Direktor kimning erkatoyi?

Xalq ta'limi vazirligi e'tiboriga

Mamlakatimizda yosh avlod ta'lim-tarbiyasi davlat siyosati darajasiga ko'tarilgan. Bu borada olamshumul islohotlar amalga oshirilmoqda. Ayni mavzuda yuzlab misollar keltirish mumkin. Lekin hozir gap bu haqda emas.

Gap shundaki, Prezidentimiz va hukumatimiz tomonidan yaratilayotgan imkoniyatlardan unumli foydalanmayotgan yoki aksincha, ularni noo'rin maqsadlar tomon yo'naltirayotganlar, oz bo'lsa-da, hamon uchrab turibdi.

Namangan viloyatining Yangiqo'rg'on tumanidagi 12-umumta'lim maktabiga qadam qo'yar ekanman, binoyiday foydalanib kelinayotgan sakkiz xonadan iborat ayvonli maktab binosining kuli ko'kka sovurilgani, o'ng tomondagi 10 sotixdan ziyod maktab hovlisi devor bilan to'silib, bruschatka qiluvchilarga berib yuborilgani va maktabning chap tomonidagi katta yo'l tarafida tijorat do'koni qad rostlayotganiga ko'zim tushdi.

Ajablandim!

Yangiqo'rg'ondagi 12-maktabda tashqaridan qaraganda binoyiday ish ketayotgandek ko'rinadi. Ichkariga kirsangiz esa dillarni ranjitadigan ahvolga duch kelasiz.

Keling, bir boshdan hikoya qilaylik.

Maktab hududi notekis, o'ydim-chuqur. Jismoniy tarbiya darsi maktabning shu yerida o'tiladi. Sababi:

— Sport zali yo'q! Yog'ingarchilik bo'lsa, sinf xonasiga qamalib o'tiramiz.12 yildan beri shu ahvol! — dey­di jismoniy tarbiya o'qituvchisi.

Yangiqo'rg'on tumani hokimining qurilish bo'yicha o'rinbosari Murodjon Sotiboldiyevga qo'ng'iroq qilib, sport zal bo'lmagani holda maktab hovlisida tijorat do'koni qurilayotgani taajjubli hol ekanini, sport zali qurilishiga yordam berishlarini so'radim. Biroq u:

— Xalq ta'limi mendan chiqib ketgan… Tekshirtiravering! — dedi.

O'rinbosarning gapida jonkuyarlikdan ko'ra, mensimaslik kuchliroq edi. “Men nima deymanu qo'bizim nima deydi”, degan maqol yodga keldi. M.Sotiboldiyevning gapi vazifasiga mas'uliyatsizlik, loqaydlikdan bosh­­qa narsa emas!

…2021 yilning 26 aprel kuni tuman Xalq ta'limi bo'limi mudiri vazifasini bajarayotgan Oybek Xolmirzayev bilan maktabda qurilayotgan tijorat do'koni yonida turgandik. Ittifoqo maktab direktori No''monjon Qo'chqorov paydo bo'ldi. Undan maktabda sport zal ishlamasligi, oshxona va bufet yo'q bir paytda tijorat do'koni qurilayotgani haqida so'radik:

— Do'kon qurilishiga men ruxsat berdim. Do'kon bitgach, mini stadion qurib berishadi, — dedi qo'lini siltaganicha teskari qarab, va:

— Sport zalimiz bor, — dedi qarovsizlikdan nuray boshlagan katta binoga ishora qilib.

Ha, sport zali borligini inkor etmaymiz! Ammo ichida odam jonidan boshqa hamma narsa qalashib yotgani va bu yer eski omborxonadan farqi yo'qligidan hayratda qolasiz! U 1994 yili foydalanishga topshirilgan, beton to'sini darz ketganligi sababli 2009 yili undan foydalanish taqiqlangan. 13 yildirki, ta'mirlab ishga tushirilmaydi. Nega?

Maktab hududiga noqonuniy do'kon qurilishiga jonbozlik qilgan direktor bu savolga yuqoridagi javobni bergani yana ham taajjubli!

Maktab hovlisidan 15 sotixcha maydon va qozonxona tadbirkorlarga berib yuborilgan. Shuningdek, qorovulxona yonidan 8 sotix maydon tuman “Suvoqava” tashkilotiga tuman hokimiyati qarori bilan berilganini xo'jalik mudiri Zokirjon Mehmonov gapirib qoldi. Ammo na “Suvoqava”da, na direktor N.Qo'chqorovda bunday qaror yo'q!

Endi asosiy gapga o'tamiz.

Sport zalning beton to'sini singan bo'lsa-da, o'rnida turibdi. Ammo maktabdagi eskirgan bahonasi bilan qarag'ay yog'ochdan bunyod etilgan 8 xonadan iborat ayvonli maktab binosi buzib “BROKER BIZNES IMPEX” mas'uliyati cheklangan jamiyatiga 10572000 (o'n million besh yuz yetmish ikki ming) so'mga sotib yuborilgan. Vaholanki, bino yana o'n besh, yigirma yil xizmat qilishi mumkin edi!

Astag'furullo deysiz. 25-30 mashina yog'och, yana allaqancha shifer va qurilish materiallari bor-yo'g'i shu pulga sotilganiga esi past kishi ham ishonmasa kerak! Axir hozir yog'ochning bir mashinasini bozorda o'n million so'mdan kamiga olib bo'lmaydi! Tuman hokimi (farmoyish chiqarilishiga asos bo'ladigan hech qanday qonuniy hujjat bo'lmasa-da, Q.I) farmoyishiga asosan buzib, materiallarni qonuniyligini nazorat qilish o'rinbosari Murodjon Sotiboldiyev zimmasiga yuklatilgan esa-da, u esa:

“Xalq ta'limi mendan chiqib ketgan!” deb aybni o'zidan soqit qilishi qaysi quyushqonga sig'adi?!

Vaholanki, o'n uchinchi yildirki, sport zal ishlamaydi, maktabda oshxona, bufet yo'q, ta'mirtalab devorlarning holiga maymunlar yig'laydi. Asosiy javobgar No''monjon Qo'chqorov viloyat va tuman xalq ta'limi bo'limidagi, tuman hokimligidagi va boshqa “tanka”- lari bilan hamkorlikda tayyor binoni sotib, yana “qo'y og'zidan cho'p olmagan” kabi yurishi hech kimni tashvishga solmayapti.

Yangiqo'rg'ondagi 12-umumta'lim maktabiga No''monjon Qo'chqorov o'n uch yildan buyon direktorlik qiladi. Bu davrda maktab o'quvchilari soni 565 nafardan 300 taga tushib qoldi. Nega? Chunki ota-onalar farzand­larini sharoiti yaxshi, yetarli bilim va tarbiya beradigan bosh­­qa maktablarga olib ketishmoqda. Ustozlar yomonmi? Yo'q, ular o'z kasbini sevadigan, zahmatkash insonlar! Ammo ularga sharoit, emin-erkinlik, qulayliklar yaratish o'z holiga tashlab qo'­yilgan! “Men senga tegmayman, sen menga” qabilida ishlash rekord darajasiga chiqqan bu dargohda. Chunki maktabda ishlayotganlarning biri farzand, biri quda, yana biri mahalladosh, boshqasi oshna-og'ayni. Sirtdan tinch-totuvdek ko'ringan maktab jamoasi allaqachon ichidan yemirilib bo'lgan. Ko'pchilik mehnat intizomiga rioya qilmaydi. Ishga xohlagan paytida keladi va ketadi. Masalan, 2021 yilning to'rtinchi may kuni maktabga kiraverishda direktor, ikki o'qituvchi va men bor edim. Dars allaqachon boshlanganiga qaramay, kutubxonachi, yoshlar yetakchisi, o'qituvchi va farroshlar (sakkiz nafar) soat salkam to'qqizga qadar xotirjam kelishyapti. O'yladimki, kech qolganlar hozir direktordan tanbeh eshitadi. Yo'q, direktor hatto boshini ko'tarib qo'ymadi.

Bular intizomsizlikni maktab rahbaridan o'rganishyapti. 2021 yil, 29 oktyabr kuni 8 dan 2 daqiqa o'tganda maktabga kirdim. Dars esa 8 da boshlangan. Biroq bir guruh bolalar hovlida. Qolganlari xona va koridorlarda to'palon qilib yurishardi.

O'qituvchilar rasmiy xonaga direktor tomonidan sakkizga yig'ilishga aytilgan. N.Qo'chqorov 8 dan 16 daqiqa o'tganda yig'ilishga kirdi va yigirma daqiqa odob-ahloq va intizom haqida yig'ilish o'tkazdi… 300 o'quvchi bir soat darsdan mahrum bo'ldi. Bu yo'qotish na o'quvchi-o'qituvchilarni, na direktorni tashvishga soldi?

Kamchiliklarni direktorning yuziga aytib, bartaraf etilishini iltimos qildim. Lekin… bari behuda.

2021 yil 3 avgust kuni ariza yozib, o'sha vaqtdagi Xalq ta'limi vaziri Sherzod Shermatov qabuliga bordim. U kishi uzoq viloyatda safarda ekanlar. Arizamni yozma va elektron variantda mas'ul xodimga topshirdim. Va ertani kutdim. Maslahatchining aytishicha, vazir kelmadi…

Xullas, 2021 yilning 25 avgust kuni kechki payt Vazirning nazorat-huquqiy xizmati xodimi S.Milibayev telefon qilib ertaga maktabda ko'rishishimizni ayt­­di. Aytilgan vaqtda maktabga bordim. Xalq ta'limi vazirining Namanganda faoliyat olib boradigan ikki vakili – Habibullo Matkarimov bilan Sobitxon Miliboyev, tuman xalq ta'limi bo'limining (sobiq) mudiri Shavkat Mamarasulov, amaldagi mudiri Davron Arolov, hisobchisi Ulug'bek Islamov, yurist Qahramon Sharipov, qurilish mutaxassisi Shuhrat So'fijonov, maktab direktori N.Qo'chqorov va maktabning xo'jalik ishlari bo'yicha mudiri Zokirjon Mehmonovlar jam bo'ldik.

Maqsad – yozganlarimni o'rganish edi.

Gaplashildi. Habibullo Matkarimov menga yuzlanib:

— Qambarali aka, arizangiz batafsil o'rganiladi va sizga bu haqda yozma javob beramiz, — dedi…

Tarqaldik. Bor gap shu bo'ldi. Oradan 20 kun o'tgach, 12-maktabdagi talon-tarojlik va qonunbuzarliklar uchun javob berishi shart bo'lganlar imzo chekkan tekshirish ma'lumotnomasiga qo'l qo'ydirgani kelishdi!

Bunga imzo qo'yib bo'lmasligi yoki mumkin emasligini VAZIRlikda ishlamagan odam ham bilishi hammaga ma'lum-ku!?

Vazirlik vakili S.Milibayev bilan tuman xalq ta'limi bo'limi mudiri D. Arolovga “Ma'lumot bilan tanishdim” deb imzo chekishimni aytdim. Shundan so'ng Sobitxon hamkasbi Habibullo Matkarimovga qo'ng'iroq qilib menga telefonini uzatdi. Habibullo Matkarimovga “maktabni yaxshilash uchun vazirga birga boraylik. Zora vazirning e'tibori bilan mahallamizdagi maktab ham rivojlanish yo'liga chiqib olsa,” dedim. Habibullo Matkarimov “albatta birga borib, hal qilamiz”, degandan so'ng ma'lumotnomasiga imzo chekdim. Afsus­ki… Habibullo Matkarimov va'dasini unutdi…

Xalq ta'limi vaziri Sherzod Shermatov   bilan yuzma-yuz gaplashish, adolatli ish tutmaganliklari xususida ariza yozib, ikkinchi marta fuqarolarni qabul qiladigan chorshanba kuni 2021 yilning 13 oktyabrida maslahatchi Shoumarov G'ayrat Bahromovich huzuriga bordim. Yana eski gap bo'ldi: “Vazirning ishlari ko'p, qabul qilolmaydilar”.

O'ylang, hatto qabul kunida 350 kilometr uzoqdan borsam ham oddiygina qabul qilmadi…

Endi o'zingiz insof bilan aytingchi, vazirning o'zi fuqarolarni qabul qilmas ekan, unda vazirlik binosi devoriga osib qo'yilgan “Vazirning qabul kuni haftaning har chorshanba kuni soat 16⁰⁰ – 18⁰⁰”, degan e'lonning kimga keragi bor ekan?

Arizamni yana vazir maslahatchisi Shoumarov G'ayrat Bahromovichga qoldirishdan o'zga choram qolmadi. Oradan 65 kun o'tib, 2021 yil 20 dekabr sanasida yozilgan va vazir o'rinbosari T.Komilov tomonidan xat oldim. Ammo bu javobni o'qib kuyasizmi yo kulasizmi?

Birinchi abzasga e'tiboringizni qaratamiz: “Sizning, Xalq ta'limi vazirligiga 2021 yil 13 oktyabrda ro'yxatga olingan 3001-sonli murojaatingiz mas'ul mutaxassislar tomonidan o'rganib chiqildi” deyilgan.

Axir, 13 oktyabrda yozgan arizamda aynan 26 avgustdagi tekshirish jarayonidan qoniqmaganim uchun Vazirga yana yangi ariza bilan murojaat qilganim aks etmayaptimi? Nahotki, Vazir o'rinbosari T.Komilov arizamning mohiyatini anglashi qiyin bo'lsa!? Essiz… “mana senga” qabilidagi yuqoridagi qoralama bilan tanishgach, siz aziz gazetxonlarning ham hayratingiz oshgan bo'lsa ajab emas!

Respublika Xalq ta'limi vaziri etib Baxtiyor Sai­dov tayinlanganida ko'zimga adolat uchquni ko'ringanday bo'ldi. Yangi vazir qabulxonasiga katta umid va qat'iy ishonch bilan 2021 yil 29 dekabr, chorshanba – qabul kuni Toshkentga bordim. Afsuski, yangi vazir ham meni qabul qilmadi. Arizam yana e'tiborsiz qoldirildi.

2022 yil 26 yanvar kuni yuqoridagi voqealar xususida adolat va yechim istab yanada yuqori idoralarga ariza yozdim. Oradan bir oy vaqt o'tgach, arizamga ya'ni 1 mart sanasi bilan Yangiqo'rg'on tuman prokurori K.N.Ahmadjonov nomidan quyidagi xatni pochta orqali oldim. Unda:

“…mavjud muammolar bartaraf etilmayotganligidan norozi bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “Xalq qabulxonasi”ga qilgan murojaatingiz”... deya to'g'ri ta'kidlanyapti. Ammo tekshirish qachon va kimlar tomonidan o'tkazilgani men uchun yana mavhumligicha qolayotir. Balki, bu javobning shunchaki yozilishiga ham 2021 yilning 26 avgustidagi “Tekshirish haqida yozilgan ma'lumotnoma” asos qilib olingandir.

Shu o'rinda Xalq ta'limi vazirligi vakillarining tekshirish yakuniga oid ma'lumotnomasidan ayrim dalillarni keltirishni lozim topaman.

Murojaatdagi birinchi masala:

Yangiqo'rg'on tumani hokimining 2020 yil 1 avgustdagi 78f-sonli farmoyishiga asosan 12-sonli umumiy o'rta ta'lim maktabining 3-o'quv binosi haqiqatdan ham 2020 yil avgust oyida buzib tashlangan. Biroq farmoyish chiqarilishi va binoni buzilishiga asos bo'ladigan hech qanday hujjat mavjud emas.

Tuman hokimining 2020 yil 1 avgustdagi 78f-sonli farmoyishi o'rganilganda, unda “tuman xalq ta'limi bo'limi mudiri (Sh.Mamarasulov) va 12-sonli umumiy o'rta ta'lim maktabi direktori (N.Qo'chqorov)larga binoni buzilishi yuzasidan belgilangan tartibda ishchi komissiya tuzish va dalolatnoma rasmiylashtirish hamda foydalanishga yaroqli deb topilgan qurilish materiallarini 12-sonli umumiy o'rta ta'lim maktabini maxsus rivojlantirish hisob raqamiga kirim qilish hamda mazkur farmoyish ijrosini nazorat qilish tuman hokimining o'rinbosari M.Sotiboldiyev zimmasiga yuklansin”, – deb ko'rsatib o'tilgan. Farmoyish ijrosi doi­rasida tuman XTB maxsus ta'mirlash ekspluatatsiya xizmati boshlig'i Sh.So'fijanov va maktab direktori N.Qo'chqorovlardan tuzilgan komissiya va ular tomonidan rasmiylashtirilgan dalolatnoma so'ralganda, bunday komissiya tuzilmagani va dalolatnoma rasmiylashtirilmaganini bildirishdi…

Ikkinchi masala:

Maktab direktori (2021 yil 26 aprel) mahalliy tadbirkor I.Valijonovga tijorat do'koni qurish uchun hech qanday asossiz maktabga tegishli yerdan yer maydoni ajratib bergan…

Shuningdek, I.Mirzabekov 2018 yildan hozirga qadar belgilangan yer maydonidan ortiqcha bo'lgan 666 kv.m. yer maydonidan foydalanib kelmoqda.

Ortiqcha 666 kv.m. yer maydoni uchun qo'shimcha ijara shartnomasi tuzilmagan.

Uchinchi masala:

2009 yildan buyon maktabdagi sport zal ta'mirtalabligi sababli ishlamaydi. Yangiqo'rg'on tumanida kuz-qish faslida eng kamida uch oy yomg'irli, qorli va izg'irinli kunlar bo'lishi sababli ochiq havoda fizkultura darslarini o'tishning imkoni bo'lmaydi, bolalar sinfda o'tiradilar. Boringki, ikki oy davom etganda ham bu 9 hafta bo'ladi. Maktabda 15 ta sinf bor. Har bir sinfda haftasiga ikki soat jismoniy tarbiya darslari o'tilishi rejalashtirilgan. Demak, haftasiga 30 soat dars o'tilishi kerak. Agar bu soatni 9 haftaga ko'paytirilsa, 270 soatni, 12 yilga ko'paytirsak 3240 soatni tashkil qiladi. Xulosa shuki 12 yil davomida 12-maktabda direktorning loqaydligi, yosh avlod tarbiyasiga befarqligi va “xotamtoy”­ligi sababli jismoniy tarbiya o'qituvchilari o'tilmagan 3240 soat uchun maoshni qurtday sanab olganlari ayon bo'ladi. Bu nimadan dalolat? Ishonchim komilki, qonunshunoslar bu haqda direktor N.Qo'chqorovga tushuntirib qo'yadilar?!

To'rtinchi masala:

Tuman “Suvoqava” tashkiloti tasarrufida bo'lgan suv inshootining maktab hududiga joylashtirilishi to'g'risida hech qanday hujjat yo'q… yer maydoni uchun XTB yer solig'i to'lamoqda…

Yana bir gap. Shaxsan mening direktor N.Qo'chqorovda adovatim yo'q. 69 yoshdaman. Oilamda va boshqa yaqinlarimda maktabda ishlashi mumkin bo'lgan hech kim yo'q. Qisqasi, maktabga da'vogar emasmiz. Faqat, yosh avlod tarbiyasi, bilimi va kelajagi uchun Prezidentimiz qayg'urayotgan va maktab jamoasi uchun barcha imkoniyatlarni yaratib berayotgan bir paytda mahallamiz maktabi   ayanchli holga kelganidan, farzandlarimiz, nabiralarimiz qo'shni maktabga borish uchun jonlarini hovuchlab, katta yo'ldan kesib o'tayotganlaridan iztirobdaman…

Axir, yil sayin bolalar ko'payib borayotgan bir paytda maktabda sharoitni zamon talabi darajasida jihozlash, o'qish va o'qitish ishlarini tubdan yaxshilash o'rniga mavjud maktabni yo'qolish darajasiga olib kelgan bunday maktab direktoridan allaqachon voz kechish davri kelgan, desam adolatli gapni aytgan bo'laman.

Yuqoridagi masala bilan 16 oydan beri shug'ullanaman. Maqsadim – kim bo'lsa ham ta'lim dargohiga vijdonli, jonkuyar, yosh avlod ta'lim-tar­biyasiga astoydil qayg'uradigan fidoyi inson rahbar bo'lsa. Bu muammo qaysidir muassasada yechilishi, maktabda sog'lom muhit yaratib, bolalarni ham sog'lom ruhda tarbiyalashning fursati allaqachon kelgan emasmi?!

Aynan shu masalada Respublika Xalq ta'limi vaziriga uch marta, tuman hokimi va tuman xalq ta'limi bo'limi rahbarlariga hamda boshqa idoralarga bir necha martadan murojaat qildim. Afsuski… hech qanday natija yo'q. O'ylab qolaman: ayrim odamlar bir tarsaki urgani, ayrimlar yuz ming so'm ta'ma qilgani uchun qonun oldida javob beryaptilar. Biroq… yuqoridagi holatlardan so'ng ham direktor No''monjon Qo'chqorov lavozimida “javlon uryapti”!

Qambarali IBRAGIMOV,

mehnat faxriysi.

Namangan viloyati,

Yangiqo'rg'on tumani