O'ZBEKISTON-XITOY: O'zaro hamkorlik mamlakatlar taraqqiyotiga xizmat qiladi

Bugun globallashuv jarayonlari kechayotgan dunyoda hech bir davlat o'z qobig'ida rivojlana olmaydi. Bu asrimizning oltin qoidasiga aylanib bormoqda. Yangi O'zbekis­tonning rivojlangan mamlakatlar qatoriga qo'shilishi bir qator omillar bilan bog'langan bo'lib, ular orasida mintaqaviy va xalqaro hamkorlik masalalari alohida o'rin egallaydi. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Yangi O'zbekiston strategiyasi” asarida ta'kidlanganidek: “Mamlakatimizning tashqi siyosat sohasidagi ustuvor yo'nalishlari barqaror, adolatli va demokratik davlat qurishga, uning tashqi dunyoga ochiqligini ilgari surishga hamda mintaqaviy va ko'p tomonlama o'zaro hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgandir”.

Ma'lumki, O'zbekistonning tashqi siyosatida Xitoy omili katta ahamiyat kasb etadi. O'zaro munosabatlar ming yilliklarni o'z ichiga olgan bo'lib, ular savdo-iqtisodiy, siyosiy, madaniy va boshqa qator yo'nalishlarni o'z ichiga olganligi ayni haqiqat. Tarixiy dalillarga murojaat qiladigan bo'lsak, mazkur voqelik ikki ming yildan ortiq davrni o'z ichiga oladi. Ikki davlat o'rtasidagi aloqalar bundan 2000 yil avval, Buyuk ipak yo'li davrida vujudga kelgan. Bugungi kunda ikki davlatning qarashlari o'zaro umumiy munosabatlarda aks etib, tashqi siyosatda har ikki davlat boshqa davlatlarning suverenitetiga daxl qilmaslik, mustaqilligini qo'llab-quvvatlash hamda o'zaro manfaatdorlik tamoyillariga amal qilgan holda, ikki tomonlama do'stona munosabatlar rivojlanishiga hissa qo'shib kelmoqda.

Shu jihatdan aytish mumkinki, O'zbekistonning Xitoy bilan diplomatik munosabatlari o'rnatilganidan buyon barqaror yo'nalishda rivojlanib bormoqda. Ikkala tomon ham yuqori darajadagi tashriflarda, yirik siyosiy-iqtisodiy tuzilma hisoblangan Shanxay Hamkorlik Tashkiloti doirasidagi muloqotlarda mintaqaviy va xalqaro maydonda sodir bo'layotgan ixtiloflarning oldini olish borasida keng hamkorlik o'rnatilgan.

Shuningdek, Xitoy tomonidan taklif etilgan “Bir makon — bir yo'l” siyosatini amalga oshirishning o'zaro manfaatli yo'nalishlari mamlakatimiz rahbariyati tomonidan ijobiy baholanib kelayotgani ham diqqatga sazovor.

O'zbekiston mustaqillikka erishgandan so'ng uni birinchilardan bo'lib tan olgan va diplomatik munosabatlar o'rnatish tashabbusi bilan chiqqan davlatlardan biri ham Xitoydir. Shu bois ikki mamlakat rahbarlarining yuqori darajadagi tashriflari o'zaro do'stona, manfaatli diplomatik aloqalar davom etayotganiga guvohlik beradi. O'zbekiston va Xitoy Xalq Respublikasi hukumatlari suverenitet va hududiy yaxlitlikni hurmat qilish, unga tajovuz qilmaslik, bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik, teng huquqlilik va o'zaro manfaatdorlik tamoyillari asosidagi do'stona va hamkorlik munosabatlarini rivojlantirib kelmoqda.

Hozirgi davrda O'zbekistonning Xitoyga nisbatan tashqi siyosatini quyidagicha umumlashtirish mumkin:

Birinchidan, ikki davlat o'rtasidagi munosabatlar tinch-totuv yashashning quyidagi tamoyillariga asoslanadi: hududiy yaxlitlik va suverenitetni o'zaro hurmat qilish, tajovuz qilmaslik, ichki ishlarga aralashmaslik, teng huquqlilik, o'zaro manfaatli va tinch-totuv yashashdir. Shuningdek, O'zbekis­ton rahbariyati Xitoy bilan faol aloqalar va yaqin hamkorlikni davom ettirib, nafaqat jamiyat rivojiga, balki fao­liyatning turli sohalarida rivojlanish impulslarini faollashtirishga o'z hissasini qo'shib bormoqda. O'zbekiston tashqi siyo­satida Xitoy bilan munosabatlarni rivojlantirish O'zbekiston uchun Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi eng muhim strategik tamoyillardan biri hisoblanadi.

Ikkinchidan, yangi resurslarni o'zlashtirishda, shuningdek, yangi transport koridorlarini yaratishda Xitoydan ko'mak va yordam olish niyatida savdo-iqtisodiy hamkorlikni faol rivojlantirish bilan bog'liq. O'zbekiston hukumati O'zbekiston-Xitoy munosabatlarini nafaqat savdo-iqtisodiy, balki strategik sheriklikning boshqa yo'nalishlarida ham rivojlantirishga doimiy e'tibor qaratmoqda.

Xitoy Markaziy Osiyoning beshta davlatini Xitoyga qo'shni va “uzoq qarindoshdan yaqin qo'shni afzal” deb hisoblashi ushbu mamlakatga bo'lgan ijobiy munosabat shakllanishini ta'minlovchi yana bir omildir. Xitoy Markaziy Osiyodagi beshta davlatdan har birining mustaqilligi, suvereniteti, hududiy yaxlitligini hurmat qiladi, shuning­dek, “Boy qo'shnilar — tinch chegaralar” degan qadimgi Xitoy hikmatiga amal qiladi. Xitoy Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan tashqi siyosatida oshkoralikni namoyon etadi, bu esa do'stlik va farovonlikka asoslangan. Shuningdek, Xitoy Markaziy Osiyo siyosatiga aralashmaslik, demokratik erkinliklarni hurmat qilish, bir-birini to'ldirish yo'lini tan oladi.

Ikki davlat o'rtasidagi do'stona o'zaro tashriflar O'zbekiston mustaqillikka erishgandan so'ng boshlangan. Hamkorlikning dastlabki davrlaridan hozirgi kunga qadar mamlakatlar o'rtasida do'stona aloqalar davom etmoqda, turli yo'nalishlar bo'yicha hamkorlik munosabatlari chuqurlashtirildi, diplomatik aloqalar o'rnatilgandan so'ng ikki davlat rahbarlari tez-tez tashriflar almashib kelmoqda. Xususan, Prezident Shavkat Mirziyoyev XXRga bir necha marta tashrif buyurdi. Ya'ni, 2017 yil 14-15 may kunlari “Bir makon — bir yo'l” forumida ishtirok etdi, shuningdek, 2023 yilning o'zida 2 marta: 18-19 may kunlari Siyan shahrida o'tkazilgan Xitoy-Markaziy Osiyo davlatlari uchrashuvi va 17-18 oktyabr kunlari Pekin shahrida o'tkazilgan “Bir makon — bir yo'l” forumidagi uchrashuvlarini ko'rishimiz mumkin. Bunga javoban XXR raisi O'zbekistonga 4 marta tashrif buyurdi.

Shu bilan birga, ikki davlat o'rtasida Hukumatlararo qo'mita tuzilib, undan ko'zlangan asosiy maqsad har tomonlama O'zbekiston-Xitoy munosabatlarini muvofiqlashtirish va mustahkamlashdan iborat ekanligi belgilandi. Har ikki tomon savdo-iqtisodiyot, qishloq xo'jaligi, astronavtika, texnologiya, ta'lim, madaniyat kabi oltita asosiy yo'nalishni rivojlantirishga kelishib oldi.

2022 yilning 15-16 iyun kunlari Samarqandda o'tkazilgan ShHT sammitida Xitoy Xalq Respublikasi Raisi Si Szinpin davlat tashrifi bilan O'zbekistonda bo'ldi. Davlat rahbarlari ikki tomonlama munosabatlarni keng qamrovli strategik sherik­lik darajasiga ko'tarish, hamkorlikning turli yo'nalishlari bo'yicha rivojlanishni yanada kuchaytirishga qaror qildilar. Tomonlar “Bir makon — bir yo'l” loyihasini birgalikda amalga oshirish, savdo-iqtisodiy hamkorlik salohiyatini to'liq ochishga, ishlab chiqarish quvvati sohasida hamkorlikni faol rivojlantirishga kelishib oldilar. Shuningdek, ikki davlat rahbarlari ikki mamlakat ilmiy-tadqiqot muassasalarining yaqin hamkorligi orqali ilm-fan va texnologiya sohasini rivojlantirishni kengaytirish, ikki mamlakat xalqlari o'rtasidagi madaniy almashinuvni rivojlantirish, tinimsiz hamkorlik qilish zarurligini ta'kidladilar.

Mutaxassislarning qayd etishicha, O'zbekiston — Xitoy munosabatlari tarixdagi eng yaxshi davrni boshidan kechirmoqda.

Joriy yilning 23-25 yanvar kunlari Prezident Shavkat Mirziyoyevning XXRga rasmiy tashrif bilan borishi hamkorlikning yangi bosqichini boshlab beruvchi asosiy omil deb qaralmoqda. Buning asosiy sababi sifatida hamkorlikning yangi va strategik istiqbollari belgilanishini aytish mumkin. Ya'ni, o'zaro hamkorlik yo'nalishlarining kengaytirilishi, ular orasida fan-ta'lim, ishlab chiqarish, transport va logistika tizimlariga alohida e'tibor qaratilishi belgilangan.

Hukumatlararo hamkorlikning jadallashuvi mamlakatlar o'rtasida barcha tuzilmalarning o'zaro munosabatlari chuqurlashuviga sabab bo'lmoqda. Voqelikni transport sohasida kuzatadigan bo'lsak, bir qator kelishuvlar, o'zaro tajriba almashish va boshqa yo'nalishlar qamrab olinganini ko'rish mumkin. Jumladan, 2023 yil 13 sentyabr kuni Xitoy Xalq Respublikasi Shensi provinsiyasining “Xitoy-O'zbekiston ta'lim ko'rgazmasi” doirasida Toshkent davlat transport universiteti vakillari ishtirok etib, Xitoyning Changan universiteti bilan hamkorlik memorandumi imzolandi. Mazkur kelishuv doirasida talabalarning akademik almashinuvi, o'zaro amaliy mashg'ulotlar o'tkazish, professor-o'qituvchilarning malakasini oshirish, shuningdek, kelgusida qo'shma dastur yo'nalishlarini ochish rejalashtirildi.

Toshkent davlat transport universiteti ta'lim jarayoniga oid o'zaro manfaatdorlik, transport sohasida malakali kadrlar tayyorlash hamda hamkorlik platformasini yaratish, ilmiy-tadqiqot loyihalarini xalqaro darajada olib borish maqsadida Changan universiteti tashabbusi bilan tashkil etilgan “Transport infratuzilmasi sohasida iste'dodlarni tayyorlash bo'yicha Xitoy-Markaziy Osiyo alyansi”ga ilk a'zo sifatida qo'shilish uchun bitim imzolashga erishdi.

2023 yil 15 sentyabr kuni Xitoy Xalq Respublikasining O'zbekistondagi Favqulodda va Muxtor elchisi Yu Jun bilan uchrashuv bo'lib o'tgan edi. Uchrashuvda Toshkent davlat transport universiteti qoshida tashkil etilgan “Luban ustaxonasi” (Luban Workshop) faoliyatini amalga oshirishga doir masalalar muhokama qilindi. 2023 yil 9 oktyabr kuni Xitoy Xalq Respub­likasi Shensi fan va texnologiyalar universiteti rahbariyati bilan uchrashuv bo'lib o'tdi. Ikki universitet ilmiy laboratoriyalari hamkorligini va magistratura dasturlarini yo'lga qo'yish, doktorantlar mobilligini ta'minlash, hamkorlikda ilmiy anjumanlar tashkil etish masalalari muhokama qilindi. Shuningdek, yangi o'quv yilidan Buyuk Ipak yo'li universitetlari alyansi tarkibidagi 5 ta OTMda bir vaqtning o'zida tahsil olish va o'qish yakunida diplomlar olish imkoniyatining yaratilishiga alohida e'tibor qaratildi.

2023 yil 19 oktyabr kuni Xitoy Xalq Res­publikasining Xebey temir yo'l transporti instituti va “ZU Express China” korxonasi bilan hamkorlik shartnomasi imzolandi. Toshkent davlat transport universiteti, Xitoy Xalq Respublikasining Xebey temir yo'l transporti instituti va “ZU Express China” korxonasi o'rtasida uch tomonlama ilmiy-amaliy hamkorlik shartnomasi imzolandi. Ushbu hamkorlik natijasida universitet bitiruvchi talabalari uchun Xitoyning transport va logistika korxonalarida amaliyot o'tashlari hamda ish faoliyatini olib borishlari, Xebey temir yo'l transporti institutida “winter school” va “summer school” dasturlari hamda grant asosida magistraturada o'qish imkoniyati yaratiladi.

Shuningdek, professor-o'qituvchilarni hamkorlikda xorijiy grant dasturlari va ilmiy nashrlar chop ettirish yo'nalishidagi hamkorligi yo'lga qo'yildi.

2023 yil 17-18 noyabr kunlari Xitoyning Sian shahrida Changan universiteti tashabbusi bilan turli mamlakatlar delegatsiyalari ishtirokida Transport infratuzilmasi sohasida Xitoy-Markaziy Osiyo iste'dodlar tayyorlash alyansining ilk konferensiyasi hamda xalqaro akademik forumi bo'lib o'tdi. Transport infratuzilmasi sohasida Xitoy-Markaziy Osiyo iste'dodlar tayyorlash alyansiga a'zolik Xitoy va Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun transport infratuzilmasi sohasida yuqori malakali kadrlarni tayyorlashga qaratilgan yuqori sifatli ta'limni ta'minlash, kadrlar tayyorlashda tajriba, resurslar va ilg'or tajriba almashish uchun transport infratuzilmasi sohasida samarali xalqaro tarmoqni shakllantirishga zamin yaratadi.

2023 yil 21 noyabr kuni Xitoyning Shenyan shahrida Shenyan texnologiya universiteti va Toshkent davlat transport universiteti o'rtasida tarixiy uchrashuv bo'lib o'tdi. Strategik qadamlar o'zaro hamkorlikni chuqurlashtirish va o'qitishdagi ilg'or tajribalarni almashishga qaratildi. Muloqotning muhim qismi ikki diplom dasturini amalga oshirish bo'yicha muzokaralar bo'ldi. Endilikda har ikkala universitet talabalari nafaqat o'z dunyoqarashini boyitish, balki o'z tajribasini tasdiqlovchi ikkita nufuzli diplom olish imkoniyatiga ega. Tez texnologik o'zgarishlar fonida mashinasozlik va elektrotexnikaga yangi yo'nalishlarni joriy etish muhokama qilindi.

O'tgan yilning 19-20 noyabr kunlari esa Xitoyning Tyanzin provinsiyasida “Lu Ban ustaxonasi”ning axborot texnologiyalari va logistika laboratoriyalarida dars beriladigan yo'nalishlar hamda “e-commerce” sohasida talabalarni o'qitishni kelishish bo'yicha uch tomonlama hamkorlik shartnomasi Toshkent davlat transport universiteti, Xitoyning O'zbekistondagi savdo-sanoat korxonalari palatasi va Tyanzin davlat hokimiyati vakillari (Tyanzin dengiz professional kolleji) tomonidan imzolandi. “Lu Ban ustaxonasi” doirasida imzolangan ushbu shartnoma axborot texnologiyalari va logistika sohasidagi ta'lim yo'nalishlarini muvofiqlashtirishni o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, talabalar elektron tijorat sohasida o'qitilishi ko'zda tutilgan. Ushbu tarixiy qadam hamkorligimizni mustahkamlaydi va bilim, tajriba va innovatsion g'oyalar almashish uchun yangi istiqbollarni ochadi. Kelgusida laboratariyalarni kengaytirish, ushbu laboratoriyalarda talabalarni va izlanuvchilarni real loyihalarga yo'naltirish hamda “e-commerce” dasturi doirasida transport sohasiga oid dasturlarni ishlab chiqib, xorijga eksportini ta'minlash bo'yicha muhokamalar olib borildi.

2024 yilning 9 yanvar kuni Xitoyning janubi-g'arbiy Jiaotun universiteti va Toshkent davlat transport universitetimiz o'rtasida talabalar almashinuvi to'g'risidagi bitim onlayn tarzda imzolandi. Janubi-g'arbiy Jiaotun universiteti, Xitoy va Toshkent davlat transport universiteti, O'zbekiston o'z talabalariga chet elda o'qish tajribasini taqdim etishni va eng yuqori sifatli ta'limni ta'minlash bo'yicha umumiy missiyani baham ko'rishni istaydi. “UzXCMG” MChJ shaklidagi qo'shma korxonasi, Avtoyo'l qo'mitasi yetakchi mutaxassislari va Toshkent davlat transport universiteti professor o'qituvchilari bilan Xitoyning “XCMG” korporatsiyasida qurilish va yo'l qurilish texnikalarini ishlab chiqarish jarayonida innovatsion texnologiyalar, korporatsiyada yo'l qurilish texnikalarini ishlab chiqarishdagi yangiliklar bilan tashkilotlarni tanishtirish va O'zbekistonda amaliyot bilan nazariyani bog'lash maqsadida “XCMG” korporatsiyasining taklifiga binoan Syuydjou shahrida 2024 yil 15 yanvarda boshlangan 5 kunlik tadbir tashkil etildi. Tadbirda Avtomobilsozlik va ishlab chiqarish muhandisligi kafedrasi dotsenti A.X.Sarmonov qatnashdi.

Keltirilayotgan ma'lumotlardan shuni anglash mumkinki, ikki mamlakat o'rtasida o'zaro tajriba almashish uchun barcha shart-sharoitlar yaratilmoqda. Prezidentimizning kuni-kecha XXRga qilgan tashrifi va tashrif chog'ida imzolangan bitimlar mazkur munosabatlarni yanada yuqori bosqichga olib chiqish uchun huquqiy asos bo'lib xizmat qilishi shubhasizdir.

Abdulaziz GULAMOV,

Toshkent davlat transport

universiteti

prorektori.

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

1 × three =