Qudratli va ta'sirchan vosita
Jurnalistika boshqa ko'p sohalar kabi zahmatli mehnatni talab etadi. Bu zahmat bir umr davom etadi, adog'i ko'rinmaydi, mevasi kech pishadi, ammo uzoq yillar muttasil hosil beradi. Buning uchun butun hayoting, iste'doding, orttirgan tajribangni qog'oz-qalam ixtiyoriga berishing zarur. O'qishdan, o'rganishdan, qalamni charxlashdan, o'zingni o'zing tahrir qilishdan, o'zingga nisbatan tanqidiy munosabatda bo'lishdan charchamasliging kerak.
Zamon o'zgargani sari matbuot oldida yangi-yangi vazifalar paydo bo'laveradi. Gazetxon atalmish har yangi avlod sendan rost so'zni, voqea-hodisalarning rost talqinini, yangi dunyo, yangi jamiyatning yangi qiyofasi, maqsad-muddosiga doir sharhlarni kutadi. Biror muammoga ko'z yummoqchi yoki uni aylanib o'tmoqchi bo'lsang, “Falonchi nega jim?” deydi. To'g'ri aytadi. Senda boshqalarni takrorlamaydigan talqin usuli, badiiy ifoda mahorati, hayotiy reallikni xolis nazar bilan ko'radigan “so'z”, aytishing zarur bo'lgan fikrni chalajon qilmay aytishga jur'at bo'lishi kerak. Bularsiz yozganlaringga nainki gazetxonni, o'zingni ham ishontira olmaysan.
Sho'rolar zamonida matbuotning har aytgan so'zi, har bildirgan fikri, hattoki ramziy ishorasi ham haqiqatga mengzalardi. Gazetada chiqdimi, bas, boshqacha fikrga o'rin qolmasdi.
Bugungi matbuot, ne baxtki, bunday “qozi”likdan, oqlash, qoralash, odamlar taqdirini hal etish funksiyasidan xalos bo'ldi. Endi u jamoatchilikning erkin minbari. Endi unda boshqalar ham o'z fikrini bildirishi, bahsga kirishishi, xatolaringni ko'rsatishi, joiz takliflarini bayon qilishi mumkin. Matbuotning bugungi tanqidiy so'zi, avvalgidek, odamlarning taqdirini u yoki bu tomonga hal qiladigan jazo quroli emas, endi u sizga, menga – hammamizga yordam beradigan ko'makdosh. Istiqlol matbuotining sho'rolar zamoni matbuotidan farqi shunda.
Gazeta-jurnallarning har bir soni mehnat jamoasining, jonkuyar mualliflar, ziyrak o'quvchilarning zahmatli mehnati, fikr-mulohazalari, har bir so'z, har bir ibora ustida soatlab izlanishlari evaziga tayyorlanadi. Chinakam jurnalist hech qachon o'z ishidan qanoat hosil qilmaydi. Kecha, o'tgan kuni yozgani bugun o'ziga ham yoqmay qoladi. Yanada yaxshi, yanada puxta va ta'sirchan yozishga intiladi. Yangi fikrlar, yangi mualliflar qidiradi, qaerda bir nima “yilt” etsa, shunga e'tibor beradi. Nashrning ayni shu soniga kerak bo'lgan muhim gapni goh taniqli, mashhur olim, zukko tadqiqotchi, goh esa nomi hali hech kimga tanish bo'magan yosh havaskor ham aytishi mumkin. Ba'zan katta olimlar, tajribali mutaxassislar nazaridan qochgan narsalarga oddiy talaba, olis qishloqda yashaydigan gazetxon e'tibor berishi mumkin.
Odamlar manfaatini himoya qilaman, adolat hukmron bo'lishiga hissa qo'shaman deb katta maydonga chiqqan qanchadan-qancha kasbdoshlarimiz huzur-halovatdan voz kechib, goho taqdirlarini xavf ostiga qo'yib ham ijod qilishgan. Sobiq tuzumning taqiqlariga qaramay kuchli byurokratiyaga, chuqur ildizli korrupsiyaga, qo'shib yozishga, ko'zbo'yamachilikka qarshi kurash boshlashgan. Zahmatli mehnatlari bilan el-yurtda obro'-e'tibor qozonishgan. Davlatimiz rahbari shu boisdan ham jurnalistlar mehnatini yuksak qadrlab kelmoqdalar.
1914 yilda “Sadoi Farg'ona” gazetasining ilk sonida chop etilgan maqolada “Matbuot butun dunyodagi madaniy millatlarning hayot yo'llari, olamdagi darajalari va insoniyat taraqqiyotining cho'qqisi uchun lozim bo'lgan sa'y-harakatlar to'g'risida maslahatlashmoq va kengashmoq uchun zarur bir vositadir” degan so'zlarni o'qiymiz. Jurnalistlar zimmasiga mana shunday muhim, qudratli va ta'sirchan vositani yaratish mas'uliyati yuklanadiki, bundan biz har qancha faxrlansak arziydi.
Ahmadjon Meliboyev,
“Jahon adabiyoti” jurnali Bosh muharriri.