Oqsuv bo'yida…
Yaqinda bir guruh qashqadaryolik ijodkorlar “Men tug'ilgan yurt” loyihasi asosida viloyat tumanlarida bo'lib, bugungi kunning islohotlari bilan tanishdik…
O'zim Qashqadaryoning Kitob shahrida tug'ilib o'sdim. O'n yil o'qigan maktabim shundoqqina Oqsuv daryosi bo'yida joylashgan.
Bolaligim bir paytlar “Qizil Oktyabr” deguvchi, so'ng Hamid Olimjon nomi bilan qayta nomlangan mahallada o'tgan. Guzarimizda kichkinagina novvoyxona bo'lardi. Uning qachon qurilganini bilmayman. Esimni tanibmanki, shu yerda non yopilardi.
Tushlik payti qorin zabtiga olib, maktabdan qaytayotganingizda, oh, bu joydan kelayotgan qaynoq, issiqqina nonning isini aytmaysizmi?!
Bebaho, tengsiz ifor, harorat…
Novvoyxona ko'p odamlarni ko'rgan.
Nizom novvoy, Said novvoy, Yo'ldoshev bova, Mamarayim tog'a, usta Asad, Qodir pason, Hayit aka, Mamatqul bova, Mulla Rauf bova…
Ular juda ko'p, aytsam adog'i yo'q…
Qo'r to'kib o'tirardilar novvoyxona tashqarisidagi so'rida…
Ular mahallamiz ko'rki, fayzi ekanligini bilmagan ekanmiz o'shanda…
Yillar o'tib novvoyxona yopilib ketdi. Shu joyga tutash bo'lgan xonadon egasi menga tegishli joy deb, hovlisining etagiga qo'shib oldi.
U kishining o'zlari ham dunyodan o'tib ketdilar…
Qaytadan ochib, biror nevara farzandlari yuritib tursa, qancha savob bo'larmidi…
Har doim uyga borsam, shu joyda biroz o'tiraman. Bolaligimni yodga soladi.
Eskigina, bukchayib qolgan eshigi, deraza oynalari o'rniga faner qoqilib, ranglab tashlangan derazasi, nuray-nuray deb qolgan loysuvoq devorlari va hatto yonidagi mo''jazgina tuynukchasi ham darrov bolaligimni yodimga solaveradi.
Ko'z o'ngimda bevaqt xazon bo'lgan ikki sinfdoshimning siymosi gavdalanadi…
Amakining sal kenglik qilmaganiga og'rinaman.
Yuragimning bir yerida Oqsuv daryosi ham bor. Uning sohillarida qaytib kelmas, huv o'sha sho'x-shaddod bolaligimning surati chizilgan. Daryo ko'prigining temir panjaralarida qanchadan-qancha jajji barmoqlarimning izlari qolgan bo'lsa-ya… Hozir ham guras-guras bo'lib maktab o'quvchilari o'tib ketishadi.
Ammo bolalarning ko'zlarida hayrat kamroqday. Daryo ham sayozlanib, qurib tugab borayotganday, nazarimda…
— O', daryo, — deyman har gal borsam, ko'prikning ustida turib, dilimni timdalab-timdalab kelayotgan og'riqni bosolmay, — o'zaning qani?
Turna ko'zli buloqlaring qani?
Qaynab-toshib yugurgan sellar qani?
Oy endi boshqacha, osmon boshqacha,
Jimgina atrofga qaraydi tollar.
Sohilda ko'rinmas, ko'rpacha solib,
Oyog'in uzatib o'tirgan chollar…
Daryo jim, qurib borayotgan sohillari zanjirband etilganday mo'ltirab turaveradi. O'sha yillari: “Biz ham tugaymiz, pasayamiz”, desalar, hecham ishonmasdim. Tugamaydiganga, pasaymaydiganga o'xshardi mening Oqsuvim!
Tugamaydiganga o'xshardi mening bolaligim!
O, bolaligim-a… Qadringga yetmadimmi?..
Qadringga yetmadimmi, Oqsuvim?..
Qashqadaryoga safarim chog'i yaqindagina ish boshlagan Kitob tumani hokimi Rustamjon G'afurov bilan uchrashdim. Yoshgina yigit, ko'rinib turibdi, ishlayman degan g'ayrati bor.
Uch yil bo'ldi, chamamda, mahalla guzarimizning binosi buzilib, faollar hali u yoqda, hali bu yoqda ijarama-ijara yurishibdi. Menga ham murojaat qilishgandi. Axir mahalla idorasi fuqarolarning ikkinchi uyi, yig'iladigan, maslahatlashadigan, gaplarini aytadigan joylari emasmi?
Ularni turar joyidan ayirib, masalaning yechimini faqat o'zlariga tashlab qo'yish osonmi?
Farhod degan yigit mahalla raisi ekan. Unga ishonib topshirishgan. Uni qo'llashimiz lozim. Qarab turib bo'lmaydi. Tuppa-tuzuk ish berib turgan binoni buzish qaysi ko'ngli buzuqning xayoliga kelgan, Xudo biladi. Shu mahalla idorasining yonida mo''jazgina kutubxona ham bo'lardi. Afsus, u ham ko'ngli buzuqlarning qurboniga aylangan. Bu tarixiy kutubxona haqida mavridi bilan alohida to'xtalaman. Tuman hokimi bilan ko'rishganda dastlab ana shu taklifimni, suv quvurlarini yangilaymiz deb ko'chalarni o'nqir-cho'nqir qilib tashlashganini ham aytdim. Xudo xohlasa, yaxshi yangiliklardan umid qilamiz.
Inobat OYDIN,
O'zbekiston Yozuvchilar va
Jurnalistlar uyushmalari a'zosi.