Iste'molchilar xavotiri yoxud “INSOFT INVEST”da insof bormi?

Yangi uy-joy xarid qilishda boshlang'ich to'lovni amalga oshirgan, ammo unga o'z vaqtida ega bo'lolmay oylab, hatto yillab sarson bo'layotgan fuqarolar, afsuski, ko'payib bormoqda. Bundan tashqari, ta'miri oxiriga yetkazilmagan, sifatsiz qurilish materiallaridan foydalanilgan, maydoni sathi shartnomada ko'rsatilganidan birmuncha kam chiqqan uy-joylar muammosi talaygina. Monopoliyaga qarshi kurashish qo'mitasi huzuridagi Iste'molchilar huquqlarini himoya qilish agentligiga aynan shunday holatdagi murojaatlar kelib tushmoqda. Masalan, “INSOFT INVEST” MChJ tomonidan 2019 yildan boshlab Toshkent shahrida qurilishi rejalashtirilgan ko'p qavatli turar-joy binosidan uy olish niyatida bo'lganlar bilan shartnomalar tuzila boshlangan. Mazkur shartnomada uyni topshirish muddati shartnoma tuzilgan kundan 18-24 oy etib belgilangan. Shundan so'ng Yakkasaroy tumanida mazkur MChJ tomonidan ko'p qavatli uy qurish jadal suratlar bilan boshlanadi. Biroz vaqt o'tgach, negadir qurilish ishlari to'xtab qoladi. Shartnoma muddati ham o'tadi, uy foydalanishga topshirilmaydi. Uy sotib olmoqchi bo'lib boshlang'ich to'lovni amalga oshirganlarga biror-bir xabar yoki ma'lumot berilmaydi. Iste'molchilar xavotirga tushib qoladilar. Masalan, yurtdoshlarimizdan B.A. — 143 403 105 so'm, A.X. — 119 149 600 so'm boshlang'ich to'lov, ya'ni investitsion badal to'lashgan.

O'zbekiston Respublikasining “Iste'molchilar huquqlarini himoya qilish to'g'risida”gi Qonun bo'­yicha ijrochi iste'molchiga o'zi realizatsiya qilayotgan ishlar haqida o'z vaqtida zarur, to'g'ri, yetarli va tushunarli ma'lumot berishi shartligi belgilab qo'yilgan. Agar shartnoma shartlarini bajarishga to'sqinlik qiluvchi omillar vujudga kelgan taqdirda   uy sotib oluvchilarga albatta xabar berilishi shart. Mabodo davlat hokimiyati organlari tomonidan chiqarilgan buyruq, qaror, farmoyish va boshqa cheklovlar vujudga kelsa “fors -mojor” deb topilishi ko'rsatilgan. Bunday holda o'n kun ichida iste'molchi xabardor qilinishi kerak. “INSOFT INVEST” MChJ tomonidan belgilangan muddat ichida hech qanday xabarnoma jo'natilmay, shartnoma shartlari qo'pol ravishda buzilgan. Shu sababli jamiyat “fors-mojor” vaziyatlarni ko'rsatish huquqidan mahrum bo'ldi. Keyin bunday holatlarda iste'molchining shartnomani bekor qilishi, o'ziga yetkazilgan zararning qoplanishini talab qilishga haqqi bor. Ammo bu borada ham iste'molchilarning talablari ko'pincha bajarilmaydi.

Yuqoridagi masala yuzasidan iste'molchilar huquqlarini himoya qilish agentligida maxsus komissiya tuzildi. Ish obdon o'rganilgach, MChJga bajarilishi majburiy bo'lgan ko'rsatmalar berildi. Ammo bu ko'rsatma ham bajarilmagach, Agentlik da'vogar sifatida sudga murojaat qildi. Natijada Yakkasaroy tuman sudi hukmi bilan “INSOFT INVEST” MChJ iste'molchilar — B.A.ga boshlang'ich to'lov sifatida to'lagan puli, jarima va ustama uchun 30 mln. so'm to'lashdi, A.X.ga ham uyga to'lagan puli qaytarildi hamda qo'shimcha 45 mln. so'm undirib berildi.

Umuman, joriy yilning o'tgan davrida agentlikga 360 tadan ortiq murojaatlar kelib tushgan bo'lib, ulardan 227 tasi ijobiy hal etildi. 1 950 523 488 so'm miqdordagi pul mablag'lari iste'molchilar foydasiga hal etilib, qayta hisob-kitob qilindi. 120 nafar arizachining uy-joy olishdagi shikoyati bo'yicha tushuntirishlar berildi, 14 ta murojaat tegishli vakolatli tashkilotlarga yo'naltirildi.

Shuni alohida ta'kidlash kerakki, Agentlik va uning hududiy organlari tomonidan tadbirkorlik sub'yektlariga berilgan qaror va ko'rsatmalar ijrosi ta'minlanmayotgan holatlar ham yuzaga kelmoqda. Chunonchi, Agentlik uy-joy masalasi bo'­yicha kelib tushgan 10 ta shikoyat yuzasidan Uchtepa tumanlararo fuqarolik sudlariga da'vo arizasini kiritdi, qolgan 19 ta murojaatdagi muammolar yuzasidan tegishli tadbirkorlik sub'yektlariga bir oyda bartaraf etilishi bo'yicha ko'rsatma va qaror hujjatlari berilgan.

Shuni eslatib o'tmoqchi edikki, iste'molchilar qurilishi hali bitmagan yoki umuman boshlanmagan uylardan kvartira sotib olishda nimalarga e'tibor berishi kerak, degan savol tug'ilishi tabiiy. Ulush kiritish asosida uy-joy sotib olayotganda mazkur uy Qurilish vazirligining elektron platformasidan ro'yxatdan o'tgan yoki o'tmaganligini bilish lozim. Buning uchun fuqarolar https://mc.uz/ulushdor/ havolasi orqali qurilayotgan uyning ro'yxatdan o'tganligini tekshirishlari lozim. Bu havola orqali hamma uchun ochiq bo'lgan majmua va quruvchi tashkilot nomi, manzili hamda boshqa ma'lumotlar berilgan. Qurilish ustidan Qurilish sohasida davlat nazorat inspeksiyasi tomonidan amalga oshirib borilishini bu sohada huquqlari buzilgan taqdirda Iste'molchilar huquqlarini himoya qilish agentligiga murojaat   qilishlari mumkin.

Umida MANSUROVA,

Monopoliyaga qarshi kurashish qo'mitasi huzuridagi

Iste'molchilar huquqini himoya qilish

agentligi mas'ul xodimi