Cho'qqilarga qo'nar burgutlar

O'zbekiston Respublikasi Mustaqilligining o'ttiz yilligiga bag'ishlanadi
Sharifa SALIMOVA
Muallif haqida: iste'dodli shoira, o'tkir publitsist Sharifa Salimova 1951 yil 30 dekabrda Toshkent viloyatining Parkent shahrida tug'ilgan.
Mutaxassisligi: jurnalist, huquqshunos.
1993 yil “O'zbekiston Respublikasida xizmat ko'rsatgan madaniyat xodimi” faxriy unvoni, 2018 yilda “Mehnat shuhrati” ordeni bilan mukofotlangan.
Shoiraning 1979 yili ilk she'riy kitobi “Hayot zavqi” chop etilgan. So'ngra “Mening bahorim”, “Etti oqqush” (1991), “Xizr bulog'i” (1996), “Giyohlar bilan tillashgan inson” (1996), “Ayolga ehtirom” (1999), “Tongga qasam” (2001), “Giyohlar bilan tillashib tog' oshayotgan odam” publitsistik to'plami (2007), “Diydor saodati” jamoa to'plam (2010), “Olimlik va odamiylik” (2011), “Vatan suvrati” (2011), “Vafoning iffat yo'li” (2016) Kibriyo Qahhorova haqida to'plam, “Quvnoq Alifbo” turkumidan “Hayvonot olamiga sayohat” (2016), “Bedor tun tomchilari” (2018), “Qushlar alifbosi”(2021) kabi kitoblari chop etilgan. Asarlar ozarbayjon, tojik, rus, qoraqalpoq, olmon tillariga tarjima qilingan.
O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi va O'zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi a'zosi.
EPILOG
— Ota, nega g'amginsiz?
— Kutayapman quyoshni.
— Ona, nega ma'yussiz?
— Sinayapman bardoshni.
— Aka, tog'dek yelkangiz
Nega g'amdan bukilgan?
— Cheksiz paxtazorlarga
Mening umrim ekilgan.
— Opa, huv tutlardagi
— Chayqalayotgan nima?
— Shamol tuqqan bolalar…
Boshqa hech narsa dema.
— Singlim, ranggingda qon yo'q…
Kechir, yo'lingni to'sdim.
— Uka, jon ketib borar,
Paxtazorda qon qusdim…
* * *
Yigirmanchi asr.. Bosiriq tushday
Xayol ko'zgusida bo'lar namoyon.
Tarix ingranadi. Bo'g'riqqan havo
Kishan ovoziga to'ladi osmon.
Moziy yuzlariga tutilar parda:
Ulug'lar ohidan ko'tarilar dud.
Qaylardadir ruhlar kezar benishon,
Til unut, din unut, allalar unut.
Lipillab yonadi kerosin chiroq,
Qorako'z bolalar nigohida g'am.
Non yo'q. Kiyim-bosh yo'q,
Bir parcha go'sht yo'q.
— Endi ko'zingni yum, uxlayqol bolam!
“Quloq” qilinadi eng sara boshlar,
Uyasi buzilgan qush qilar faryod.
Qora ko'lankasin o'lkaga yoyib,
Millatni quritib borar istibdod.
* * *
— Ota, otimizni olib qo'yishdi…
— Qo'yaver, qizim.
— Ota, bog'imizni, olib qo'yishdi.
— Qo'yaver, qizim.
— Ota, kitoblarim… Nega yig'laysiz?
— Erkak yig'lamaydi. Bu ko'zdagi suv.
— Axir bu azoblar qachon tugaydi,
Insonga berilgan umr bitta-ku…
* * *
Tun… Ko'kda bezovta xorg'in bulutlar,
Oy zo'rg'a suzadi. Rangida yo'q qon.
Sibirda – muzyurak saltanatida
She'r yozgan qo'lini chopadi Usmon.
Tun… Ko'kda to'lg'anar horg'in bulutlar,
Oy yuzin to'sadi. Samo tortar oh.
Alvasti ko'priklar qax-qax otadi,
Qodiriyni yutar mudhish qatlgoh.
* * *
— Ona, ertak ayting, sizdan so'z kutib,
Yulduzlar ko'zimga qarab yoturlar.
Men Alp o'g'lonlarni sog'indim, Ona,
Qachon tug'iladi Kenja botirlar?
Ona, allalarni unutdim Ona,
Jonim o'rtar fig'on – qanday bo'zlayman?
Oh, tilim bo'lmasa, tilim bo'lmasa,
Bu yorug' olamga neni so'zlayman?
* * *
Yigirmanchi asr. Istibdod, zulm.
Oybek tillarida tosh qotgan isyon.
So'ngsiz azoblardan laxta qon yutgan
Sen sabr daraxti eding, Turkiston…
Turkiston — onajon, Turkiston – otam,
Qalbdagi quyoshim — jonu jahonim.
Otingdan aylanay, jafokash onam,
Qaqnus qushim — ona O'zbekistonim.
Tarix xotiradan o'chmagay hech vaqt,
O'zini unutmoq – yo'qlik sari yo'l.
Kun keldi. Ko'ksingda balqidi quyosh,
Zulumot chekindi yo'qlikka butkul.
Istiqlol… Ona yurt… Ilk aytilgan so'z.
Hurlik sari ilk bor qo'yilgan qadam.
Kimdir shod. Kim karaxt. Kim hamon mudrar,
Hamon uxlab yotar qaysi bir odam.
Xorij matbuoti tinmaydi bir zum:
— O'zbeklar endi kun ko'rmog'i mahol.
Qiyiq bilan tang'ib peshonasini
Dalasiga nihol ekayotir chol.
Umid niholi bu. Zavol bilmagan
Dovulu bo'ronga ko'ksini tutgan.
O'ttiz yil… Hurriyat qon tomirlari
Millat ruhi bilan chirmashib ketgan.
Oh, o'tgan qismatlar. Bir yuz o'ttiz yil.
Ulug' bir xalq umri bo'lganda uvol.
Tarix qabatida quyoshdek balqib,
Nihoyat sen kelding, Istiqlol!
Istiqlol… Olisda qiladi shovqin,
Qarg'alar galasi – qushlar galasi.
Tog'larning boshidan tarqamish tuman
Nurdek porlab kelar o'zbek bolasi.
Endi g'anim uchun bu dunyo qafas,
Hashamatli qasr endi tangu tor.
Endi o'zbegimning o'z osmonida
Porlagan oy, quyosh, yulduzlari bor.
* * *
— Bu o'sha “Manas”mi? Yo'g'-ey?! Aldamang.
U xaroba qishloq qaerda qoldi?
Olislardan kelgan mehmon ishonmay
Atrofga ko'z tashlab, xayolga toldi.
— Oltmish yil paxta deb, yer tirnabmiz-a,
Kosamiz oqarmay, umrimiz o'tdi…
Qirq besh kun tarixning sahifasiga
Yangi Manas degan so'zini bitdi.
Ko'z o'ngimda turar avvalgi qishloq:
Uvadasi chiqqan uylar, devorlar.
“Puf” desa yiqilgan juldur kulbalar,
Bu yerni tanimay o'tgan bahorlar.
Endi ilk bor butun qishloqni tutgan,
Chuchmoma-yu, nafis binafsha isi.
Kumushkent ko'ksida jaranglab ketar
Ozod bolalikning kumush tovushi.
Kelinchaklar tandir-tandir non yopar,
Qaldirg'och in qo'yar ayvonlariga.
Duoga esh bo'lib qaynar sumalak
Yangi Ko'kbuloqning qozonlarida.
O'tmishga aylandi, rutubat, zulmat,
Tog'larning ortiga chekilarkan tun.
Peshonadan terin artgancha xushnud
Jilmayib qo'yadi kamtar QIRQ BESh KUN.
* * *
Burgutlar cho'qqiga nega intilar,
Nega cho'qqilarni aylar oshiyon.
Quyoshning ko'ziga tik boqa olur,
Uni qo'rqitolmas na o'q, na kamon.
Burgutlar cho'qqiga nega intilar,
U tuygan Erk isin tuya olur kim?
Sen asrlar osha samoni quchding
Mening ulug'vorim, jafokash xalqim!
* * *
— Bu qandayin maktab? Ijod maktabi.
Bu maskan bunchalar ziyoga to'la.
Asoga suyanib, ko'zda yosh bilan
Yozuvni o'qiydi Ishoqxon to'ra.
Nahotki bu maskan uning nomida,
Samoga yetibdi shoir nolasi.
Salkam yuz yil keyin charx urib quvnar
Umrlik orzusi – hurlik bolasi.
Dunyoni kezdi u ma'rifat uchun
Xalqimning ko'ksiga tegsin, deb oftob.
Biroq, qora quzg'un – erk dushmanlari,
Shoirni yanchdilar, yanchdilar shitob.
Tarixchi, tilshunos va islomshunos,
Dunyoni lol qilgan u mohir xattot.
Volida duosin behisob olgan,
Shogirdlar poyini ko'zga surtgan zot.
Umri kechdi bir zum orom bilmayin,
U noshir — qalblarga taratdi ziyo.
…Etmish besh yoshida temir panjara
Ortida xalqiga dedi: Alvido…
Ijod maktablari: Hamid Olimjon,
Zulfiyaxonim she'r aytgan mahali.
Shivirlab kuylashar nihollar xushhol;
— Bu bog'lar bir bog'lar bo'ladi hali.
Ufqqa ko'z tikar Abdulla Orif,
Abadiyat sari oqqan daryo ul.
Ijod maktablari Erkin Vohidning
Qalbida “xalqim” deb qalqqan daryo ul.
Ustoz Ogahiyning o'tli nafasi,
Abdulla Qodiriy so'nggi so'zi ul.
Halimaxon – shu el kuychisi bo'lib
Ona To'marisdek boqqan ko'zi ul.
Muhammad Yusufning dilbar ash'ori,
Minglab yuraklarga solgan hayajon.
So'z sehrin betakror jilvalarida
Tobora o'zligin anglaydi inson.
…Sohilga bosh urib chayqalar dengiz,
Tubi to'la inju, duru, javohir.
O'sib kelayotir shiddatli avlod,
Ular yurt tayanchi – har ishga qodir.
…Ruhlar boqiy olam elchilaridir,
Gullar chayqalishi, yaproqlar sasi.
Nazdimda havoni to'ldirib turar
O'tmish ajdodlarning ulug' nafasi.
* * *
Til asli millatning ruhi, jonidir,
Go'dak ingasidan boshlanur hayot.
Dunyo turfa tovush, rangga to'ladir,
O'z tilida so'ylar sizga koinot.
Yuk ortgan chumoli so'zin aytadi
Ortidan keluvchi o'z safdoshiga.
Bemor so'nggi vido so'zin aytadi
Do'stiga va yoki yostiqdoshiga.
Bola tilin bola anglaydi, zotan,
Qushlar o'z tilida qiladi suhbat.
Ona tilim, bori sehr o'zingda,
Qalbim allalovchi buyuk farog'at.
Uzoq yillar unut bir kimsa kabi,
Yoki unutilgan bir sohil misol.
Ko'ksingda guvlagan to'lqinlaring-la
Zulmat soyasida bo'lding ko'p abgor.
Achchiq azoblaring yo'qlikka singdi,
Lablaring qonatdi alamli fig'on.
….Biroq sen so'z aytgan kuning jahonga
Hayratlarga tushdi zaminu osmon.
Ilk bor jarangladi o'zbek kalomi,
Jahoniy tillarning uchqur otida.
O'ktam, mardonavor so'zlar yangradi,
Birlashgan Millatlar Tashkilotida.
Men bo'lsam… jimgina ko'z yoshim artib,
Jonimni titratib turfa hayajon.
Dedim: yuksal dunyo uzra tug' kabi,
Zavoling ko'rmaylik endi, Onajon!
Bu kunni biz uzoq kutdik, ko'p uzoq,
Ungacha yuraklar bo'ldi ming tilim.
Hazrat Navoiy qo'l ochar duoga:
— Izlaringdan mangu gul unsin, elim!
* * *
Yangi O'zbekiston – buyuk Uyg'onish,
Uchinchi Renessans tarixga kirdi.
To'rt yil – to'rt asrga tatigulik yil
O'zbekiston dunyo tomon yuz burdi.
Sarhadlar ochildi. Ochildi yo'llar,
Yanada yorqinroq porladi oftob.
Ona allalari hayotga qaytdi,
Sahro qumlariga singidi sarob.
Muzaffar o'g'lonlar, arslon o'g'lonlar
Zarbin tatib ko'rdi bu dunyoi dun.
Bugun samodan nur mo'l-ko'l yog'ilar,
O'zbekiston uchun, o'zbeklar uchun.
Ikki kibor davlat tug'lari aro
O'zbek bayrog'i bo'y cho'zmish ulug'vor.
Ko'klarga ko'tarib O'zbekistonni,
Muzaffar yigitlar turar baxtiyor.
Qoshi qaro qunduzim,
Ko'zi qaro yulduzim.
Yuksak-yuksak chinorlarga
Tutash bo'lgan ildizim.
Tomiringda bosh egmagan
Ajdodlaring qoni bor.
Qo'lingda Alpomishning
O'q-yoyi, kamoni bor.
Alpdek bo'yi bastingga
Bekning to'ni bichilgan.
Jaloliddin kaftida
Senga suvlar ichirgan.
Kuragi davralarda
Yer iskamas polvonim.
Bahodirlarim mening,
Boshimga soyabonim.
Bugun hayratga solib,
Jami jumla jahonni.
Ko'klarga ko'tardingiz
Ona O'zbekistonni.
* * *
Burgutlar cho'qqiga nega intilar,
Nega cho'qqilarni aylar oshiyon.
Quyoshning ko'ziga tik boqa olur,
Uni qo'rqitolmas na o'q, na kamon.
Burgutlar cho'qqiga nega intilar,
U tuygan Erk isin tuya olur kim?
Senga bugun dunyo gullar tutmoqda,
Mening ulug'vorim, jafokash xalqim.
* * *
Uzoq davom etgan mustabid tuzum
Millatni iymondan ayirolmadi.
Quyoshning yuzini to'solmaganday
Daryolar o'zanin qayirolmadi.
Ulug' muhaddislar – Imom Buxoriy,
Imom Termiziylar qoldirgan meros.
Millat qalbiga nur sochajak abad,
Dinimiz ilmiga qo'shgancha rivoj.
Bir paytlar masjidlar otxona bo'lgan,
Oyoqosti bo'lgan muqaddas dargoh.
O'g'il padarining janozasiga
Kelolmaganiga dunyolar guvoh.
Bugun diniy, ilmiy, ma'naviy meros
Yosh avlod ko'ksida yuz ochgan bahor.
Yangi O'zbekiston kengliklarida
Dunyoga yuz tutgan millat qalbi bor.
* * *
Unda bola edim olti yoshlarda…
Bobom qaytdi uyga hasratda yonib.
G'uj hosilga kirgan uzumzorlarin
Odamlar tashlagan emish qo'porib.
Yolvoribdi bobom, ingrabdi bobom,
“Xudodan qo'rqinglar”, — debdi darg'azab.
— Toklar yo'q bo'lsin, deb Xrushchev aytgan,
Hushyor bo'lib gapir, og'zingga qarab.
Shunday zamon edi. Eslasam agar
Alamdan qiynalib, titraydi tanam.
Bir haftada xuddi cho'kirtak misol,
Ozib, kasal bo'lib qolgandi bobom.
Bugun yuz gektarlik bog'lar bunyoddir,
“Yangi O'zbekiston” atalmish bog'i.
Mustaqillik bog'i bilan vobasta,
Go'zal tabiatning yashil bayrog'i.
Bu bog'lar dunyoning ko'zin olajak,
Bu bog'lar hech qachon bo'lmaydi xazon.
Unda o'zbek xalqin yashil umidi,
To'rt fasl ham ketmas bahori pinhon.
* * *
Yana bolalikka ketadi xayol…
Bobom qo'llarimdan ushlab olardi.
Bozorga borardik yakshanba kuni,
Keyin bir devona aytgan qo'shiqni
Eshitib, lol bo'lib, jimib qolardik.
— Dunyo bozorga o'xshaydi,
Yetimlar zor qaqshaydi.
Yetimning holini so'rsang,
Otosi yo'qqa o'xshaydi.
Otosi o'lmagan kim bor,
Onosi o'lmagan kim bor.
G'ariblik shahriga kelib,
Musofir bo'lmagan kim bor?
Bu qo'shiq bir umr men bilan yurar.
Yangi O'zbekiston bolalarining
Boshida ona yurt – Vatani turar.
Mehribonlik uyiga bordi yurtboshim.
Ularga eng zarur so'zini aytdi.
Ular ulg'ayadi, kemtik ko'nglini
Mehr degan ganj-la to'ldirmoq payti.
Endi uyi bo'lar, behadik yashar,
Noxush izg'irinlar essa tolmaydi.
Ular yolg'iz emas, ona yurti bor,
Ko'chada qolmaydi.
Ular ulg'ayadi. Quvvatga to'lar,
Vatanga munosib farzandlar bo'lar.
* * *
Poytaxt ko'chalarin piyoda kezdim…
Xuddi kelinchakka o'xshaydi shahar.
Go'zal imoratlar – yangi qurilgan.
Hayot boshlanadi ayni tong sahar.
Bulbullar chah-chahlar gulning shoxida,
Asli bu jim kuygan oshiq ilhomi.
Navoiy bobomiz g'azallar bitar,
Sevgiga limmo-lim muhabbat jomi.
Adiblar bog'ida ulug'lar sokin
Suhbat quradilar. Osoyishta, soz.
Bog'larni qurshaydi gul nafasidek
She'r zavqiga to'la ilohiy ovoz.
Yangi O'zbekiston ovozidur bul.
Uchinchi Renessans tashlaydi odim.
Tonglarni uyg'otib, xalqni uyg'otib,
Vaqt ketib boradi, shoshqin, betinim.
* * *
Burgutlar cho'qqiga nega intilar,
Nega cho'qqilarni aylar oshiyon.
Quyoshning ko'ziga tik boqa olur,
Uni qo'rqitolmas na o'q, na kamon.
Burgutlar cho'qqiga nega intilar,
U tuygan Erk isin tuya olur kim?
Senga bugun dunyo gullar tutmoqda,
Mening ulug'vorim, jafokash xalqim.
Bugun Jomolungma cho'qqisi uzra
Hilpirar vatandosh do'st tikkan bayroq.
O'zbekiston, onam, o'zing ayt, bizga
Bormi sendan ko'ra Vatan yaqinroq.
Yangi O'zbekiston – burgut shiddatli,
Mudom cho'qqilarni ayla oshiyon.
Sen quyosh ko'ziga tik qaraydursan,
Seni qo'rqitolmas na o'q, na kamon.
Biz sening bolangmiz – xizmatingga shay,
Qadoq qo'llaringni ko'zga surtamiz.
Sendan duo so'rab, aziz poyingga
Oqargan boshimiz qo'yamiz…
Cho'qqilarga qo'nar mudom burgutlar…