O'zbekiston va Hindiston: Kelajak avlod uchun yangi imkoniyatlar
Samarqand, Buxoro va Toshkent dunyo ahliga, jumladan, har bir hindistonlik uchun juda ham yaxshi tanish nomlardir. Buning sababi juda oddiy, u ham bo'lsa Hindiston va O'zbekistonning tarixiy aloqalari necha asrlarga borib taqaladi.
Ikki mamlakat o'rtasidagi munosabatlar yildan-yilga rivojlanib bormoqda. Hindiston universitetlarining O'zbekistondagi faoliyatini olasizmi yoki ommabop “Havas” guruhining Toshkentdagi mashhur “Xalqlar do'stligi” saroyida taqdim etgan “Dil Hai Hindustani” konsert dasturini aytasizmi, bularning barchasi o'zaro aloqalar taraqqiyotidan dalolat beradi. Hindistonning O'zbekiston bilan rishtalari savdo, turizm va madaniyat jabhalari bilan bir qatorda ta'lim va tadqiqot sohalarida ham faol jadallashmoqda. Har ikki davlatning kelajak avlod uchun yangi imkoniyatlar yaratish, o'zaro manfaatli munosabatlarni yanada mustahkamlash borasida ulkan rejalari bor.
1992 yil mart oyida Hindiston bilan O'zbekiston o'rtasida diplomatik munosabatlar o'rnatilgan edi. Hindiston O'zbekiston mustaqilligini birinchilardan bo'lib tan olgan va hamkorlik o'rnatgan davlatlardandir. Hindiston Bosh vaziri Narendra Modi 2015 yil iyul, 2016 yil iyun oylarida Toshkentga, 2022 yil sentyabr oyida esa Samarqand shahriga tashrif buyurdi. O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2018 yil oktyabr va 2019 yil yanvar oylarida Hindistonga safar qildi.
Bosh vazir tashabbusi bilan 2022 yil 27 yanvar kuni tashkil etilgan “Hindiston – Markaziy Osiyo” birinchi sammitida mintaqaning boshqa davlatlari qatori O'zbekiston ham qatnashdi. Hindiston hukumati Narendra Modi do'stlik, xayrixohlik va hamkorlikning yangi davriga chorlamoqda.
O'zaro munosabatlarda ilm-ta'lim va tadqiqot sohasi yorqin istiqbolga ega. Bugun ko'plab o'zbekistonlik yoshlar hind universitetlarida, hindistonlik yigit-qizlar esa O'zbekistonda tahsil olmoqda.
2023/24 yillarda Hindiston hukumatining Texnik va iqtisodiy hamkorlik dasturi (India Technical and Economic Cooperation – ITEC) doirasida O'zbekistondan 100 dan ortiq nomzod tanlab olindi. O'zbekiston 1993 yildan buyon mazkur dasturning hamkori bo'lib, Hindistonda ta'lim olayotgan o'zbekistonliklarning soni yillar davomida sezilarli darajada oshdi.
Yaqinda Hindistonning Rurki texnologiya instituti (The Indian Institute of Technology Roorkee – IIT Roorkee) va Samarqand davlat universiteti o'rtasida qo'shma magistrlik dasturini yaratish bo'yicha bitim hamda gidrologiya, ekologiya, barqaror energiya va barqaror rivojlanish maqsadlari (BRM) sohalarida tadqiqotlar va hamkorlikka ko'maklashishga qaratilgan Anglashuv memorandumi imzolandi. Ushbu hujjatlar ham hind-o'zbek akademik hamkorligida muhim qadam bo'ldi va unga yangi sur'at bag'ishladi.
IIT Roorkee endilikda O'zbekistonda gidrologiya va unga aloqador sohalardagi mavjud dolzarb masalalarga amaliy yechimlar topish uchun ko'p yillik tajriba va bilimlarni taqdim etishga tayyor. Ta'lim va tadqiqotlar sohasidagi hamkorlik suv resurslaridan oqilona foydalanish va atrof-muhit masalalari bo'yicha barqaror yechimlar, akademik mukammallikni va ijtimoiy ta'sirni oshirishga qaratilishi kutilmoqda. Shuni ta'kidlash joizki, Hindiston va O'zbekiston dolzarb iqlim muammolarini hal qilish va barqarorlikni ta'minlash masalalariga jiddiy yondashuv namoyon qilmoqda.
Hindiston “Evroosiyoga yordam” (Aid to Eurasia) tashabbusi doirasida O'zbekistondagi 15 ta universitetda o'quv markazlari tashkil etgan. Ushbu markazlar axborot texnologiyalari vositalari, kitoblar, musiqa asboblari, an'anaviy hind liboslari va Hindistonning madaniy merosini aks ettiruvchi artefaktlar bilan jihozlangan. Shuningdek, Samarqand davlat universiteti va Toshkent davlat sharqshunoslik universitetida ta'lim almashinuvini rivojlantirish maqsadida qisqa muddatli dasturlar yo'lga qo'yilgan. Hindiston oliy ta'lim muassasalari nafaqat o'zining global faoliyatini kengaytirishga intilmoqda, balki madaniyatlararo akademik almashinuv va qo'shma innovatsiyalarni ham rag'batlantirmoqda, talabalar va professor-o'qituvchilar almashinuvi, tadqiqot tashabbuslari va bilim almashish uchun yangi imkoniyatlar yaratmoqda.
Hindiston va O'zbekiston o'rtasidagi ta'lim va ijtimoiy sohalardagi aloqalarni yanada rivojlantirish uchun har ikki davlat texnologiyalar, sog'liqni saqlash va gumanitar fanlar bo'yicha qo'shma o'quv dasturlari, ikki darajali (dual-degree courses) diplom kurslari va birgalikdagi tadqiqot tashabbuslarini yo'lga qo'yishi mumkin. Stipendiyalar taqdim etilishi, talabalar almashinuvi va professor-o'qituvchilar hamkorligini kengaytirish o'zaro anglashuv va madaniy almashinuvga yordam beradi.
O'zbekistonda Hindistonning axborot texnologiyalari, qishloq xo'jaligi va sog'liqni saqlash sohasidagi tajribasidan foydalangan holda ko'nikma va malaka oshirish markazlarini tashkil etish aholi bandligini oshirishga xizmat qiladi. Hind an'anaviy bilimlari, fan, texnologiyalar, muhandislik va matematika (science, technology, engineering and mathematics – STEM) hamda hind va sanskrit tillari bo'yicha o'quv kurslarini taqdim qiluvchi raqamli ta'lim platformalari yoshlarning zamonaviy bilim olish jarayonida muhim ahamiyat kasb etadi. Sog'liqni saqlash sohasida tibbiy tayyorgarlik kurslari va sog'lomlashtirish lagerlarini tashkil etish bo'yicha sa'y-harakatlar aholi salomatligini mustahkamlashga yordam beradi.
Umang BAJAJ
(Hindiston)