Ism — inson ziynati
Yaratganning bizga bergan eng buyuk ne'matlaridan biri bu — farzand hisoblanadi. Tug'ilgan yangi mehmonga ism qo'yish azaliy burch. Yaxshi ism esa bolaning o'sib-ulg'ayishida alohida ahamiyatga ega.
Esimda, bizning uyda ham ukam tug'ilganida otam, singlim va men “Ismlar” kitobidan munosib ism qidirgandik. Buning o'ziga xos huzuri borligini o'shanda sezgandim. Uzoq maslahatlashuvdan keyin ukamga Abbos ismini tanlaganmiz. Hozirda ukam ismi bilan faxrlanib yuradi.
Muqaddas kitoblarda ham ota-onaning burchlaridan biri, farzandiga chiroyli, ma'noli ism tanlash, deb ko'rsatilgan. Qo'yilgan har bir ism, bu nainki bu dunyoda, balki oxiratda ham birga bo'lishi nazarda tutilgan.
Muborak Hadislarda ham ismlarga xos ma'noli fikrlar keltirilgan. Bir hadisda: “Payg'ambarlarning ismlarini olinglar, Allohga yoqadigan ismlar “Abdulloh va Abdurahmon”dir deyiladi.
Shu qatorda yana bir ulug' marosimlardan biri bola qulog'iga azon aytishdir. Bu amal yoshi ulug'lar tomonidan amalga oshiriladi. Qulog'iga uch marotaba “Seni ismingni shunday, deb qo'ydik”, deyiladi. Aytishlaricha, ana shundan so'ng chaqaloq o'z ismini anglay boshlar ekan.
Hozirgi kunda shu kabi go'zal odatlarimiz orqasidan hunuk manzaralar ko'zga tashlanib qolmoqda. Ayniqsa, ismlarni qisqartirib aytish, chet tilida aytish, laqab qo'yish kabi holatlar avj oldi. Masalan: Jahongir Jo'xaga, Ozoda esa Ozoshga aylanib ulgurdi. Bu holdan dilingiz og'rishi aniq. Nahotki, Alloh tomonidan in'om etilgan tabarruk farzand ismini o'z bilganicha talaffuz qilish yoshlar orasida odatga aylanayotgan bo'lsa?
Kishining ismi uning taqdirida, sog'lig'ida ham o'z izini qoldirar ekan. Hatto asab tolalariga ham ta'sir qilarkan. Mutaxassislarning aytishicha, agar ism bolaga mos kelsa nerv tizimi, yurak-qon-tomirida uchraydigan noxushliklardan saqlar ekan.
Ayni kunlarda yangi tug'ilgan go'dakni ismini qo'yishda zamonaviylik, ommaviylik orqasidan quvish holatlari urchidi. Shu sabab hozirda takror ismlar ko'payib bormoqda. Deylik, Marks (nemischa), Shahina (forscha) singari. Vaholanki, lug'atda turkiycha minglab ismlarning ro'yxati keltirilgan.
Kezi kelganda, qiziq fakt keltirib o'tsak, olimlar o'tkazgan tadqiqotlarga ko'ra, har qanday odamning taqdiri, kelajagi uning ismiga, ayniqsa, ismidagi bosh harfiga bog'liq ekan. Bunda ismining bosh harfi alifboning birinchi yarmi bilan boshlanadigan insonlar ikkinchi yarmiga qaraganda omadliroq bo'lishadi, deyilgan. Shunday ekan, ism qo'yishda shoshma-shosharlik yarashmaydi. Balki obdan o'ylab, mulohaza qilib ism tanlash muhim.
Yana bir masala, ba'zi ota-onalar farzandiga chet ellik sportchi yoki mashhur qo'shiqchining nomini qo'yishadi. Bu haqda ijtimoiy tarmoqlarda ham ko'p yoziladi. Masalan: farzandlariga mashhur futbolchilarga havas qilib Messi, Ronaldo deb ism qo'ygan yurtdoshlarimiz ham talaygina. Albatta, havas boshqa, lekin… Nahot, o'zimizda ma'noli, mazmunli ismlar turganda, o'zimiz ham ma'nosini anglab yetmaydigan chet elcha ism tanlasak?
Shunday ekan, ajdodlardan qolgan an'analarni unutmaylik. Zero, qo'yilgan har bir ism kishining kelajagini belgilashi, uning qanday inson bo'lishida muhim ekanligini unutmaylik.
Muhammadsodiq TO'RAYEV