Yig'layotgan daraxtlarning uvoli bor
Urganch shahar hokimi diqqatiga!
Prezidentimiz joriy yil 1-2 may kunlari Xorazm viloyatiga qilgan tashrifida vohada 10 million tup tut, jiyda va gujum ekish bo'yicha uch yillik dastur ishlab chiqish vazifasini qo'ygan edi. Bu juda muhim vazifa uchun xorazmliklar mamlakatimiz rahbariga tasannolar aytgani ayni haqiqat. Chunki yoz fasli o'ta darajada issiq, qishi esa juda qattiq sovuq keladigan o'lkada qadim-qadimlardan buyon voha tabiatiga, iqlimiga mos keladigan dov-daraxtlarni ko'paytirishga alohida e'tibor qaratib kelinishi bejiz emas.
Ammo nima bo'ldiyu, bu an'ana biroz chetga surildi va birvarakayiga archa daraxtini majburiy ravishda ko'paytirishga kirishilgani ham sir emas. Xorazmning iqlimiga mos kelmaydigan archalar esa juda qimmatga tushgan. Negaki, har yili ming-minglab tup archalar o'tqazilaveradi va vohaning issiq havosi tufayli ular qurib qolaverdi. Bu hol yaqin-yaqinlargacha hukm surdi.
Faqat vohaning keksa otaxonlari archa ekish kompaniyasiga parvo ham qilmay gujum daraxti nihollarini ekishda davom etishdi. Gujumlarning barglari qalin bo'lganligi bois saratonning issig'ida tanaga orom beradi, yerga tangadek quyosh nurini tushirmaydi. Chang va shamolda gujumning sadoqatli barglari changlarni tutib qoladi. Tabiatga ko'rk bag'ishlaydi, inson vujudiga orom, sokinlik baxsh etadi.
Albatta, ekilgan nihollarni asrashni ham bilish kerak. Gurkirab o'sib turgan gujumlarning qurishi ko'p achinarli holdir.
Urganch shahrining qoq markazida, mustaqillikning ilk yillarida bunyod etilgan “8-blok” deb ataladigan hududida tadbirkorlik binolari joylashgan. Savdo rastalarida kiyim-kechaklar, xalq iste'moli mollari, oziq-ovqat mahsulotlari sotishadi. Turli xil taomlar pishiriladi. Bir paytlar mazkur do'konlar atroflari yam-yashil daraxtlar bilan ziynatlangan edi. Ammo so'nggi paytlarda daraxtlar kesilib, bir kechada beton qilinib, do'konchalar qurib tashlanganiga ne deysiz?
Yaqinda bo'yi ikki-uch metr keladigan gujum daraxtining shundoqqina biqiniga o'rnatilgan tandirlarni ko'rib achindik. Tandirdan chiqayotgan olov gujum yaproqlarini qoraytirib tashlayotgan ekan.
Tandirga bir bog' g'o'zapoyani tiqib, somsa pishirish uchun hozirlanayotgan sotuvchi bu manzarani telefonga tushirayotganimizdan achchig'i chiqib to'ng'illadi.
— O'sib turgan daraxt yonib ketsa yaxshimi? — dedi hamrohim, jurnalist Erpo'lat Baxt. — Bilasiz-ku, gujum necha yillarda daraxt bo'ladi?
— Mayli, tandirni boshqa joyga ko'chiramiz, — dedi yonidagi kishi.
Bunday holatga “8-blok” hududida yana uch-to'rt joyda duch keldik. Aynan daraxtlarning ostiga, soya-salqindagi tandirlar gurillab yonib, tutun qaytarib yotibdi. Binolarning atroflariga g'o'zapoya uyib tashlangan. Mazkur binoda bir necha ovqatlanish shoxobchalari joylashgan.
Nahotki, Urganch markaziy dehqon bozoriga yondosh hududdagi bu manzara Urganch shahri hokimiyatidagi mas'ullarni, tabiatni muhofaza qilishga mas'ul idoralarni, qolaversa, mahalla fuqarolar yig'ini mutasaddilarini tashvishlantirmasa?
Viloyatdagi obodonlashtirish, sanitariya-epidemiologiya boshqarmalari kattalari-chi, bunday xo'jasizlik bilan murosa qilishyaptimi? Bu go'zal Urganch shahar husniga dog' emasmi?
Eng achinarlisi, turli xil kabob, somsa va boshqa taomlar pishirilayotgan o'choq va tandirlardan chiqayotgan zaharli tutunlar nafas olishni qiyinlashtiradi. O'zi nochor ekologik holatni yana yomonlashtirmoqda.
Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o'zgarishi vazirligining viloyat boshqarmasidagi mas'ullar qaerga qarashmoqda? Ekologiya partiyasidagilar, faollar uxlab yotaverishadimi?
EH, GUJUMLAR, GUJUMLAR…
Urganch shahrining “Kechki yarmarka” deb ataladigan hududidan yurib boraversangiz, yo'laklar chetiga o'tqazilgan gujum daraxtlarini ko'rib quvonasiz. Ammo bu daraxtlarning qarovsiz, parvarishsiz, e'tiborsiz qolayotganligidan o'kinasiz…
Bu hududdagi bo'yi 5-6 metr keladigan gujumlar uzoqdan juda chiroyli ko'rinadi. Yaqiniga borib qarasangiz, daraxtlarning yaproqlari sarg'ayib, qovjirab qolganini ko'rasiz. Yaproqlari ilma-teshik bo'lib qolayotgan gujumlar taqdiriga nega befarqsiz?
Yashillikni asrab qolaylik!
Yig'layotgan daraxtlarning uvoli tutmasin!
Feruza TANGRIBERGANOVA