Alpomish kelbatli botirsan, VATAN!

Abdumajid AZIM

O'ZBEK

Qizlari malika, yigitlari bek,

O'zlari yerda-yu, g'ururlari osmon!

Tanib qo'y,

Bu xalqning nomidir o'zbek,

Bu tog'u dashtlarni deydi Turkiston!

 

Baxshi, hofizlari chechan, o'tnafas,

Ular kuylaganda bulbullar tinar.

O'zbekka to'ylashni o'rgatmagin, bas,

Isrofgar desang gar, ko'ngli og'rinar.

 

Tilini suyganni jonidan suyar,

Saxiyfe'l va haqgo'y, sodda, to'pori.

Eng tansiq taomin qo'noqqa qo'yar,

Himmatu saxovat o'zbekning bori.

 

Qay bir qavmlarga oila-ro'zg'or yuk,

Yoqtirar bolamas, kuchuk boqishni.

Bolam deb, jonini beradi o'zbek,

Bolam deb yashaydi o'zbek yashasa.

 

Sabru qanoati bobolardan meros,

Boriga shukr etib, ko'nadi yo'qqa.

Aqlu zakovatda bo'lsang-da mumtoz,

O'zingcha osmondan kelma o'zbekka.

 

Uddalabsan oson yashashni, qoyil,

O'zbekka o'rgatma qanday yashashin.

Jahonda bittadir o'zbek degan el,

Qidirib ovora bo'lma o'xshashin!

 

JUMA DEVONA

Elboyonda tarqaldi mish-mish:

“Oyga oshiq Juma devona,

kechalari tomda yurarmish,

oy ishqida yonib uryona”.

 

Enasiga aytadi sirin,

uchrashganin oy bilan soyda:

“Ena, oyni menga obering,

to'y qilaylik kelasi oyda”.

 

Enasiga aytar dil yozib,

kecha oydan olganin bo'sa:

“Faqat oydir menga munosib,

yuragimni yondirgan o'sha”.

 

Ena esa bir so'z deyolmas,

ich-ichidan qovuriladi.

Qidiradi zir yugurib qiz,

kalishlari yediriladi.

Boryapti yoshi ham qirqqa,

bolalar-la o'ynaydi chillak.

Qizlar tegmas telba oshiqqa,

o'smirlarga Jumaboy ermak.

 

Ataylabdan otishadi gap,

devonaga quvgina qizlar.

Enasini qo'ymaydi tezlab:

“Qachon sovchi jo'natasizlar?”

 

Ena esa ko'ksini ushlar,

qadalganday zaharli bir o'q.

Juma tentak go'dakday yig'lar:

“Oydan o'zga, ena, tengim yo'q”.

 

Elboyonda tarqaldi mish-mish:

“Tomdan uchib ketganmish Juma,

osmonlarda suzib yurarmish,

yuragini qilib u kema”.

AYoL UXLAYaPTI

Ayol uxlayapti, uyqularda u,

Sochlari jamalak bir qizni ko'rar,

Tog'larga yastangan adirlarda u

Naysonga cho'milib, qizg'aldoq terar…

Eslar o'n sakkizda kelin bo'lib u,

Otasin yig'latib ketganlarini.

Musofir shaharda sog'inchga to'lib,

Onasiga xatlar bitganlarini.

 

Ayol uxlayapti charchagan, tolg'in,

Kular tushlarida mayin, beozor.

Qovog'i salqigan, yuzlari so'lg'in,

Mitti yelkasida

Qirq yillik ro'zg'or.

Farzandlarga ona, eriga bekach,

Hovli, qozon-tovoq — ertayu oqshom.

Bola-chaqam deya yashay boshlagach,

O'zi-chun yashashni unutgan tamom.

 

Qirq yilki, o'zini o't-cho'qqa urib,

Izg'irin shamollar yuzlarin chaqqan.

Ro'zg'orning ne issiq-sovug'in ko'rib,

O'chog'idan kirib, kulidan chiqqan.

Bir qarasang cho'ri,

Bir qarasang ona,

O'zbek ayollari hammasi o'xshash.

Kerakmas ularga qasru koshona,

Oila tinch bo'lsa bas,

Shu-da, bir yashash!

 

Ayol uxlayapti, uyqularda u,

Balki ko'rayotir qizlik chog'larin.

Erka bolalikni — shodon, beqayg'u,

Ko'klarga o'rlagan Boysun tog'larin.

Ketmas ko'z o'ngidan dashtu dalalar,

Maktab sahnasida u kuylar hamon.

Jajji qo'g'irchoqqa aytib allalar,

Quvar kapalakni qiyqirib shodon!

HAYVONOT BOG'IDA

Hayvonot bog'ida ajib manzara,

Ohu va bo'rilar yashar yonma-yon.

Bitta tom ostida kiyik, tasqara,

Tulkining jig'iga tegadi quyon.

Hayvonlar shohining fe'li g'alati,

Sherning sherligida qolmabdi urvoq.

Filning filligidan quruq savlati,

Yo'lbarslar mushuk-la tutingan o'rtoq.

Hayvonot bog'ida qushlar tutqunda,

Burgutlar hakkaga masxara ekan.

Lochinlik siyog'i yotdir lochinga,

Uyquchi boyo'g'li pinakka ketgan.

Bir so'zni qaytarar to'tilar sayroq,

Chiyillar qafasda shallaqi sirtlon.

Yo'l-yo'lli zebralar zerikib uzoq,

Dashtlarni sog'inar olis, bepoyon.

Eshaklar hangrashib otadi xanda,

Jirafa bo'ynini cho'zadi ko'kka.

Shoxlarda imillab o'rmalar Panda,

Kenguru qafasda tushadi cho'kka.

Ko'lmakdan boshini ko'tarib goh-goh

Atrofga sovuqqon boqadi timsoh.

Hammaga husnini qilgancha ko'z-ko'z,

O'zin ming ohangga soladi tovus.

Maymun pista chaqar, qurib chordona,

Xuddiki dunyoda undan dono yo'q.

Tuyaqush qushligin qilar bahona,

Ortamiz deyishsa, yelkasiga yuk.

Uch yuz yil yashagan toshbaqa xumpar,

Tosh kosa ichidan olamga bo'ylar,

Dunyo ishlaridan butkul bexabar,

Oxurdan boshini ko'tarmas qo'ylar.

 

O'ZBEKISTON

Vatan, Xorazmda o'sgan bir gujum,

Olis ajdodlardan xotirsan, Vatan,

Vatan, otam kabi kamtar, kamsuqum,

Alpomish kelbatli botirsan, Vatan!

 

Bu yog'i Andijon, u yog'i Ustyurt,

Elim bir-biriga uzangi yo'ldosh.

Quvonchu dardlarim ayladi unut,

Zarra ozoridan, ko'zim to'la yosh…

Entikib Darbandga oshganda dovon,

Hayajon bosadi shomu nahorda.

Hanuz jannatmakon Termiziy bobom,

Soyalab o'ltirar Sayrob chinorda.

Samarqand tarixning buyuk onasi,

Qadimlikda Rimdan qadimdir, ayon.

Sharif Buxoroning zo'r Afshonasi,

Ibn Sinosiga intiq, nigoron!

Qancha taloto'plar kechdi ne zamon,

Qani Shohruhiya, Poykentu O'tror,

Yovga bosh egmadi mulki Turkiston,

Farzandlar ulg'aydi yovqur, qasoskor.

Sheryurak Shiroqning shaxtini ko'rib,

Doroday shohlar ham bermadimi tan?

To'maris ko'ksidan chiqqan hayqiriq

O'zing emasmiding, ey aziz Vatan?!

O'zing emasmiding g'anim yo'lini,

Manguberdi bo'lib to'solgan to'fon.

O'zing emasmiding, jahon elini

Og'ziga qaratgan Temur Ko'ragon…

Qancha Buxoriylar, Termiziylaring,

Ko'klarga ko'tardi ilm mash'alin.

Ulug'bek osmonga tikib ko'zlarin,

Falak yulduzlarin tuzdi jadvalin.

Qay biri shon talab, qay birlari non,

Kelmish tuprog'ingga shohlar, fotihlar,

“Ahvoling ne bo'ldi, deya, Turkiston!”

Behbudiy yig'ladi subhi sodiqlar.

Vatan deb oh chekdi Qodiriy, Fitrat,

Cho'lponu Usmonni kimlar sotdilar?

Jadidlarni emas, devorga tirab,

Vatanim, jallodlar seni otdilar!

Biroq sen, Vatanim, ko'ksingni kerib,

Hamisha intilding erk, quyosh tomon.

Ming yillar so'ngida tole yarqirab,

Davlat qura olding, hur O'zbekiston!

Boqaman yeldayin uchqur asrimga,

Yillarga tatiydi uning har oni,

Ne buyuk mo''jiza, qaytdi bag'ringga

Ming yillar so'ngida Temurbek shoni!

Har qarich tuprog'ing tabarruk, suyuk,

Olislarga ketsam, dilga yor, Vatan.

O'zing buyuklardan men uchun buyuk,

Tengsiz baxtu g'urur, nomus, or, Vatan!

 

Noming dovruqlidir butun dunyoga,

Senga havasdadir do'st-qardoshlaring.

Tilagim, kaftlarim ochdim duoga,

Aslo egilmasin mag'rur boshlaring.

 

YO'LLARIMGA QARAGANLAR

Sog'inchlarim aytay sizga ich-ichimdan,

Ko'z teshilib yo'llarimga qaraganlar.

Shamollarga aylanayin men shu zumda —

Jovdirashib meni mendan so'raganlar.

 

Shamol bo'lay o'ngingizda, so'lingizda,

Siz g'ashlanib: “Buzdi demang bu tinchimni”.

Iltimosim, tangu tor bu ko'nglingizdan,

Joy so'rasam, uvol etmang o'tinchimni.

 

O'kinmasman ko'nglingizda bo'lmasa joy,

Omon bo'ling,

Yo'lingizni bersin Xudo.

G'iybat qilib yuzlarimga chaplamang loy,

Tanimayin, ko'rmay turib meni hatto!

 

Qo'ying meni o'z holimga, yolvoraman,

Bahorlarning iforiga qonib to'yay.

Qizg'aldoqlar huzuriga men boraman,

Adirlarni alvon-alvon rangga bo'yay.

 

Chehrayi rang xazon yanglig' za'farondir,

O'tayapman bu kechani kecha-kecha.

Siz bilmaysiz,

Yurak-bag'rim to'la qondir,

Tamom qildim qonlarimni icha-icha.

 

Ajablanma ahvolimga ro'yi-olam,

Shamoldirman, bu yo'llarda o'jar, sarkash.

Yerga sig'mas, ko'kka sig'mas chekkan nolam,

Dardlarimga topilmaydi biron dardkash.

 

Agar bir kun qiyomatga qolsa diydor,

Meni mendan so'raganlar bo'lmang diltang.

Oson emas bir kechada o'lish ming bor,

Yo'llarimga qaraganlar meni kutmang…