Kleopatra (Romandan parcha)

Muhammad Ali,

O'zbekiston xalq yozuvchisi

O'zbekiston xalq yozuvchisi, Davlat mukofoti laureati, Berdaq nomidagi Qoraqalpog'is­ton Davlat mukofoti sohibi, professor Muhammad Ali yaqinda xalqimizning tarixiy ildizlarini teran o'rganishga qaratilgan, yangi “Kleopatra” tarixiy romanini yozib tugatdi. Adabiyotimizda o'ziga xos yangilik bo'lishi kutilayotgan, qiziqarli syujet chizig'iga ega bu asar buyuk milliy qahramonimiz Spitamen, aniqrog'i, uning jangovar qizi Apama avlodiga borib taqaladigan, mashhuri zamon momomiz, miloddan avval 69-30 yillarda yashagan Misrning so'nggi malikasi hayotiga bag'ishlangan. Go'zal va qudratli ayol Kleopatra Spitamen qizi Apamaning o'ninchi avlodi ekanligini ko'pchilik bilmasligi mumkin.

Ulug' insonlarning   qaysi tuproqda tug'ilgani, uning ildizi qaysi Vatanga borib ulanishi katta ahamiyatga ega. Bu esa Vatanning   ulug'ligini, ona zaminning xosiyatli ekanini dunyoga ko'z-ko'zlaydi. Buyuk Kleopatra asl ajdodlari tub ildizi orqali bizning ota makonga, ona tuproqqa kelib ulanmoqda…

Quyida ushbu favqulodda g'aroyib va qiziqarli romandan bir parcha berishni lozim deb bildik. “Kleopatra” romani “Jahon adabiyoti” jurnalida to'lig'icha e'lon qilinmoqda.

* * *

Buyuk Iskandarning qadami yetgan, Sezar yaxshi ko'rib Yuliopol deb o'z nomini qo'yishni orzulagan Tars,   Kilikiyaning mashhur va boy shaharlaridan hisoblanardi. Atrof yerlar nihoyatda hosildor, uzumi yaxshi bo'ladi, mevalari shig'il-shig'il   to'kilibgina qola qoladi,   tariqzorlar, kunjutpoya, bug'doypoya va arpapoyalar shovullab yotadi. Echkilari angora echkilariga o'xshagan zotdor. Mamlakatning uzum sharobi, za'faroni, zaytun, olma, anorlari qo'shni yurtlarda ham mashhur.

Shimoldan janubga oqadigan Kidn daryosi   shaharni ikkiga ajratib janubga – Ulug' dengizga borib quyilardi. Deydilarki, bir paytlar   Buyuk Iskandar xuddi shu   yerda suvning   bag'oyat tiniqligiga havas qilib cho'milgisi kelibdi, suvi sovuqligidan bexabar daryoga o'zini otibdi va zotiljam kasaliga yo'liqibdi.

Bugun tong sahardan shahar haddan ziyod bosh­qacha bir tavajjuhda… Qandaydir tantana ruhi hukmron. Yoqimli kuz havosi, shimoldan esayotgan yengil shabada ko'ngillarga xush yoqardi.

Shaharning katta ko'chasi asta-sekin gavjumlashib borardi. Bozorlar ham bo'shab qoldi, do'konlar eshiklari taqa-taq yopildi. Uylardan chiqqan odamlar, xotin-xalaj, xaloyiq markaziy maydondan o'tib ko'chani tirsillatib   Kidn daryosi bo'yiga, bandargohga qarab oqa boshladi. Antoniy bozor maydonidagi balandlikda muvaqqat taxtda o'ltirar, Misr malikasini shu yerda kutib olmoqchi, keyin qasrga mehmonga taklif etmoqchiydi. Atrofida Domitsiy, Ventidiy, Station, Kanidiy singari sarkardalar mag'rur turishardi.

Qosh qorayib borayotganda daryoda shohona bir kemaning shaharga yaqinlashayotgani shov-shuvi atrofni tutib ketdi. Sohildagi odamlar kemaga tikilishib, tillari lol, faqat: “Vo-o-o!..”, “Vo-o-o!..” deyishardi. Qimmatbaho misr og'ochidan yasalgan, rang-barang katta shamlarga ko'milgan charog'on kema ertaklardagidek afsonaviy, sirli va jozibador edi, atrofga muattar bo'y, xush hid taratardi. Nomi chiqqan, dunyo kezgan   Kanidiy, Domitsiy, Station singari ko'zi pishgan sarkardalar ham hali bunaqa mo''jiza kemani ko'rishmagandi.

Hammani cheksiz hayratga solgan musiqa ovozlari ham tindi. Qaragan ko'zini ololmas, angraygancha tomoshadan bo'shamasdi. Kemaning zarhallangan tumshug'i nurafshon chiroqlar nurida yarq-yarq qilar, qirmizi rangdagi yelkanlar shabadada beholgina titrar, kumushrang eshkaklar navolarga hamroz bo'lib to'lqinlarni mayin-mayin eshardi. Misr malikasini kuzatib kelgan to'rt yuz kema daryoga sig'masdan etagi Ulug' dengizda   chuvalib qoldi. Daryoning ikki sohili odamga to'la, ularning ichida ortda kuzatuvchilar, oldinda kutib oluvchilar ham bor, goh-goh yangragan sibizg'ayu surnay, kifaralar, sistr, doiralarning qorishiq   dag'al suronidan kemani qurshab olgan ko'ngillarni allalab, atrofga xush kayfiyat baxsh etayotgan nozik navo ohanglari beholgina ozorlanadi…

Kemaning o'rtasida harir zarrin pardalar soyasida Afroditaning nafis libosiga o'ralgan Misr malikasi Kleopatra Filopator momiq to'shaklarda xiyol yonboshlab o'tirar edi. Xipcha belida go'zallik ma'budasining aqlni o'g'irlaydigan sehrli rangin naqshlangan baloi ofat tasma-kamari yaqqol ko'zga tashlanadi. Ikki yonida xuddi suratlardagi Erot¹ singari qo'llarida   rang-barang yelpig'ichlar tutgan xushbichim bolajonlar xolis xizmatda… Xarita va nereidalarga²   o'xshab yasanib-tusangan yoqimli   hurliqo nozik-nihol joriyalar qay birlari omonatgina kema quyrug'idagi suvni ohista shaloplatayotgan kumush eshkaklar oldida, boshqalari kema dori arqonlariga nazokat bilan suyangancha kema chayqalishiga hamohang tebranisharkan, bolajonlarga qarab-qarab qo'yishar, o'rtada bir guruh qizlar raqsga tushishardi. Juda ko'p isiriqdonlardan tutatqilar taratayotgan xushhid va muattar bo'ylar sohilni tutib ketgandi.

Kleopatra eslasa, hali shu paytgacha atay kimnidir maftun etay, yasan-tusan qilay, o'zimga oro beray, taqinchoqlarimni taqay, es-hushini o'g'irlay, deb ish tutgan emas ekan. Bunday odati yo'q, bunga ehtiyoj ham sezmaydi. Hatto Sezar bilan uchrashuvda ham bu holat kuzatilganmas. Odamlar uni ko'rib, bir og'iz so'zini eshitishgach, tamom, jozibasiga uchib, o'z-o'zidan bog'lanib qoladilar. Bunday hol malikaning nasibasiga aylangan…

Lekin Antoniy bilan uchrashuvga malika nimagadir umrida ilk bor astoydil hozirlik ko'rdi. Uch marta shohona kemaning yasalishini borib nazorat qildi. Salobati ortishi uchun kema to'rt machtalik bo'lishini, machtalarga obdan qurigan, silliq randalangan Suriya mirzateraklaridan tanlanishini uqtirdi, toki uzoqlardan yarqirab   ko'rinib tursun. To'rt tomonda qirmizi rangli yelkanlar bo'y ko'rsatsun. Bo'lmalari fayzli va shinam qurilsun. Chiroyli   bezatilgan ikki xona — biri Isida, ikkinchisi Dionisniki, — yonma-yon bo'lsin…

Malika odatda pardoz-andoz ishlariga katta e'tibor beradi. Avvalo, iliq sutda cho'milib chiqadi. Keyin pardozga kirishadi. Ko'zga oro berish uning sevgan mashg'ulotlaridan biri. Insonning go'zalligini yaqqol ko'rsatadigan narsa – bu ko'z, Kleopatra nazarida. Ko'zning parvarishi shundayki, unga atalgan qora rangdagi bo'yoq shahlo ko'zning kipriklariga, jiyaklariga va qoshga bir xil quyuqlikda qo'yilmog'i maqsadga muvofiq. Shunda ko'zning oqi, qorachig'i favqulodda tiniq va yorqin ko'rinadi. Bunday ko'zni “gapirguvchi ko'z” deb ataydilar. U imo-ishora qilmaydi, qat'iy tikilib turishi bilan hamma gapni anglata oladi.

Yana bir nozik narsa bor: to'qyashil rangli habash malaxit toshini obdan maydalab lubnon moyiga qorishtirilgan bo'yoqdan bodom qaboqqa fil suyagidan yasalgan nozikkina nilcho'p bilan ohista-ohista surtiladi… Malika hamisha tirnoqlarini qirmizi rangga bo'yashni istaydi. Qop­qora sochlarini xino bilan yuvadi, yuzlaridan esa upa-elikni darig' tutmaydi, Sirbonid dengizidan keltirilgan qimmatbaho moddani toza kumush kukunlariga aralashtirib yuzlariga tortadi. Tanasiga tarang yopishib turgan zarrin libosi o'ziga juda ham yarashadi, qaddi-qomatini bo'rttirib, yana ham go'zalroq ko'rsatarkan, nozik badan latofati, ko'rki yaqqol ko'zga tashlanib, ko'ngillarni g'orat etadi…

Kleopatra Sharq hukmdori, triumvir Antoniy bilan uchrashmoq uchun yo'lga chiqar ekan, doril­amon saltanat malikasi sifatida behisob boyliklar, nodir in'omlar, qimmatbaho liboslar, zebu ziynatlar, keragidan ortiq aqchalar ham g'amlab qo'ydi, lekin asosan, umidi o'zining sehru jodusidan, ko'rku malohatidan edi.   Malika hozir yigirma sakkiz yoshda, bunday pallada   ayolning husni-latofati gul-gul ochilib kamolga yetadi, aqli ham to'lishib, teranlashib, o'tkirlashib odamning xato qilishiga aslo yo'l qo'ymaydi.

Hammaning nazarida Tarsga Kleopatraning emas, balki go'zallik va sevgi ma'budasi Afroditaning Olimp tog'idan to'ppadan-to'g'ri tushgan oltin kemasi kirib kelganga o'xshab ketdi. Shahar xursandchilik, shovqin-suron, favqulodda hayajon og'ushiga cho'mdi. Har yoqni odamlar tutib ketgan…

— Osiyoning saodati deb go'zal Afrodita o'zi Dionis huzuriga tashrif buyurayotir!.. — degan so'zlar yangradi odamlar orasida.

— Afrodita! Dionis!

— Afrodita qanday go'zal! Go'zal malika! — xitoblari eshitildi ketma-ket.

Kema atrofini o'rab olgan xalq tevarakda xiyla o'ralashib, ivirsinib yurdi. Hamma holiqudrat Misr malikasiga jilla qursa bir bor nigoh tashlash umidida kezar, uning odam zotidanmi yoki yo'qmi, ekanini o'z ko'zi bilan ko'rishni istar, bunday betakror manzaradan bahramand bo'lishga oshiqardi.

Ammo Kleopatra kemadan tushmadi.

Asta-asta odamlar siyrak torta boshladi.

Delliy bandargohdan halloslab Antoniy huzuriga yetib keldi.

— Imperatorim, bizlar Misr malikasi tomonidan ziyofatga taklif etildik! – xursandligini yashirmadi sarkarda.

— Biz mehmonni qasrda kutmoqchi edik-ku… — triumvir gangir-gungir qilib tarqalayotgan odamlardan ko'z olmay.

— Shundoq edi… Ammo… Misr malikasi   mezbonlik vazifasini ado etmoqchi ekanlar. Sharqda biz mezbonmiz, mezbonligimizda tururmiz, Rim imperatorini o'zimiz mehmon qilurmiz, debdilar malika… — tushuntirdi Delliy. — O'n ikki sarkardaga aytib ham qo'ydim…

Delliy Kleopatraning shumligini angladi: u birovning oldiga kelmoqchi emas, balki birov   uning huzuriga tashrif buyursin.   Ha, aqlli ayol Kleopatra, o'z qadrini biladi! “Lekin Mark buni o'ylab o'tirmaydi…” dedi o'ziga o'zi Delliy ichida.

Antoniy, aksincha, malikaga mulozamat ko'rsatishga, o'zining hayrixohligini sezdirib qo'­yishga shoshildi:

— Qani, Delliy, ketdik! Vaqt o'tmasin, ketdik!

Mehmonlarni Apollodor bilan Vissarionlar, bandargoh oldidagi maydonda o'yin-raqslarga tushayotgan raqqos va raqqosalar,   surnaylarni chi­yillatadigan, kifaralarni dang'illatadigan, lira, sistrlarni chalib qiyvoradigan mohir musiqachilar kutib olishdi. Vissarion Melissani raqsga tortdi:

— Mehmonlarga qarashimiz kerak! O'yinga balo bormu?.. Tez bo'l, anqayma! — karashmali biroz   jerkish ohangida Melissa, yer ostidan jilmayib qarab qo'yar ekan. Vissarionga qizning ana shunday tutumi, hatto yengilgina jerkib qo'­yishi ham xush yoqar, jo'rttaga hamisha g'ashiga tegishga intilardi.

Antoniy zavqqa berilib, qiyqiriqlar ostida o'yinga ham tushib ketdi. Xaloyiq gurillab qarsak chalib yubordi. Buning sababi, tarsliklar Antoniyni yaxshi ko'rardilar, chunki u ikki yil oldin Kassiy bosqinidan azob tortganlar boshini siladi, qullikka sotib yuborilgan shahar fuqarolariga hurlik berdi, ayrim soliqlardan ozod   qildi.

Triumvir boshchiligida sarkardalar Kanidiy, Domitsiy, Station, Delliylar kemaga kirishganida, ko'z oldilarida go'zal   bezatilgan charog'on mehmonxona namoyon bo'ldi. Hamma yoqda chiroqlar, shamlar   porillab nurlar taratib yonar, ko'ngillarga xush yoquvchi surnay va sibizg'a sadolari mayingina atrofga taralardi. Devorlariga tilla va kumush iplardan to'qilgan gilamlar osilgan, mehmonlar poyiga gullar to'shalgan.

Shohona dasturxonning pokiza va sarishtaligi Antoniyga juda yoqib tushdi: u bazmlar, bashang dasturxonlarning qadriga yetadigan, ziyofatlarga havasmand, taomga o'ch, shirintomoqlardan hisob­lanardi. Uning bag'rikenglik, tantilik odati bor edi, u o'zini katta olmas, jang mahallari duch kelgan askar yoniga borib o'tirib birga ovqat ham yeb ketaverardi. Qo'shinni oralarkan, o'tib ketayotib, ovqat yeyayotgan askar luqmasiga qo'l uzatib: “Mazalikmi?” deya bir bo'lagini og'ziga solar, bularning bari askarlarning unga ixlosini oshirardi. Xotin zotiga o'chligi yaxshi fazilatlarini bo'rttirib turardi, ko'plarga bu yoqardi, chunki ishqiy o'yinlarda goho, boshqalarga ham yo'l ko'rsatib, qo'llab yuborar, hazil-mutoyibani yoqtirar, “Antoniy xotin desa tomdan kalla tashlaydi” qabilidagi hazillarni ham samimiy kulib eshitar, aslo ko'ngliga olmasdi. Sodda va ochiqko'ngil Antoniy kimnidir xafa qilsa, darhol undan chin dildan kechirim so'rar, gunohkorni jazolash lozim esa unga ko'proq hadyalar berib oradagi g'uborni yo'qotib yuborardi.

Malika ta'zim bilan Antoniy va uning yaqin do'stlarini yasatig'liq stol atrofiga taklif etdi:

— Xuddi o'z uyingizda o'ltirgandek his eting o'zingizni! — dedi tabassum bilan Kleopatra.

Bashang ziyofat, did bilan yozilgan dasturxon   ulug'vor va to'kin-chochin edi. Mehmonlar tilla va kumush jomlarda sharbatlardan totdilar. Zarrin kosayu idishlarda mazali taomlar tanovul ayladilar, mayi nobdan ham tortildi. Dimog'lar qizishga turdi.

Go'zallar go'zali Misr malikasi Kleopatrani yaqindan ko'rib Antoniyning yuragi hapriqib ketdi,   boshidan es-hushi uchganday bo'ldi! U bu qadar bequsur, barno, jonon, oftobjamol, bir baloi ofat, yosh narsani hali umrida uchratmagandi! To'g'ri, xotini Fulviya ham kishi suqi kiradigan kelishgan ayol, lekin ochiq aytganda, nazokatli Kleopatradan ancha quyida turar ekan. U shunday beqiyos ko'rku husn sohibasi bilan bir davrada o'tirganidan cheksiz baxtiyor his etardi o'zini. Mahliyolarcha qarab turarkan, davrani boshqarib, xizmatkorlarga ish buyurib, mehmonlarga iltifotlar ko'rgizayotgan nozanin malikadan boshqa hech kimni ilg'amas, hech narsani sezmasdi. “Maqtaganim to'g'rimikan?.. Rost aytibmanmu?..” deganday Markni kuzatayotgan Delliyning o'zi ham Misr malikasidan ko'z ololmas, uning tanib bo'lmas darajada suluvlashib ketganidan yoqasini ushlardi.

Antoniy ilk bor Kleopatrani Sezar ma'shuqasi sifatida Rimdagi villada ko'rgandi. O'shanda yasanib-tusangan, ko'rku husni kamoliga yetgan, yashnab turgan sohibjamol malika imperator obro'siga obro' qo'shadigan shon-shavkat va go'zallik   timsoliday  tuyulgandi.

Tarsda esa triumvir, Sezar askarlariga yordam bera olmaganidan xijolat, yalinib-yolvorgan, rahm-shafqat tilab qisingan, yerdan bosh ko'tarmagan Kleopatrani ko'raman, deb o'ylagandi. Ammo u hayratda qoldi:   ro'parasida xiromon aylab yurishlaridan ulug'vorlik yog'ilgan tannoz, o'ziga qattiq ishongan, saltanat jozibasidan behad   g'ururlangan dildor bir sanam turardi! Bu Sharq ayoli edi, ochig'i Antoniy shunday ayolni orzu qilib yurardi!

Mamnun jilmaygan Kleopatra triumvirdagi tag'ayyurni sezdi, ammo bildirmadi, uning nigohini ilib olmoqchi ekanlarini ham fahmladi, biroq tutqich bermay, buyoqdagilarni azobga soldi…

Antoniy bir narsaga iqror bo'ldi: Kleopatraning go'zalligi birinchi qarashdanoq mahliyo etib qo'yadigan monandi yo'q barno ekanida emas, balki teran idroki, yarashimli   muomalasi, har bir so'zidagi favqulodda ishontirarli sehr, bequsur   harakatlarining o'zaro uyg'unlashganida mujassam edi. Uning ovoz ohanglari so'lim navoday quloqqa xush yoqardi, til-zaboni   bamisli ko'ptorli musiqa asbobiday tovlanib har maqomga, har lahjaga tusha olardi. Nigohida shunday fusun bor ediki, qaraganning maftunu mahliyo, vola-yu shaydo bo'lmay iloji qolmasdi. Tikilganda odamning ichidagini tub-tubigacha ko'ra olishiga ne deysiz?   Go'zal soxt-sumbat, suluv qad-qomat, kelishgan oyoqlar esa ayricha ta'rifu tavsiflarga munosib… Tiniq chehrasi nurda yuvilganday toza, bejirim o'tkir iyagi, qirra buruni nihoyatda o'ziga yarashgan edi… Qopqora sochlari to'lqinlanib turar, jozibasi tosh ko'ngilni ham eritib   yuborar, noz-karashmasi har qanday erkak zotini aqldan ozdirardi.

— Mayi nobdan quy, mayi nobdan! – buyurdi chakkalari qiziy boshlagan Antoniy Delliyga qarab va sekin shivirladi: — Suv qo'shmay ber!   Bugun ikki katta mamlakat hukmdorlari diydorlashishmoqda axir!

— Bosh ustiga, imperatorim! — Delliy tilla qadahlarni to'ldirdi. — Yangi taom ham keltirildi, mana…

— Menga ham uzat! — qo'shildi Domitsiy.

Delliy qadahni to'ldirarkan, Domitsiyga shivirladi:

— Sharoblardan ehtiyot bo'lish kerak…

— Nimaga?

— Mish-mish yuribdi, go'yo Misr malikasi barini Fiva kohinlarining sehrli duolari bilan tayyorlatganmish… Ichganning boshini aylantirib qo'yarmish, balo-qazolarga giriftor qilarmish…

— Hali bosh aylanishiga ancha bor… Aylantirmay quy dadilroq! — buyurdi Domitsiy.

Kleopatra Antoniyga zimdan nazar tashladi: ko'rkam va basavlat ko'rinadi. Kengpeshonaligi, qirg'iyburunligi, kalta qirqilgan qalin qora tim soqoli dovyuraklikdan nishona. Jasoratliligi ham bor. Xuddi rassomlar va haykaltaroshlar tasvir etgan Geraklga o'xshab ketadi.   Malika qachonlardir uning ajdodlari Geraklga borib ulanishi, aniqrog'i, Geraklning o'g'li Antondan bosh­lanishi haqida eshitgandi. Bu afsona unga, chindan ham, munosib! Egnidagi tunika³ ustidan belbog' bog'lagan, yonida uzun qilich osig'liq. Ichkilikni yoqtiradi, ko'rinib turibdi. Er kishining ichishi hech kimga yangilik emas, ayb ham sanalmaydi…

Kleopatra yasanib olishgan Irada, Xarmiona, Melissalarga mehmonlarga tezroq taomlar tarqatishni buyurdi. Sarkardalar chaqqon harakat qilayotgan siynalari dirkillagan do'ndiq va do'mboq joriyalarga qarab tamshanib qo'yishar, ayrimlar yonidagi sherigiga engashib qulog'iga nimalarnidir shivirlar, sherigi esa qizlardan ko'z uzmay   jilmaygancha bosh tebratib tasdiqlar qo'yardi.

Boshida   tortinib, sipo o'tirgan mehmonlar tobora tillari yechilib, bahri dillari ochilib emin-erkin suhbatga kirishib ketishsa, bu – davra ob-havosining yuqori darajada ekanidan dalolat. Kanidiy o'ng yonidagi Ventidiy bilan nimalardir haqida bahslasha boshladi. Shirakayf Delliy birov eshitmasa ham, allanima haqida gap so'qar, Station o'zi o'tirgan zarrin o'rindiqni har zamonda bir silab qo'yar, g'aroyib naqshlarini qayta-qayta ko'zdan kechirardi. Etakroqda joylashgan, burnining uchi qizargan sarkarda Domitsiy esa hech narsa bilan ishi yo'q, semiz qirg'ovulni paqqos tushirish bilan ovora…

O'rtada raqqosalar o'z san'atlarini namoyish etishar, xizmatda yelib-yugurishayotgan nafis liboslarga burkangan joriyalar malika atrofida parvona edilar.

Antoniy nihoyat Kleopatraning charaqlagan nigohini tutib oldi, tutib oldiyu qo'yib yubormadi! Kleopatra tortib olay desa, kuchi yetmadi! Bir-biriga naqshlangan nigohlarda dunyoning avvaliyu oxiri, hayotning yuksak parvoziyu chuqur inqirozi, sarhadsiz saodatiyu beomon kulfati, zavq-shavqiyu, surur-ehtirosi, umid-armoni, balo, ofat… bari-bari jobajo edi! Bari ong ortida yotardi. Buni birov anglata olmasdi, anglab ham bo'lmasdi… Faqat ikkisi tushunardi. Tushunarmikinlar?.. Bular ro'yomi yoki o'ngda yuz bermoqda edimi?.. Ular hozir Misr malikasi kemasida emaslar, bu yer Tars ham emas, Antoniy triumvirmas, Dionis!..   Olimpdan otilib chiqib, falaklarda uchib borardi… shu payt ro'baro'dan Kleopatramas… yo'q… ma'buda Isida Olimpga qarab parvoz qilardi! Nigohlar osmoni falakda bir-biriga to'qnash keldilar…

Shu alpozda qancha turdilar ekan, bir lahzami,   bir soniyami, kunmi, oymi, yilmi, asr… Buni birov bilmadi. Shu qarashda har ikkisi ham ichlarida: “Jonim sizga tasadduq!” deyishardi xolos bir-biriga…

Bevafo Sezar fojiasidan keyin erkak zotidan ko'ngli sovib ketgan Kleopatraning muzlagan yuragida birdan ishq oftobi balqidi! Beomon ishq hadanggi   Kleopatraning uncha-munchaga bo'y bermaydigan mag'rur qalbiga borib tegdi!.. Malika hali shu yoshga kelib pokiza ishq-muhabbatning toza havosidan bunchalar to'yib nafas olmagan edi! Go'zal va zukko ayolni ko'rganlar ichida tabiiy ravishda: “Shunday ma'buda monand sohibjamol, betimsol sohir siynalar sohibasining ham sevgani bormikin? U ko'ngil bergan odam kim ekan? Bu g'unchadan ham nozik dudoqlar, dudoqlardan uchgan bo'salar, oq tomoq, nozik ado sarvqomatu tolma bo'yin, guli latofat kimga nasib qilar ekan?..” — degan o'ylar kechardi.

“Menga nima bo'ldi?..” — der edi Kleopatra o'zidagi favqulodda o'zgarishdan hayratda…

Malika ham bilmay sevib qolgandi! Uni Antoniyning bo'y-basti, sodda sajiyasi, do'lvor tabiati, o'ziga yarashadigan baharnav dag'alligi, jangariligi, ayni paytda ko'nglining ochiqligi, oqibatli inson ekani maftun etdi! Zukko malika yigitning ko'zlariga boqqanda, shu fazilatlarni ko'roldi, ko'zlarining tub-tubini nurlantirib turgan pokiza tuyg'ular shu'lasini ilg'adi. Ularga ishonish kerak, ular jilva emas, chinakam shu'lalardir.

“Menga nima bo'ldi?..” — der edi Antoniy ham o'zidagi favqulodda o'zgarishdan hayratda…   Ishq-sevgi ham qazoday narsa, qachon kelishi noma'lum, kelsa birdaniga, aytmasdan keladi.

— Muhtaram triumvir janobi oliylari!   — kutilmaganda so'z boshladi Kleopatra qo'ng'iroqday ovozi bilan Antoniy xayollarini bo'lib. — Siz va sarkardalaringiz shu dasturxon atrofida bo'lgan buyumlardan nima xohlasangiz olishingiz mumkin, barini sizlarga atadik, bizlardan tuhfa deb bilingiz. Biz misrliklarning urf-odatimiz shunaqa…

Hech kim bunday bo'lishini kutmagandi, Domitsiy Ventidiyga qaradi, Kanidiy Delliyga tikildi, Delliy: “Rostmi?..” deganday Antoniyni izlab qoldi…

— Himmatlari uchun qulluq! — dedi Antoniy, malikaning bu tutumi ham triumvirni hayratga soldi.

— Apollodor! – buyurdi Kleopatra. – Har bir sarkardaga o'zlarining o'ltirgan zarrin o'rindiqlari, kumush qoshiqlar, zarrin jomlardan hadya etilsin. Mulozimlarga   buyurgilki, ehtiromga sazovor mehmonlarimizning har biriga bittadan taxtiravon ajratsinlar, o'zgalari kumush egar-jabduqli duldul otlar bilan siylansinlar. Ko'chada hurmatli mehmonlarni yolg'iz o'zlarini yubormasinlar, ularning oldida habash-qullarimiz mash­a'lalarni baland ko'tarib borsinlar…

— Bosh ustiga, Kleopatra janobi oliyalari! —   chuqur ta'zim qildi Apollodor gul-gul yashnagan o'zining suyukli malikasiga bir ko'z qirini tashlashga jur'at aylab: “Yerga   qara, badbaxt!.. Ko'zing tegadi!!.” — tergadi darhol o'zini o'zi.

Delliy va boshqa sarkardalar pitirlashib nasib etgan sovg'alarni tezroq olish payida kuymanishardi. Station esa: “Nahotki shu oltin o'rindiq meniki?..” — deya ko'zlariga ishonmasdi. Faqat triumvir, imperator, konsul Antoniygina xuddi oyog'iga og'ir tosh boylanganday o'ltirgan joyidan jilmas, hamma narsaga beparvoday boqar, xayollarga cho'mgancha lom-mim demas, unga hech qanaqa sovg'a kerak emasday tuyulardi.

— Imperator janobi oliylari! O'zlari qanday sovg'a tanlaydilar? — jon olar tabassum bilan so'radi Misr malikasi… Uni triumvir nimadandir ranjib qolmadimikan, degan xavotir bosdi. Chunki malika taqdiri, Misr mustaqilligi bu ziyofatga bog'liq ekanini Kleopatra yaxshi tushunardi.

Gulchehralar go'zali Misr malikasiga bu tabassum shunday joziba baxsh etdiki, Antoniy nazarida uning chiroyi yuz chandonga oshib ketdi! Oh, shunchalar ham bo'lurmi Rimning bir bolasini o'tga tashlash, cho'qqa otish! U hali Kleopat­ra bilan Misrni Rimning bir viloyatiga aylantirish darkorligi, Parfiyaga   otlanish uchun lak-lak Misr qo'shini kerakligi, to'g'ri, Afinadan, Efesdan legion-legion askarlar kelishini aniq qilib qo'ygan, lekin bu borada Misrga katta umidlar bog'layotgani, kamida ikki yil savash qurguvchi qo'shinga oziq-ovqatlar, otlarga yem tayyorlash zarurligi, askarlarga haq to'lashga o'n besh ming talant aqcha undirish lozimligi bo'­yicha keskin talablar qo'yib, jiddiy uchrashuv o'tkazmoqchi va damni g'animat bilib zudlik bilan Parfiya safariga jo'nab ketmoqchi edi. Lekin malikaning go'zal va aqlli ko'zlariga qarab, oyday yorug' chehrasiga tikilib shunday so'zlarni ayta oladimi, shunga qurbi yetadimi? Hozir Antoniyga, poyimga tiz cho'k, ta'zim et, desa, shunday qilmaslikning imkoni topiladimi?.. Yo'q, Antoniy o'ziga ishonmaydi!

— Nahotki, sizga hech narsa yoqmagan bo'lsa, imperator janobi oliylari? – o'pkalanganday og'rinibroq so'radi malika Antoniy xayollarini bo'lib. — Hech narsa ko'ngillariga ma'qul kelmadimi? Nimani istasalar olishlari mumkin…

Malikaning shikasta ovozi uning hushini o'ziga keltirdi. O'sha ovozda ham g'aroyib sirli sehr mujassam edi:

—Hm-m… Nimani istasam ham…mi?.. Nimani istasam, a… Hayxot!.. – ma'nodor jilmaydi triumvir malikadan ko'zlarini olmay. Uning bejo ko'zlarida buyuk bir iltijo otilaman, deb turardi. – Nimani istasam ham… a?..

Oraga biroz jimlik cho'kdi.

— Nimani istasalar o'zlariniki! – jilmaydi Kleopatra dasturxonga bir qarab qo'yib. – Olsinlar! Hatto shu kemaning o'zini ham…

— Yo'q… Hech narsa… Men… topadiganimni top­dim! Men faqat… faqat… sizni xohlayman!.. Sizni, ey Nil nozanini, Nil sohilida o'sib kamolga yetgan sohibjamol! Menga   sizdan boshqa hech narsa kerakmas! — deb yuborganini bilmay qoldi Antoniy!

“Nimalar deyapsiz? Shu gaplaringiz rostmi?..” — deganday hayratlandi malika.   U go'yo Antoniyning shunday deyishini kutib turganday edi…

Triumvir va malika bir-birlariga uzoq tikilib qoldilar. Uzoq…

So'z yo'q…

Kleopatra beixtiyor chap qo'lini Antoniyga uzatdi… Qo'l qo'lga tekkanda ikkisi ham tit­rab ketdi! Bu shunchaki erkak va ayol emas, balki dunyo­ning mazmun-mohiyatini o'zida mujassam etgan ikki ibtido — ikki xilqat edi. Ikkisi ham bir-biriga talpinib intilarkan, tezroq kul bo'lmoq niyatida ichki bir o'tda yonmoqni istar, ko'zlarida ishq olovi uchqunlari chaqnardi. Ular bamisli molixuliyo⁴ dardiga uchraganga o'xshardilar, o'xshaydilarmi yoki shunday tuyulmoqdami? Es-hush ham ong sarhadidan nariga o'tib ketgan, hozir nima qilayotganlariga sira aqllari yetmasdi, biri Isida, boshqasi Dionis esa-da, o'zlarining tutumlarini insonlik darajasidan chiqmagan, deb hisoblashardi. Ular mehmonxonaning to'risiga qarab yurdilar va yasatilgan Dionis xonasi tomon burildilar…

***********************************

¹ Erot – sevgi va ehtiros xudosi

² Xarita, nereida – ezgulik ma'budalari, nimfalar.

³ Tunika – qopga o'xshash, bosh va qo'llari chiqib turadigan avra kiyim.

⁴ Molixuliyo – tushkun ruhiy holat kasali.