Narx-navo bo'yicha davlat va jamoatchilikning qat'iy nazorati zarur
Kuchli fuqarolik jamiyatining o'ziga xos xususiyatlaridan biri bu barcha sohalarda jamoatchilik nazoratining o'rnatilganidir. Jamoatchilik nazoratining faolligi mamlakatda demokratik an'analarning rivojlanishiga xizmat qiladi. Negaki, odamlar jamoatchilikka birlashib olib borilayotgan islohotlarga o'z ta'sirini ko'rsatar ekan, demokratiya ham shu asnoda mustahkamlana boradi.
Jamoatchilik nazoratining ahamiyati rivojlanayotgan mamlakatlar hayotida muhim ahamiyatga ega. Shu kabi davlatimizda ham yildan-yilga jamoatchilik nazorati shakllanib, o'zining yangi bosqichlariga ko'tarilyapti. Bunga ko'plab misollarni keltirishimiz mumkin. Masalan, biron davlat idorasi yo xizmatchisining o'z ishini mas'uliyat bilan bajarmagani ustidan fuqarolar jamoatchilik normalari asosida nazorat o'rnatib ijobiy natijalarga erishilayotganiga ko'p guvoh bo'lyapmiz.
Shular qatorida narxlarning sun'iy oshirilishi yuzasidan ham jamoatchilik nazorati shakllangan. Lekin ko'pchilik odamlar bu kabi holatlarga beparvo munosabatda bo'ladi. Faol bo'lib jamoatchilik nazoratini o'rnatganlarga esa ba'zi hollarda mas'ullar tomonidan tazyiqlar o'tkazilishi holatlari ham uchraydi. Bunday holatlar yuzaga kelmasligi uchun davlatning o'zi narxlarni shakllantirish ustidan dastlabki nazoratni o'rnatishi lozim. Undan keyin jamoatchilik nazorati to'g'risidagi qonun hujjatlari asosida jamoatchilik ham o'z nazoratini o'rnatib boradi.
Yuqorida qayd etib o'tganimiz bunday holatlarga beparvo odamlarni ham jamoatchilik nazorati doirasiga tortib, ularning ham bu boradagi fikrlarini inobatga olish tizimini yo'lga qo'yish zarur. Endi savol tug'iladi, bu kabi holatlarga loqayd odamlarni qanday qilib jamoatchilik nazoratiga qiziqtirsa, birlashtirsa bo'ladi?! Albatta, bunda ommaviy axborot vositalari orqali qilinadigan targ'ibot-tashviqot ishlarining o'rni katta. Shuningdek, mahallalar tizimida ham jamoatchilik nazoratini shakllantirish yuzasidan targ'ibot-tushuntirish ishlarini olib borishni yo'lga qo'yish shart.
Narxlarning shakllantirilishi ustidan davlat va jamoatchilikning nazoratini o'rnatish orqali nimalarga erishish mumkin?
Bunda birinchidan, odamlarning sun'iy oshirilgan narxlarda tovar va xizmatlarni xarid qilishining oldi olinadi. Bu orqali fuqarolarning iqtisodiy holatiga salbiy ta'sir yetmaydi. Ikkinchidan, narxlarning tez-tez sun'iy oshib borishi mamlakatning iqtisodiy siyosatiga ham jiddiy xavf tug'diradi. Bu esa inflyatsiyaning kuchayishiga, mamlakat iqtisodiyotining turg'unlashuviga sabab bo'ladi. Agar narxlar shakllanishi ustidan davlat va jamoatchilik qat'iy nazorat o'rnatsa, bu davlat uchun ham, fuqarolar uchun ham iqtisodiy naf keltiradi.
Shuni ham alohida qayd etish lozimki, o'tgan yili pandemiya avjiga chiqqan paytda bir qancha jamoat tashkilotlari ichki bozorlarda sotilayotgan mahsulot va ko'rsatilayotgan xizmatlar narxlarining asossiz ravishda oshib ketishining oldini olish uchun joylarda “Jamoatchilik nazorati” ishchi guruhlarini tashkil etishdi. Unga ko'plab tajribali mutaxassislar jalb qilinib, bozor va savdo shoxobchalaridagi narx-navoga oid kunlik ma'lumotlar umumlashtirilgan holda vakolatli mas'ul davlat organlariga taqdim etib turildi va bu faoliyat davom etmoqda.
E'tiborli jihati, ayni shu jamoatchilik nazorati sabab tibbiy niqob, antiseptik vositalari, viloyatlararo qatnovchi taksilarning asossiz oshirilgan narxlari tartibga solinishga erishildi. Shuningdek, jamoatchilik nazorati tahlillariga asosan, hukumatga fuqarolarning o'tkir ehtiyoji mavjud bo'lgan mahsulot va xizmatlar yuzasidan axborot kiritib borilmoqda.
Erishilgan va erishilayotgan natijalar oz emas, shu sababli narxlarning shakllantirilishi ustidan qat'iy jamoatchilik nazoratini o'rnatish juda katta ahamiyat kasb etadi.
Aholini bepul tibbiy ko'rikdan o'tkazish yurtdoshlarimiz salomatligini muhofaza qiladi
Davlat statistika qo'mitasi ma'lumotiga ko'ra, 2021 yilning 1 iyul holatiga 79,7 mingta o'lim qayd etilgan. Bu nimadan dalolat beradi. Ayni holatga, avvalo, mamlakatdagi sog'liqni saqlash tizimining qoniqarli darajada faoliyat yuritmayotgani asosiy sabablardan biri hisoblanadi. Xalqimiz orasida bot-bot eshitib qolinadigan gap bor: o'zbek oyoqdan qolmagunga qadar shifokorga bormaydi. Bunga birinchi omil odamlarning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli yaxshi emasligi bo'lsa, keyingi omil odamlarning tibbiy madaniyatini shakllantirishga xizmat qiladigan targ'ibot ishlarining yaxshi yo'lga qo'yilmaganidir.
Tibbiy madaniyatni shakllantirish, yuksaltirishga ham sog'liqni saqlash tizimidagi tashkilot va muassasalar mas'ul hisoblanadi.
Rivojlangan davlatlarda inson salomatligiga birinchi darajali masala sifatida e'tibor beriladi. Negaki, har qanday mamlakatning eng katta boyligi bu uning xalqidir. Qaerdaki, odamlar sog'lom bo'lsa, ular turli sohalar rivojiga hissa qo'shadi va bu mamlakat uchun ulkan foyda sifatida baholanadi. Shu sababli, davlatimizda odamlarning sog'liq-salomatligini avaylash maqsadida aholini har yili bepul tibbiy ko'rikdan o'tkazishni tashkil etish lozim.
Bu orqali o'z vaqtida aniqlanmay, vaqti o'tgach hech bir ilojsiz vafot etayotgan insonlar hayotini saqlab qolish mumkin. Ommaviy axborot vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda onkologik kasalliklar yoki jigar xastaliklarining vaqti o'tib ketgani sababli katta pul kerak bo'layotgani uchun yordam aksiyalarining tashkillanayotganiga ko'p guvoh bo'lyapmiz. Vaholanki, mutaxassislar fikriga ko'ra, o'z vaqtida aniqlangan har qanday kasallikni davolash mumkin. Agar o'sha kasalliklar vaqtida aniqlansa, bemor uchun ham ma'naviy, ham moddiy jihatdan foydali bo'ladi. Xo'p, odamlarda tibbiy madaniyat yetishmas ekan, ularning o'zi borib shifokorga ko'rinishni istamas ekan, har yili o'tkaziladigan bepul tibbiy ko'rikni tashkillashtirishni kechiktirmasdan boshlash zarur.
Bu ishni asosan oilaviy poliklinikalar faoliyatidan foydalangan holda, shuningdek, uzoq hududlardagi aholi maskanlariga ko'chma tibbiy ko'rik guruhlarini yuborish orqali amalga oshirish mumkin. Shu o'rinda aytib o'tish kerakki, oilaviy poliklinikalarning birlamchi vazifasi kasallik profiliktikasi hamda aniqlangan kasallikni davolash, kasallik asoratining oldini olish hisoblanadi.
Yana shuni ta'kidlash joizki, odamlarimizda o'z sog'lig'iga javobgarlik hissini kuchaytirish uchun tibbiy madaniyatni targ'ib qilishning samarali usullarini ishlab chiqib, amaliyotga tatbiq etish lozim. Bu ham yuqorida qayd etganimizdek, sog'liqni saqlash tizimining vazifalari sirasiga kiradi.Bunda targ'ibotda, avvalo, ommaviy axborot vositalarini, inchinun, aholining ko'plab qismi foydalanadigan televidinie va radioni jalb etish yaxshi natija beradi.
Fikr bildirayotganimiz mavzuga oid yana shuni ham qo'shimcha sifatida aytib o'tishimiz kerakki, ayni kunlarda koronavirusga qarshi vaksinatsiya olib borilmoqda. Bu ham tibbiy profiliktikaning bir turidir. Mutaxassislar fikricha, emlangan inson umuman kasallikka chalinmaydi yoki yuqtirgan taqdirda ham yengil shaklda o'tkazadi. Bu albatta, aholi salomatligini saqlashda muhim omil hisoblanadi.
Shunday ekan, aholini har yili bepul tibbiy ko'rikdan o'tkazishni tashkil etish bevosita mamlakat taraqqiyotiga xizmat qilib, yurtdoshlarimizning salomatligini muhofaza qilishda katta omil vazifasini o'taydi.
O'zXDP markaziy kengashi matbuot xizmati.