Zul Kifl payg'ambar ziyoratiga qachon boramiz?

O'rta Osiyoda Allohning   inoyati bilan uchta   payg'ambarning muborak   makonlari — qabrlari   borligi tarixiy manbalarda   qayd etilganligini ko'pchilik yaxshi bilsa kerak. Ana shu uch ulug' qadamjo ham Yaratganning marhamati   bilan O'zbekistonda joylashgan.   Biri qadim va hamisha navqiron Samarqand shahrida. Doniyol payg'ambar (nasroniylar Daniel deyishadi) ning qabrlari. Sohibqiron Amir Temur bobomiz harb yurishlari   davrida payg'ambar qabrining xarobaligini ko'rgach, ezgu niyatda Iroq   tomonlardan tuprog'i bilan tuyaga orttirib, ro'yi   zamin sayqali bo'lgan   poytaxti Samarqandga olib kelib, bahavo joyga dafn qiladi va   hashamatli maqbara qurdiradi. Bugungi kunda ham bu yerdan   ziyoratchilarning qadami uzilmaydi.   Keyingisi, “Qisas ul anbiyo”   kitobida Amudaryo bo'yida, Xo'jayli tumanida Sha'mun Nabiy alayhissalomning   qabrlari borligi qayd etilgan.

Uchinchisi esa   Surxondaryoda — Amudaryoning o'ng sohili, Payg'ambar   oroli   degan makonda Zul Kifl payg'ambar qabri   qo'nim topgan. Shu yerga kelib   daryo ikkiga bo'linib   yana o'n chaqirimlardan so'ng qo'shilib   ketadi. Payg'ambar orolning bosh tarafida, daryo o'zani eng toraygan joyda avliyo Hakim   Termiziyning maqbaralari ming yildan buyon savlat to'kib   turibdi.Daryo shundoq yonidan   chayqalib oqadi. Atigi sohildan   maqbara o'ttiz-qirq qadam berida. Yaratganning qudrati bilan asrlar o'tibdiki, maqbara zax ham   tortmaydi, unga biron ziyon ham yetmaydi.

Nuroniylarning aytishicha,   bir asr ilgari tinimsiz o'n kunlarcha yog'ingarchilik bo'lib, Boysun,   Bobotog', Hisor, Pomir tog'laridan   juda katta hajmda   sel kelgan. Bulutlar   tarqab, kun ochilgach, mahalliy aholi vakillari birinchi ana shu ikki   ziyo­ratgohdan xabar olishadi va   hayratdan lol qolishadi. Ming-ming kublab o'tgan   sel suvi maqbaralar to'g'risiga   kelganda zo'rg'a yarim   qarichlar ko'tarilgan ekan. Buni sinchkov qariyalar suvning,   selning izi — tamg'asidan   bilishgan. Odamlar Zul Kifl payg'ambarning maqbarasida ham shunday   holni ko'rishadi. Shunda Termiz sayyidlaridan biri “Alloh o'z   do'stini o'zi saqlaydi”,   degan ekan.

So'ngi ma'lumotlarga qaraganda, Orolning umumiy maydoni to'rt ming gektardan   ziyod, eni olti, bo'yi sakkiz kilometrdan   ortiqroqdir. Miloddan avvalgi VI-VII asrlarda yashab o'tgan Zul Kifl hazratlari shu yerda dafn etilganligi bois, aholi bu joyni “Payg'ambar oroli” deb nom   berishgan de­yishadi.   Muqaddas Qur'oni karimning “Anbiyo” hamda “Sod” suralarida nomlari zikr etilgan Zul Kifl alayhissalom (ma'nosi-kafolat sohibi)ning qabri shu tariqa necha ming yildan buyon yurtimizda e'zozlanib, asrab   kelinmoqda. Shaksiz, tabarruk kitobda   eslangan yigirma besh   payg'ambardan biri Zul Kifl   alayhissalomdir. Alisher Navoiy “Ta'rixi   anbiyo va hukamo” asarida bul zoti mukarramning ta'rif hamda zikrlarini xo'p keltiradi. Ushbu ruboiy ham shu xususda:

Zul Kifl ishikim,

                           Haqqa dalolat erdi,

Haq rahmatidin   elga kafolat erdi.

Chun qavmning oyini   zalolat erdi,

O'tti chu zamirig'a   malolat erdi.

Payg'ambarlar Allohning   elchilaridir. Zul Kifl alayhissalomning fazilatlari, payg'ambar sifatidagi xizmatlari   haqida o'nlab ulug'   allomalarning asarlarida bayonlar keltiriladi. Abul Lays Samarqandiyning “Tafsiyr ul Qur'on”, Ismoil Haqqiy Bursaviyning “Ruhul bayon”   kabi bebaho asarlari   shular jumlasidandir. Bu narsani XVII asrda yashagan balxlik qomusiy olim Mahmud ibn Valiy o'zining “Sirlar dengizi” kitobida: “Payg'ambar Zul Kifl alayhissalom dafn etilgan Termiz   yaqinidagi   bu orol Hakim   Termiziy bilan Xizr alayhissalomning uchrashuv joyi bo'lgan”ligini ta'kidlaydi.

O'zbekistonda xizmat   ko'rsatgan yoshlar murabbiysi, taniqli islomshunos,   mohir tarjimon, iste'dodli shoir Mirza Kenjabek o'zining   “Buyuk Termiziylar” kitobida   Zul Kifl alayhissalomga alohida bob ajratgan   bo'lib, unda donishmandona shunday so'zlarni aytadi: “Bu qabr keyinchalik shu Orolda paydo   bo'lganmi yoki qabr qadimdan   mavjud bo'lib, ko'hna Jayhun ke­yinchalik hurmat yuzasidan bu qabrni ziyo­rat qilib, ikkiga bo'linib   oqqanmi – bu tadqiqottalab masaladir.”

Endi ayni muddaoga o'tsak   ham bo'ladi. Sho'rolar bizning ozod va   obod hududimizga “qullikdan   qutqaramiz” bahonasida bostirib   kelgan kundan, ya'ni 1920 yil   amir   Olimxon taxtidan voz   kechib, Buxorodan   Afg'oniston   sari yo'l olgandan   buyon Payg'ambar oroli yopiq   hudud hisoblanadi. Demak, payg'ambar Zul Kifl alayhissalomning qabrlari va maqbaralarini ziyorat qilish   huquqidan mamlakat   aholisigina emas, butun olam sayyohlari 100 yildan   oshibdiki, bebahra,   dangalini aytganda, mosuvo bo'lishgan. Buning uchun faqatgina ming-ming afsus, deysiz, xolos! Ulug'   avliyo va Hakimiya   tariqatining asoschisi bo'lgan,   dunyo tan olgan olim   Hakim Termiziyning maqbaralari   ham mustaqillikka erishgunimizga qadar ana shunday ta'qiq   hudud maqomida edi. Hatto rus harbiylari chegara bahonasida ziyoratgoh   yonida cho'chqaxona bunyod   etishgandi. Buni bilgan bilardi,   chunki hech kimga chegaradan o'tishga (harbiylardan tashqari) ruxsat berilmasdi. Endi mustaqilmiz, tarixni orqaga qaytarib   bo'lmaydi.

Yaratganga shukrki, Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev tashabbusi   va rahnamoligida payg'ambar Zul Kifl alayhissalomning   qadim hamda boqiy mangugohi 2018 yilda tubdan ta'mirlanib, zamonaviy ko'rinish kasb etdi.   Maqbara, katta gumbazli   machit, hilxona rekonstruksiya qilingach, atrofi obodonlashtirilib, gullar va mazarali   daraxt ko'chatlari o'tqazildi.   O'tgan asrning 80-yillarida bir bahona sabab bu dargohga   borganimizda achinarli darajada xarobazorga aylangan maqbara manzarasi hozir ham   ko'z o'ngimda turibdi. Har   gal maqbara oldida tushgan suratimizni ko'rganda tashlandiq   holga kelib qolgan manzaradan yurak uvushib ketardi. Shunchalik   to'qayzor, patta daraxti, qamish, jing'il, ajiriq va boshqa yovvoyi   o't-o'lanlar balandligidan   hamda tig'izligidan azbaroyi qadam   bosishga qo'rqarding. Hozir esa   boshqacha, yuz foiz boshqacha   ko'rinish, ko'rsang ko'zing   quvnaydi, beixtiyor shukronalar   aytasan!

Yana bir karra ta'kidlamoqchi edikki, orol Afg'oniston bilan tutash   chegara hududida. Aslida esa   Termiz shahri, Termiz, Muzrabot,   shimoli sharqiy tomondan yana bir qancha tumanlar chegaraga tutash joylashgan. Hozircha, bu yerda chegara qo'shinlariga qarashli harbiy   qism   bo'linmasi mavjud. Ma'lum bayramlar, hayitlar munosabati bilan yiliga bir ikki marta maxsus delegatsiya a'zolari yoki bosh­­qa vakolatli kishilar orolga borib harbiylarni tabriklashadi, ularga yaratilgan shart-sharoit   bilan tanishishadi, shu bahonada   payg'ambar qabrini ham   ziyorat etib, Qur'on   tilovat qilishadi.

YuNESKOning tabiat   yodgorliklari ro'yxatiga kiritilgan   Payg'ambar oroli va   Zul Kifl alayhissalom maqbarasidan hozircha bahramand bo'layotganimiz hamda foydalanayotganimiz shugina, xolos. To'g'ri,   maslahat, taklif berishdan   osoni yo'q. Lekin biz   aytmoqchi bo'lgan narsalarning imkoni va yechimi bo'lsa kerak. Demoqchimanki, Orolni va payg'ambar   Zul Kifl   alayhissalomning maqbara majmuasini mahalliy aholi hamda   xorijiy sayyohlarga ochib   qo'yish uchun “chegara   hudud” degan gap bahona bo'lolmaydi. Agar sayyohlar uchun kerakli   sharoit va qulayliklar yaratilib, maxsus avtobuslar qo'yilsa, nur ustiga, a'lo   nur bo'lardi. To'g'ri, sayyohlar   xavfsizligini ta'minlash juda muhim masala! Bizga bu borada ma'lum tajriba, ko'nikma uchun ma'lum vaqt   kerak bo'ladi. Biror muddat Orolda sayohlar uchun mehmonxona, ovqatlanish, savdo, xizmat ko'rsatish shoxobchalari, ko'ngilochar nuqtalar qurib bo'lmas.   Lekin kelajakda bu   orolni haqiqiy jannatmakonga aylanishiga ishonchimiz komil. Millatidan, irqidan, tilidan, dinidan   qat'iy nazar kim ham muqaddas Qur'oni karimda nomi zikr   etilgan payg'ambarning qabrini ziyo­rat qilishni istamaydi deysiz?! Shunda bu   dargohga yiliga ming-minglab mahalliy   va xorijiy sayyohlar tashrif   buyurishadi. Mana sizga Surxondaryo turizm imkoniyatining birgina jihati. Ayniqsa, Orolning tabiati   va hayvonot olami har   qanday sayyohni lol qodiradi. Orolda o'rdak, g'oz, tustovuqdan tortib, qoplongacha uchratish mumkin. Ham benazir   turizm maskani, ham   muqaddas ziyoratgoh, ham   betakror tabiatli davlat   qo'riqxonasi bo'ladi.

Xo'sh, nomlari Qur'oni karimda bir necha bor zikr   qilingan payg'ambar Zul Kifl alayhissalomning maqbaralarini ziyorat qilishni istaysizmi?!.. Umidsiz   bo'lmang! Axir biz eng rivojlangan XXI asrda yashayapmiz! Inshoolloh, nasib   bo'lsa, mamlakatimizdagi tegishli mutasaddi davlat tashkilotlari rahbarlari bu muammoga ham ijobiy   yechim topadilar, degan   komil niyatdamiz…

Shu o'rinda albatta alohida ta'kidlashimiz joizki, davlatimiz chegaralari daxlsizligini ta'minlash o'ta muhim masala. Bundan tashqari, bugun Afg'onistondagi siyo­siy vaziyat ham tushunarli. Ammo Eski Termiz hududi orqali boriladigan Amudaryoning qoq o'rtasida joylashgan — “Payg'ambar oroli” — yurtimiz hududida. Ushbu hududga doimiy nazorat ostidagi yo'lak ochish imkoniyatlarini tashkil etishning iloji bo'lsa kerak. Qolaversa, uzoq yillar Amudaryo qirg'og'ida joylashgan Termiz ota qadamjosi ham bir paytlar yopiq, tikonli simlar ortida edi. Bu haqda yuqorida ayt­dik.

Istiqlolimiz sharofati ila xalqimiz, yurtimizga tashrif buyuradigan sayyohlar Zil Kifl payg'ambar qadamjosini ham ziyo­rat qilish saodatiga erishsalar, bu juda ulkan voqea bo'lur edi.

Safar OMON,

“Hurriyat”   muxbiri.

Suratlarda: “Payg'ambar oroli”da­gi Zul Kifl alayhissalom maqbarasi ko'rinishidan lavhalar.