Pulsanar fonendoskop yoxud insofi “qo'shni mahallaga” chiqib ketgan shifokorlar haqida
Shifokor deganda ko'z oldingizga oq xalatdagi najot farishtalari, sog'ligimiz posbonlari keladi. To'g'rimi? To'g'ri, malakali, tinib-tinchimas, kasbini yurakdan sevadigan salomatlik posponlari kam emas. Lekin ba'zi qasamini suv qilib ichib, yutib yuborgan guruchdagi kurmaklar borki, ular haqida eshitganda, beixtiyor oq rangning ezgulik ramzi ekaniga shubhalanib qolasan kishi…
Ayrim “shifokor”larning boshidagi uzun qalpog'i go'yo puling qancha ko'p bo'lsa, shuncha tez tuzalasan deyotganday. Bo'ynidagi yurak urishini eshituvchi moslama sanalayotgan pullar shitirini eshitishga shay, cho'ntak ham kuniga o'n-o'n besh qo'l kirib chiqaverganidan og'zining tanobi qochgan odamday bir tomonga qiyshayib qolgan ko'rinadi. Agar joningiz o'zingizga shirin, sog'ligingiz kerak bo'lsa, o'sha qiyshaygan og'izga qo'l suqishingiz kerak, bu zarur va shart!
Agar adolatsizlik deb jar solib, haqiqat izlamoqchi bo'lsangiz, ana, eshik ochiq, bemalol chiqib ketishingiz mumkin. Chunki bugun tibbiyot sohasida, ya'ni ixtisoslashgan shifoxonalar, tuman tibbiyot birlashmalari, oilaviy poliklinikalar, shoshilinch tibbiy yordam ko'rsatish markazlari, farmatsevtika… qo'yingchi, uning barcha tarmoqlarida ta'magirlik shu qadar urchiganki, agar osmondan adolat yomg'iri yog'sa ham, buni osonlikcha bartaraf etolmaysiz…
Ma'lumotlarga ko'ra, oxirgi ikki yilning o'zida 581 nafar tibbiyot xodimi turli jinoyatlarni sodir etgani uchun javobgarlikka tortilgan, ularning 114 nafari aynan korrupsion holatlar bilan bog'liq. Tibbiyot muassasalarini davlat hisobidan dori-darmon, tibbiy asbob-uskuna va jihozlar bilan ta'minlashda byudjet mablag'larini samarasiz sovurish, o'zlashtirish va suiiste'mol qilish holatlari ko'plab muammolarni keltirib chiqargani sir emas.
Misol uchun, ma'lum bo'lishicha, “O'zmedimpeks” davlat korxonasi mansabdor shaxslari xorijdan “ampitsilin”, “sefazolin”, “seftriakson” va shu kabi boshqa dorilarni bir necha barobar qimmat narxda sotib olib, 9,3 million AQSh dollari va 4 milliard so'm byudjet mablag'larini talon-toroj qilgan. O'ylab ko'ring-chi, bu ma'lumotlar ma'lum qilingani xolos, biz xabar topmaganimiz qancha ekan? Adolatni “qo'shni mahalla”ga chiqarib yuborib, “imi-jimi”da hal qilingan oldi-berdilar-chi?
Oddiy misol: shifokor qabuliga oldinroq kirish uchun hamshiraning cho'ntagiga bir qo'l suqsangiz bas, ko'z yumib ochguncha, 27-30 ta navbatdan “sakrab”, doktor huzurida turgan bo'lasiz. Bir gala qog'ozlarga ko'milgan “xaloskor”ingiz esa sizga boshini ko'tarib ham qaramaydi. Qo'l kirib-chiqaverganidan “holdan toygan” cho'ntagingizdan ataganingizni olasiz-da, stol ustiga qo'yasiz. Qarabsizki, shifokorning yo qarindoshi, yo yaqin do'sti bo'lib turibsiz-da! Uyga kelib, hisob-kitob qilsangiz, maoshingizning yarmidan ko'pi apparatlarga tushish, “rozi-rizolik” va dori-darmonlarga ketgan bo'ladi…
Kuyunib o'tirsam, yonimga qo'shnim chiqib qoldi. O'zi haqiqatan ham 1-guruh nogironi bo'laturib, shifokorga umrbod nogironlikni belgilab beruvchi bir parcha qog'oz uchun 1,5 million so'm berganini aytdi. Nega pora berasiz, axir barcha hujjatlaringiz joyida-ku desam: “Alohida anatomik nuqsonlar, ya'ni qo'l-oyog'i amputatsiya qilinganlar, bolaligidan tug'ma nogironlar, daun kasalligiga chalinganlar nogironlikni olish uchun 4 oydan 6 oygacha behuda davolanyapti, agar pul bermaganimda men ham shuncha vaqt kasalxonada bekordan-bekor yotishga majbur bo'lardim”, — deya yozg'irib qoldi u.
Yo falak! Nogironlikni belgilash, nogironligi bo'lgan kishilarni tibbiy ko'rikdan o'tkazish, tibbiy-ijtimoiy reabilitatsiya qilishda ham shu darajada adolatsizlik bo'ladimi-a?! Qo'shnimning keyingi gaplari qulog'imga kirmadi…
Bular dengizdan tomchi, xolos. Shoshilinch tez tibbiy yordam ko'rsatishdagi ta'magirliklar, homilador ayollarni dispanser ro'yxatiga olish uchun talab qilinadigan pullar, har oyda aslida tekin bo'lishi kerak bo'lgan tekshiruvlar, hatto tug'uruqni operatsiya bilan o'tkazish evaziga ham pul talab qilishadi. Farzand dunyoga kelgach esa suyunchi puli mashmashasi… Pul ketsa ketsin, obro' ketmasin!
Haqsiz, ortiqcha vaqt sarflamaslik, ishimizni tezroq bitirish uchun o'zimiz ham har qanday chorani ko'rishga tayyormiz. Minnatdorlik, suyunchi, qo'l haqqi… deya hotamtoylik qilishni qoyillatamiz! Aslida, o'zimizda ham ko'p gap bor…
Xullas, boshingizni o'ngga bursangiz korrupsiya, chapga bursangiz tanish-bilishchilik, osmonga qarasangiz, o'z aybingizni o'ylab, vijdoningiz azoblanishi mumkin. Shuning uchun yerga qarab, korrupsiyaga qarshi kurashyapmiz, bu yil o'tgan yilgiga nisbatan qonunbuzarliklar kamaydi deb o'zingizga o'zingiz tasalli berib yuraverasiz…
Menimcha, qachonki tepakallarning sochi jingalak bo'lib, yelkaga tushsa; sigirlar majnuntol shoxlariga in qursa; osmonga narvon bilan chiqilib, tuyaning dumi yerga tegsagina, poraxo'rlik kamayib, unga qarshi kurashlarimiz ish berishi mumkin…
Qo'ysangchi, oshirib yubording, insofli, o'z kasbiga sadoqatli shifokorlar ham bor, hamma ham sen aytganday insofsiz emas, deysizmi? Hozir shifoxonaga ketyapman. Agar mendan keyingi bemor yana mendan oldin qabulga kirib ketmasa, qabulga kirgach, cho'ntagimga qo'l suqmasam, doktor dorilar yozilgan ro'yxatni bera turib, “faqat falon manzildagi dorixonadan oling” degan “topshiriq” bermasa… insofli shifokorlar haqida ham, albatta, yozaman!
Shahruza SATTOROVA