“Oltin” tuxum
Muallif haqida:
Muhammadjon Xo'jayev — 1993 yili tug'ilgan. O'zbekiston davlat Jahon tillari universitetining xalqaro jurnalistika fakultetini tamomlagan.
“Hurriyat”, “XXI asr” va boshqa markaziy matbuot nashrlarida qator tanqidiy-tahliliy, badiiy-publitsistik maqolalari chop etilgan. Hozirda Mudofaa vazirligi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar departamentida harbiy jurnalist.
O'shanda adashmasam 3- yoki 4-sinfda o'qirdim. Qishloq. Yozning ajoyib kunlaridan biri — ayamning tavallud ayyomi. Ertalabdan akam bilan o'zimizcha nima sovg'a qilishni o'ylardik. Nima bo'lishidan qat'i nazar, u narsa onamizni hayratga solib, xursand qilishi kerak. Bosh qotgan. Nima bo'lishi mumkin? Topildi!
Qishloq hayoti o'quvchiga begona bo'lmasa, bundan keyingi yozg'irimizni qiynalmasdan tushunadi. Xullas qizg'anchiq, yovvoyilashgan, tutqich bermas tovug'imiz bo'lardi. Kamiga tuxum qo'ygan joyini puxtalik bilan yashirardi, xasis. Oilaviy qidirib ham topolmaganmiz. Pishiqligini qarang buni: tuxum qo'ygan joyidan ancha nari ketib qaqqillardi. Yugurib borsang, na tuxum va na o'zi bor. “Shpionka”!
O'ziyam sal yengilroq edi, shu tovuq. Qo'shnining xo'rozi bilan inoqligini ko'rib, uydagi xo'rozim arazlab, bir hafta don yemagandi. Bo'lmasa, yana 15 ta do'mboqqina tovug'imiz bor. Yo'q, bizni xo'rozboy faqat o'shanisini derdi. O'l-a, “kampot”!
…Xullas o'sha kuni akam ikkimiz shunaqangi puxta rejalar tuzdikki, bularning oldida detektiv Erkyul Puaro nima bo'pti! He, bizga yetadigani yo'q. Bugun tuxumlar topiladigan kun. Topamiz!
Bir necha oydan beri qidirilayotgan tuxumlar topilganidan ayamning xursand bo'lishini juda yaxshi bilardik. Shu boisdanmi borliqni unutib, butun vujudimiz va fikru xayolimiz qidiruv ishlarida bo'ldi. Tom usti, old va orqa hovli, molxona, tomorqa, bedazor, makkazor, olmazor, sevishganlar uchrashadigan xufya burchak ham qolmadi. Daraxtlarga ham bir-bir chiqib ko'rdik. Shoxda tuxum nima qiladi, deydigan odam yo'q. Nima farqi bor, istak kuchli edi-da.
Topilmayapti! Qasd kuchayib, asabchamiz ozgina qichigandi. Hechqisi yo'q, tuxumlarni topgach, daryoga borib suvga bitta kalla tashlaymiz, charchoq ham chiqib ketadi. Izla, hozir chiqadi, izla. Yo bugun tovuq aqlli chiqadi yo — biz.
Odatda yo'qotgan narsamizni chuqur o'ylab yuborgan holda uzoqlardan qidirib, topolmay yuramiz. Qidirganimiz esa shundoqqina yonginamizda turgan bo'ladi. Misol uchun, uy kalitini eshik oldida turadigan botinka ichiga yashirganimiz kabi.
To'rt soat davom etgan behuda urinishdan keyin hammasini yana boshidan boshladik. Bu safar miyachadagi tomirchalarni zo'riqtirib, aql bilan yondashamiz. Taslim bo'lish yo'q. Hidlab bo'lsayam topish shart.
…Nihoyat! Mana, mana-ku, tuxumlar shundoqqina gulxonadan tomorqaga tushaverishda, anjir daraxti tagida, to'rtta sarg'aygan o't orasida turibdi quyoshda oltindek tovlanib! Akam yugurib keladi. Haqiqatan, “Jek va loviya poyasi”dagi Gaganing naq 32 ta oltin tuxumi. Ahmoq tovuq, shu yergayam yashirasanmi!?
Akam bilan talashib tuxumlarni ichimizga tiqa boshladik. Kimni maykasi katta bo'lsa o'sha ko'proq oladi.
…Endigi masala sovg'ani sovg'adek qilib o'rash. Topganimizni to'pladik: to'rt burchakli korobka, uni o'rash uchun paket va opamni maktab formasidan qirqib olingan lenta. Sovg'ani baholiqudrat tayyorlab, kalla tashlagani ketdik.
…Kech kirib, dasturxon atrofida hamma jamuljam bo'lgach, tirjaygancha ikkita bola qo'lida bezatilgan korobka bilan kirib keldik-ku. Sovg'adan ham ko'ra, qizg'anchiq tovug'ining tuxumlari topilganidan onamning boshi osmonda. Tuxumlarning 12 tasi palag'da chiqqanini aytmasa (ularniyam qishloqqa muzqaymoq sotib keladigan amakiga “o'tkazganman”), bu voqea unutilmas bo'lib oilamiz tarixiga muhrlangandi.
Tovuqqa nima bo'ldi, deysizmi? Buyog'ini dadamdan so'rash kerak. Ammo… o'sha kungi oshga qo'shilgan go'sht biram mazali ediki, asti qo'yaverasiz…
Muhammadjon XO'JAYEV.