Bugungi matbuot “To'rtinchi hokimiyat”mi?

Bir paytlar matbuot chindan ham “To'rtinchi hokimiyat” edi. Gazeta va jurnallarning adadi ham anchayin yuqori edi. Ayniqsa, gazeta yo jurnalda tanqid bo'lgan soha yoki rahbar bo'lsin, albatta, ko'tarilgan mavzu chuqur o'rganilib, tegishli tartibda aniq va keskin choralar ko'rilishi tayin edi.

Ancha yillar avval “Qishloq bolasiga yaylov kerak” sarlavhali maqolam “Yosh leninchi” (hozirgi “Yoshlar ovozi”) gazetasida chop etilgandi. “Yosh kuch” jurnalida esa ilk hajviy she'rim chiqqan (Xudoyberdi To'xtaboyev bosh muharrir, Xurshid Do'stmuhammad esa o'rinbosar bo'lib ishlardi A.T.). Shu-shu jurnalist bo'lishga ahd qildim. Rostini aytsam, u davrlarda gazetalar soni barmoq bilan sanarli bo'lsa-da, adadi tosh bosardi.

Ma'lumotlarga qaraganda, bugunga kelib yurtimizda 1800 ga yaqin davriy nashrlar mavjud. Hukumat nashrlaridan tashqari, partiyalar, huquqiy organlar, turli MChJ va xususiy nashrlar, eh-hey, sanayversang barmog'ing yetmaydi. Ammo afsuslanarlisi, ko'pgina gazetalarning “bor yo yo'q”ligini bilmaysiz bugun. Chunki gazeta-jurnallarning soni ko'paygani bilan, salmog'i kamayib, jamiyatdagi o'rni haminqadar bo'lib qoldi.

Esimda, bir-ikki yil burun ish yuzasidan Kattaqo'rg'on shahriga borgandim. Shahardagi nufuzli bir zavodda xizmat safarida yursam, bir “muxbir” qo'lida ovoz yozish matohi, otasi tengi zavod direktorini do'qlayapti. Surishtirsam, bloger ekan. Sekin yoniga borib: “Bunaqa muomala qilmang-da, kasb etikasi bor, desam: “O'zim bilaman, menga o'rgatmang”, deb menga ham o'dag'ayladi.

Taqdir taqozosi bilan o'sha zavod direktorini Toshkentda uchratib qoldim: “Esingizdami, hov ana u “muxbir” bola bor edi-ku, menga do'q qilgan. O'sha tovlamachilik qilib qo'lga tushib, qamalib ketibdi”, deb qoldi. Eh, attang, ne kunlarga qoldik…

Xusrav Dehlaviyning:

Ta'ma ilinjida so'zlasa baxshi,

Og'ziga tuproq to'lgani yaxshi, —

degan purma'no satrlari yodimga tushdi. Matbuot ta'magirlik qiladigan dargoh emas-da, bu dargohda halol-pok yurgan kishi yutadi.

Avvalo “To'rtinchi hokimiyat” oshkoralik, haqiqat minbari bo'lmog'i lozim, u xalq dardini ayta olsin va xalq koriga yarasin.

Keling, yana bir voqeani aytay. Ancha yillar avval “Mushtum” jurnalida Res­publika Xalq ta'limi vaziri o'rinbosari faoliyati tanqid qilindi. O'sha paytlari “Mushtum” (afsuski, bugungi kunda ushbu jurnalning ham bor-yo'qligi noaniq! A.T.) ikki ming nusxada chop etilar edi. Oradan hech qancha vaqt o'tmay, ancha katta adadda chiqadigan markaziy gazetalardan biri o'sha o'rinbosarning ish faoliyatini maqtab, surati bilan chop etdi. Ana xolos…

Yuqoridagini yozishdan maqsad “To'rtinchi hokimiyat” nomiga loyiq bo'lishi ham kerak ekan-da. O'zingiz ayting, mushtariy endi qay biriga ishonsin? Jurnalgami yo gazetagami? Aslida bu aholida matbuotga ishonchsizlik tuyg'usini uyg'otadi.

Eng achinarlisi, keyingi paytlarda ayrim nashrlar ma'naviyat tarqatuvchisi emas, balki mo'may daromad keltiruvchi sohaga aylanib qoldi. Kimnidir maqtab, ko'klarga ko'tarib kitob yozayotganlar ham jurnalistlar. Esimda, menga ham kelishgandi, sobiq raisning farzandlari otasi haqida kitob chiqarmoqchi bo'lishib, “Sizni rozi qilamiz”, deyishdi. Ustoz Ashurali Jo'rayevdan maslahat so'radim, u kishi: “bu vaqtinchalik narsalar”, deb e'tiroz bildirdi. Va men yozmadim. Ammo ustoz-jurnalistlardan biri sobiq rais to'g'risida kitob yozib, chop ettirdi. Hatto, ko'cha-ko'yda “kitobim chiqdi”, deb maqtanib ham yurdi.

Rostini aytsam, maqtanishga yo'ymangu, matbuotga oshno bo'lib kam bo'lmadim, oq va qorani ajratadgan, jamiyatda adolat ustuvor ekanligini anglagan jurnalistga aylandim. Hozir ham uyimda qator gazeta-jurnallarning taxlamlari bor. Farzandlarim ham o'qib turishadi, bundan mamnunman.

Matbuot — muqaddas dargoh. Unda faqat yaxshi niyatli, xalq g'amida-dardida yurgan insonlargina hurmat-e'tibor topadi. Ana shundagina matbuotimiz ham “To'rtinchi hokimiyat” degan muqaddas nomni oqlaydi.

Akbar TOVMURODOV,

jurnalist