kredit-modul tizimi hamda raqamlashtirishning tatbiq etilishi ta'lim jarayonlarini boshqarishning optimal variantlarini amaliyotga joriy etish zaruratini keltirib chiqaradi. Jizzax davlat Pedagogika universitetida ham “HEMIS” platformasi faoliyatining samarali yo'lga qo'yilishi administrativ faoliyatda yangi boshqaruv mexanizmlarining o'quv jarayoniga tatbiq etilishiga olib keldi. Universitetda 2022-2023-o'quv yilidan boshlab talabalarga xizmat ko'rsatish tizimini samarali yo'lga qo'yish maqsadida Registrator ofisi faoliyati yo'lga qo'yildi. Registrator ofisi tomonidan 2022 yilning o'zida 30 dan ortiq me'yoriy hujjatlar elektron ko'rinishida yuritilishi yo'lga qo'yildi, 10 dan ortiq elektron xizmatlar soddalashtirildi. Natijada o'quv jarayonini samarali boshqarish, ma'lumotlar aniqligi va o'z vaqtida talabalar haqidagi kerakli ma'lumotlarni olish imkoniyati vujudga keldi.

An'anaviy ta'lim tizimida professor-o'qituvchilarning o'quv yuklamasi auditoriya mashg'uloti hajmidan kelib chiqqan holda belgilangan. Respublika oliy ta'lim muassasalari professor-o'qituvchilarining o'quv yuklamalari tahlil qilib ko'rilganda ham, asosan, o'rtacha 900-1000 soatni tashkil etib, bu yuklamaning asosiy hajmini auditoriya mashg'ulotlari tashkil qiladi. Umuman, an'anaviy ta'limda o'qituvchining o'quv yuklamalari shunday taqsimlanganki, o'qituvchi auditoriyadan-auditoriya tizimiga o'tib qolgan. Ya'ni mavjud mezonlar o'qituvchini kun bo'yi auditoriyaga bog'lab qo'ygan. Bu esa professor-o'qituvchilarning o'z ustida ishlashiga, ilmiy faoliyat olib borishiga, talaba bilan auditoriyadan tashqari ishlashni tashkil qilishiga imkon bermaydi. Kredit-modul tizimiga o'tish orqali professor-o'qituvchilar umumiy yuklamalarining kreditlarda belgilanishi, o'quv yuklama hajmining kamayishi va ko'proq yuklama mustaqil ta'lim soatlariga ham berilishi ta'lim sifatiga hamda o'qituvchining o'z ustida, talaba bilan ham auditoriyadan tashqari ishlashiga imkoniyat beradi. Bugungi kunda Jizzax davlat pedagogika universitetida mazkur talablardan kelib chiqqan holda professor-o'qituvchilarning o'quv yuklamalarini optimallashtirish orqali ta'lim sifatini oshirishga alohida e'tibor qaratilmoqda.

Jizzax davlat pedagogika universitetida O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 31 dekabrdagi “Oliy ta'lim muassasalarida ta'lim jarayonini tashkil etish bilan bog'liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi 824-sonli qarori ijrosidan kelib chiqqan holda 2021-2022 o'quv yilida o'quv turidagi tadbirlar tarkibi va ularning soatlari eng kam miqdori o'qitishning kredit-modul tizimi xususiyatlarini inobatga olgan holda mustaqil ishlab chiqildi.

Universitet Kengash qaroriga asosan Yevropa kredit tizimi talablaridan kelib chiqqan holda, 2023-2024 o'quv yili uchun professor-o'qituvchilarning yuklamalari miqdori 650-750 soatni tashkil etmoqda.

Umuman olganda, bugungi kunda oliy ta'lim tizimida kredit-modul tizimining joriy etilishi xalqaro ta'lim standartlarining milliy ta'lim tizimiga tatbiq etilishiga, respublika oliy ta'lim muassasalarining halqaro ta'lim muassasalari reytingida o'zining o'rniga ega bo'lishiga imkoniyat yaratmoqda.

Botir TO'XTAMIShEV,

Jizzax davlat Pedagogika universiteti

o'quv ishlari bo'yicha

prorektori.