Libosning yangisi, do'stning eskisi yaxshi

(Charos Yasharovning hayotiy hikoyalari)

Asakada Charos Yasharov degan uzoq yillik qadrdonim bor. Avvallari u bilan tez-tez uchrashib, dildan suhbatlashib turardik. Koronavirus balosidan keyin oramizdagi bordi-keldi ancha sustlashsa-da, oqibat uzilmadi. Kimga qanday, bilmadim-u, men uchun eski qadrdonlar afzal. Hozir do'stlar qadri ham avvalgilarga o'xshamaydi. Davlatu amaling bo'lsa, qarindoshu urug'laring zo'r bo'lsa, atrofingda hamma parvonadek parvona bo'lib qoladi.

Do'stimiz Charos Yasharov esa boshqa toifadan. U oy chiqsa oyga, kun chiqsa kunga boqadiganlardan emas. Hammaga birday yaxshilik qilishga odatlangan, infoq-ehsoni kuchli, zuvalasi to'q inson. O'z kasbini qanday yaxshi biladigan mutaxassis bo'lsa, inson qalbini ham yaxshi tushunadigan suhbatdosh.

Asakaga xizmat safariga borganimda Charos aka bilan uchrashdim. Charos akaning Shahrixonsoy bo'yidagi mo''jazgina dala hovlisining fayzi ham, tarovati ham boshqacha. Bu dala hovlida ulug' adiblar, mashhur san'atkorlar, davlat va jamoat arboblari, ko'pni ko'rgan piru badavlat nuroniylar bo'lishgan. Avvaldan unga “Alloh o'zi suygan bandalarining rizqini ulug' qiladi, o'zi suygan bandalarining yumushlarini mo'l qiladi, o'zi suygan bandalarining nuqsonlarini yashiradi” degan hadisni aytib, “Siz ham shunday insonlar qatoriga kirasiz”, deb yuraman.

Charos akadan eshitgan hayotiy hikoyalardan bir shingil yozib oldim.

So'zlarida sehr bor edi…

Alloh joylarini jannatda qilsin, Rahmatqul otam aql bilan ish yuritadigan, fahmi o'tkir so'z ustasi bo'lgan. Davralarda odamlarni o'ziga qaratadigan, gap-so'ziga yarashadigan savlati bor inson edi.

Nafaqat mahallamizdagilar, yon-atrofdagi qishloqlardan ham odamlar nima muammosi bo'lsa, otamning huzuriga kelardi. Ayniqsa, er-xotinmi, qo'ni-qo'shnimi, bir-biri bilan urishib qolishsa, biznikiga kelishardi. Qo'li yupqa, qiynalib qolganlarga beminnat yordam berardi. Qo'lidan kelgancha yaxshilik qilardi, imkoni bo'lmasa, yaxshi gapirardi.

Hatto aqli kamroq bolalar ham otamning oldidan keta olmay qolishardi. Otamiz ularning ham ko'ngliga yo'l topib, fikru xayolini olib, kuldirib yuborardilar.

Rahmatli Rahmatqul dadam savlatli, dadil, nazarkarda kishi edi. Ikki og'iz so'zi bilan har qanday odamni o'ziga rom etadigan xislatli inson edi. Anglab yetganim shu bo'ldiki, musulmon bandasi islom dinidan ilm olsa va shu ilmiga amal qilsa, hech qachon kam bo'lmas ekan. Dadamni madrasa ko'rgan deb odamlar boshqacha izzat-hurmat qilishardi. Ana shunday insonlarning farzandu zurriyotlari ham uning izmidan chiqmay, boshida ko'tarib yurar ekan. Hayotda bu haqiqatni dadamiz misolida ko'rdik.

Zabardast olimlar, shayxlar va ulamolar, yozuvchi-shoirlar, taniqli jurnalistlar, mashhur san'atkorlar, dasti uzun tadbirkorlar davrasida bo'lib turaman. Shularning qaysiki biri Qur'oni Karimni o'qigan va unga amal qilayotgan bo'lsa, ularning yuzlari fayzli, so'zlari o'tkir, umrlari barakali, o'zlari aziz-mukarram bo'lganini ko'rdim.

Bilasiz, Asakada azaldan askiya rivojlangan. Dadam zamonida Asaka shahri ham, temir yo'l stansiyasi ham Leninsk deb atalardi. Temir yo'l stansiyasi yonidagi choyxonada oqsoqollar, urush qatnashchilari bilan ulfatchilik qilishardi. Ular hozirgilarga o'xshab birovlarning orqasidan g'iybat qilishmasdi. Madaniyat bilan, shirin o'xshatishlar aytib askiya qilishardi. Choyxonachi Saydullaxon aka bilan to'ylarda, har xil izdihomlarda so'zga chiqib, odamlar qalbiga quvonch bag'ishlardi. G'ijjakchi san'atkor G'ulomjon Ro'ziboyev ham askiyaning ustalaridan edi.

To'g'risi, hozirgi askiyachilar ham oldingilarga o'xshashmaydi. Ular oldindan tayyorlanib askiya qilishadi. Xuddi fonogrammada qo'shiq aytgandek.

Dadamlar esa hech qanday tayyorgarliksiz, zukkolik va hozirjavoblik bilan askiya aytishardi. Ular ota-onalarni, ishqiy munosabatlarni, bachkana qiliqlarni tilga olmaydigan madaniyatli askiyachilar edi. Rahmatqul dadam Yusufjon qiziq, Zaynobiddin va Madaminjon qiziq, Sobir pichoq, Amin buva, G'oyib ota deb elda nom qozongan so'z ustalari bilan askiya qilardi. Maxsum Qozoqov, Hasanboy Sultonov kabi askiyachi do'stlari bo'lardi. Qiblagohim Yo'ldosh Oxunboboyev bilan ham askiya qilganman deb eslab yurardi. Ularning so'zlarida sehr borga o'xshardi. Davradagilarning aqlini shoshirib, “ichagini uzib” qo'yishardi.

Otangga ne qilsang, bolangdan qaytar ekan…

Beshinchi sinfda o'qiganimda, Ziyod degan do'stim bor edi. U bilan hovlimizda o'ynab yursak, qo'shninikidan baqir-chaqir ovozi chiqib qoldi. Devorga osilib qarasam, Tursunboy aka otasi Abduqodir buvani yotqizib olib mushtlayotgan ekan. Xotini ham Abduqodir buvani oyimsupurgi bilan uryapti. Kechqurun bo'lgan voqeani dadamga aytib berdim. Dadam: “Tursunboyning o'g'li bormi?” deb so'radi. Ha, ikki yashar o'g'li bor. “Hali ko'rasan, shu bola katta bo'lsa, u ham otasini uradi…”

Qo'shnichilik hurmati-da, o'zim rahbar bo'lib ishlaydigan korxonaga Tursunboy akani va uning o'g'li Tohirni ishga olgandim. Bir kuni xodimlardan biri vahima qilib chaqirib qoldi: “Tohir uzumning tagiga yotqizvolib otasi Tursunboy akani tepib uryapti, tezroq bormasangiz, o'ldirib qo'yadi”.

Qaytar dunyo ekan. Oradan yigirma besh yil o'tib, dadam rahmatlining aytgani bo'ldi.

Otasini urganni bolasi ham, xudo ham urar ekan. Tursunboy akaning ham, o'g'li Tohirning ham bog'i ko'karib, gurkirab ketmadi…

Osmonlardan bag'ringiz keng, onajon!

Hamma erlarga ham islomiy umr yo'ldoshi nasib etavermas ekan. Dadam uylanganida onam o'n olti yoshda bo'lgan ekan. U paytlarda kelin bo'ladigan qizlar balog'atga yetmasidanoq buvilaridan, onalaridan musulmoncha odobni o'rganishib, qaynona-qaynotalarining hurmatini joyiga qo'yadigan, ayniqsa, eriga itoat qiladigan bo'lib tarbiya olishgan.

Rahmatli Tabassumxon onam ham dadamning roziligi, biz o'g'il-qizlarining baxti-iqboli uchun butun umrini baxsh etgan mo''tabar ayol edi. Uyimizning haqiqiy bekasi, fayzu halovati edi. Ovozini baland ko'tarmaydigan, muloyim va xushmuomalali, mehribon ona bo'lgan.

Oilamizga xotirjamlik, ro'zg'orimizga qut-baraka ham onam tufayli edi, deya olaman. Oilamizdagi erkaklarning topar-tutarlari yaxshi bo'lsa-da, mol-mulkimizni saranjom-sarishta qilish, avaylab-asrash onamiz zimmasida bo'ldi. Uning qo'li barakali edi, pokizalikni juda yaxshi ko'rardi. Uyda o'tirsa-da, mahalla-ko'yda nima gapligidan xabardor bo'lib, qiynalgan va bemor ayollarga har tomonlama yordam berib turardi. Yosh onalarga hatto alla aytishni, go'dakni qanday parvarish qilishni o'rgatardi.

Hatto qo'shni mahallalardagi ayollar ham onamdan maslahat so'rash uchun biznikiga kelishardi. Qishloqdosh ayollar to'ydan oldin uzatadigan qizlarini biznikiga olib kelib, besh-olti kun onamga berib ketishardi. Onam ularni turmushga, oilaviy hayotga tayyorlab berardi. Uyni qanday tutishni, mazali ovqatlar tayyorlashni o'rgatardi. Onam rahmatli bunday ishlarni beminnat qilardi. Qo'li ochiq saxiy ayol bo'lgan. Kelin bo'ladigan qizlarning sepida u-bu kamchiligi bo'lsa, o'sha narsalarni ham biz bergan pullarga olib berardi. Onamning pand-nasihatlariga amal qilib, duosini olganlarning hammasi baxtli hayot kechirib, uvali-juvali bo'lib ketishdi. Ular onamni xuddi tuqqan onasidek yaxshi ko'rishlarini onamdan ayrilib, boshimga musibat tushgan kuni bilganman.

Onaning qadri o'tganidan keyin bilinar ekan. Tabassumxon onamning bag'ri osmonlardan ham keng bo'lgan ekan. Yoshim yetmishga borayotgan bo'lsa ham, turmush sinovlari oldida chorasiz qolgan chog'larimda onamning o'rni juda bilinadi.

Turmushida kelishmovchiligi bor ayollar ham onamning huzuriga kelishardi. Dunyoning ishlariga hayron qolardim: onasining gapiga quloq solmaydigan ayollar ham onamning aytganini qilishardi. Onamning yo'l-yo'riqlariga amal qilgani uchun qancha oilalar ajrashmay saqlanib qolganiga guvohman.

Alloh aziz qilgan shunday ota-onalarning zurriyoti bo'lib dunyoga kelganim uchun Yaratgan egamga beadad shukur qilaman. Gohida: “Ularga loyiq o'g'il bo'loldimmi?” deb o'ylanib qolaman. Shunday paytlari farzandlarimning “Siz dunyodagi eng yaxshi otasiz” deganlari ko'z o'ngimga keladi, ko'nglim taskin topganday bo'ladi…

Dilmurod QIRG'IZBOYEV yozib oldi.