Navbat ko'p joylarda… kitob javonlari qo'yish kerak
Yaqinda Toshkent viloyati Olmaliq shahridagi oilaviy poliklinikalardan birida tibbiy ko'rikdan o'tishimga to'g'ri keldi. Poliklinika yo'laklarida bolali ayollar bilan birga keksa yoshdagi nuroniylar ham diqqat bo'lib navbat kutib turishardi.
Yo'lakda odamlar gavjumligi bois, vaqtim zoe ketmasligi uchun keyingi xona tomon yo'naldim. U yerda ham shifokor huzuriga kirish uchun bemorlar soni nihoyatda ko'p ekan. Tabiiyki, albatta kutish kerak, o'zga chora yo'q. Ammo bugun navbatim kelishi qiyinligiga ko'zim yetgach, qaytib ketdim. Ertasi kuni kelsam ham shunday noxush holat takrorlandi.
Ming afsuski, tibbiyot muassasasidagi ayrim betoqat va jahldor bemorlar navbat talashib, bir-birlarining sha'niga noloyiq va haqoratli so'zlarni aytishganiga ham guvoh bo'ldim. Tabiiyki, bunday paytlarda atrofdagi yosh bolalar kattalardan ibrat olishadi va bunday holatlar ularning psixologiyasiga salbiy ta'sir etmay qolmaydi.
Atrofga e'tibor qaratsam, shifokor huzuriga navbat kutish bilan vaqti behuda o'tayotgan yoshlar ham bor. Savol tug'iladi. Navbat kutib turgan yoshlarning qimmatli vaqtini samarali tashkil etish mumkin emasmi?
Poliklinika foyesi va daxlizlarida kitob javonlari bo'lsa-yu, qimmatli soatlarini yo'qotayotganlar, xunob bo'lmasdan mutolaa lazzatidan bahramand bo'lishsa…
Ba'zan og'rib turgan bemor insonga kitob, gazeta yoki jurnal o'qish malol kelishi mumkin. Ammo hamonki kutishdan boshqa imkon yo'q ekan, vaqtni ko'kka sovurib, asabni boy bergandan ko'ra, tafakkurni charxlash afzal emasmi?
Bugun “majburiy obuna” masalasiga chek qo'yilib, gazeta, jurnallarga korxona-tashkilotlarda faoliyat olib boruvchi xodimlar o'z xohishi bilan ixtiyoriy ravishda obuna bo'lishmoqda.
Mazkur poliklinikada ishlaydigan hamshira bilan suhbatlashganimda, kuyinib gapirib qoldi: “Rahbariyatimiz o'tgan yili gazeta va jurnallarga endi “topshiriq bilan” obuna qilinmasligini aytishgan edi. Shu bois biz o'tgan yil hech biriga obuna bo'lmadik. Ilgari ish orasida gazeta, jurnallar o'qib, fikrimizni boyitardik, o'z o'rnida o'qiganlarimizni faoliyatimizda ham qo'llar edik. Obuna bo'lmaganligimiz o'rni va ta'siri juda sezildi. Oxiri bo'lmadi. Bu yil men o'z istagim bilan sevib mutolaa qiladigan “Ishonch”, “Hurriyat”, “Darakchi” gazetalari va “Hamshira” jurnaliga obuna bo'ldim. O'zim o'qib bo'lganimdan so'ng, albatta farzandlarim ham o'qishmoqda. Ba'zilar internet tarmog'idan yangiliklarni tez bilib oling, gazeta va jurnal o'qishing shart emas, deyishadi. Menimcha, gazeta va jurnallarning o'rnini, tahlillar va fikr beradigan maqolalarning o'rnini hech nima bosa olmaydi.
Shu sababli odamlar navbat kutadigan joylarda mutolaa uchun nashrlarni tashkil etish zarur. Buni shahar, tuman hokimlarining tegishli o'rinbosarlari, ma'naviyat va til bo'yicha maslahatchilari qat'iy nazoratga olsa, nur ustiga nur bo'lar edi.
Aytadilarki, o'qimagan inson bo'sh xumga o'xshaydi. Suhbatidan na bir ma'no va na bir mazmun olasan. Aksincha, mutolaa bilan band avloddan hech qachon yomonlik chiqmaydi. Ming afsuski, oxirgi paytlarda internet tarmoqlari, telefon aloqasi rivojlangan sari kitob va bosma nashrning o'rniga qandaydir daxl qilinganday taassurot uyg'onmoqda. Ammo ma'naviyat dunyosining boyishi uchun kitobdan afzalroq ustozni topish mushkul.
O'tgan oyda oilam bilan Pskentdan Toshkent shahriga ko'chib keldik. Farzandlarim hamsoyamizning uyiga chiqib, to'rt bola o'ynaydigan katta kompyuter jamlanmalari borligi haqida aytishdi. Boshqa kunlari ham o'sha qo'shnimiznikiga tez-tez chiqadigan bo'lib qolishdi.
O'ylab qoldim, demak, oilada ota-ona farzandini bolalikdan kitob o'qishga mehrini uyg'otish uchun mas'ul va javobgar ekan. Ota-onalar dilbandlariga o'z uyida ham vaqtlarini mazmunli o'tkazishi uchun faqatgina kompyuter o'yinlarinigina emas, umrining oxiriga qadar bilim va ma'naviy tafakkur bera oladigan kitoblar o'qishga mehr va muhabbat uyg'otsa foydali bo'lar ekan. Shu kundan boshlab ularning qiziqishlariga mos turli kitoblar sotib olishga harakat qilayapman.
Albatta hayotda turli toifadagi insonlar bor. Mening bir qo'shnim bor. Mendan ko'pincha kitob so'raydi. Undan “Mutolaaga shunchalik qiziqasizmi, deb so'rasam, “Kitobsiz bir kunimni ham tasavvur eta olmayman, maoshimning yarmini kitob sotib olishga sarflayman”,—deydi. Bu oilada kamol topayotgan farzandlarning ham nigohlari o'tkir va o'zlari samimiy ekaniga guvoh bo'ldim. Zero, kitob kirgan uyga nur kirar ekan.
Bu borada ham dunyo tajribasi bizga ko'p narsalar beradi. Masalan, Germaniyadagi yirik shaharlarning ko'chalari chetida telefon butkalari bor. Lekin mobil aloqa xizmatining keskin rivoji tufayli hozirda ulardan foydalanilmaydi. Buni qarangki, uzoqni ko'zlovchi nemislar ularni kitob javonlariga aylantirishdi. Endilikda yo'lovchilar telefon budkalaridan o'rin olgan kitob, gazeta va jurnallarni olib mutolaa qilishadi va keyingi uchragan budkada qoldirib yo'lda davom etishadi.
Yaqinda Toshkent viloyati, Pskent tumaniga qarashli 8-umumta'lim maktabi kutubxonachisi Marhabo Abdurahimova bilan suhbatlashib qoldim. Bugun maktabimizda o'quvchilar kitob o'qishga juda qiziqishlari oshganini aytib qoldilar.
“O'quvchilarimiz kutubxonamizga har kuni kitob olishga kelishadi va mendan “falon kitob bormi, menga topishga yordam bering”, deb iltimos qiluvchilar soni juda ko'paygan. Bundan men ham juda xursandman. Afsuski, eng yangi kitoblardan doim taqchilliklar kuzatiladi. Men shuni ham faxr bilan aytmoqchimanki, yaqinda maktabimiz kutubxonasiga O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasining a'zolaridan biri 40 dona kitob sovg'a qildi. Jurnalistlar uyushmasi esa kelgusi oyda yangi o'quv yili uchun biz istagan yana 50 ta turli kitoblar tuhfa qiladigan bo'lishdi. Albatta, bu bilan kitobga bo'lgan talabni to'liq qondirish mumkin emas. Ammo shunday jarayonning boshlanganining o'ziyoq bizga katta madad va ko'makdir”.
Darvoqe, O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasining yangi rahbariyati chekka hududlarimizdagi maktab kutubxonalari uchun ma'naviy xazina hisoblangan kitoblarni taqdim etib borayotgan qalam ahlini o'z saytida namuna sifatida yoritib borishni va ularni o'zini ham rag'batlantirishni asosiy maqsad qilib olibdi. Toki, bu yaxshi ibrat minglab qalamkashlarimiz tomonidan amalga oshirilsa, yurtimiz ma'naviy xazinasiga o'zgarishga olib kelishi muqarrardir.
Lobar Shomurodova,
jurnalist.