“2”ni kimga qo'yish kerak?
yoxud ko'cha yozuvlaridagi xatolar savodxonlikka qanday ta'sir ko'rsatmoqda?
Barcha fanlardan yaxshi baholarga o'qiydigan Donoxonni nima jin urdi?! Borib-borib ona tilidan olingan kontrol ishdan “2” olib o'tirsa! Bo'lishi mumkin emas! Yuz bergan noxush voqeadan dardi dunyosi qorong'ilashib ketdi. O'qituvchisining tanbehi esa dard ustiga chipqon bo'ldi. Sinfdoshlarining oldida sholg'omday qizarib ketganini aytmaysizmi!?
Nima emish: u “xush kelibsiz”, “mahsulot”, “xarid”, “shoxobcha” so'zlarini to'g'ri yozolmagan emish. “Noma'qulning nonini yebsiz!” alamini ichida shunday so'zlar bilan ifodaladi u. O'qituvchisining kontrol ishdagi mazkur so'zlarni qizil qalamda ko'rga hassaday qilib tuzatib qo'yganligi o'lganning ustiga tepgan bo'ldi. Axir, bu so'zlarning yozilishini ko'cha-ko'yda ko'raverib, yod bo'lib ketgan bo'lsa. “Hush kelibsiz”, “maxsulot”, “harid”, “shahobcha” deb yozilgan so'zlarning nimasi xato? Men hali ustozimga haqligimni ko'rsatib qo'yaman!
Donoxonning qarori jiddiy edi. Katta tanaffusda ustozi Ma'rifat Oqilovnaning huzuriga shaxd bilan bostirib borib, tomdan tarasha tushganday:
—Ustoz, men bilan biroz toza havoda aylanmaysizmi? ─ dedi.
A'lochi o'quvchining manziratidan Ma'rifat Oqilovna erib ketdi. Hoynahoy xatolarini bo'yniga olib, kechirim so'rasa kerak, deb o'yladi. Egilgan boshni qilich kesmas, degan maqol bor-ku! Ikkovlashib maktab hovlisiga chiqishdi. Bolakaylar hovlini boshlariga ko'tarib baqir-chaqir qilishardi. Axir, ularning kuchi tanasiga sig'maydigan davr-da! Donoxon maktab darvozasi tomon yurdi. Ma'rifat Oqilovna shogirdim ko'pchilik o'rtasida uzr xohlik qilishdan uyalyapti, shekilli, deya orqasidan ergashdi. Shundoq darvozadan chiqishlari bilan Donoxon peshtoqdagi yozuvga ishora qildi.
─ Ustoz, qani aytingchi, “Xush kelibsiz!” degan so'zda men xato qilibmanmi, siz?
Ma'rifat Oqilovna maktab darvozasi manglayidagi “Hush kelibsiz!” degan yozuvni ko'rib angrayib qoldi. Har kuni shu darvozadan necha bor bo'ylab peshtoqdagi sahv (xato) yozuvga e'tibor bermaganidan o'zini koyidi. Ajin bosgan peshonasi terchidi. Ro'baro'sida jangda g'olib chiqqan askardek g'o'ddayib turgan shogirdi oldida yer yorilsayu, yerga kirib ketsa. Ichidan bir narsa uzilib ketganday bo'ldi. Biroq bosh yorilsa, bo'rk ichida qabilida o'quvchisiga sir boy bermadi.
─ Endi bu yoqqa yuring! – deya buyruq ohangida Donoxon ustozini maktab yonidagi do'konga boshladi. Ma'rifat Oqilovna tuya ortidan yo'rg'alagan bo'taloqdek shogirdiga ergashdi. Ne ko'z bilan ko'rsinki, do'konning kirish eshigi tepasiga o'qloqdek-o'qloqdek harflar bilan “Oziq-ovqat maxsulotlari do'koni” deb yozib qo'yilibdi. Ustozu shogird uzun-qisqa bo'lib do'kon ichiga kirishdi. “Haridingiz uchun raxmat!” degan yozuvga ko'zi tushdi. Har kuni shu do'kondan xarid qilib, xato lavhalarga ko'zi o'rganib qolganiga hayron bo'ldi. Sotuvchi ham hushyorgina yigit ekan. Domlaga qarata:
— Hush kelibsiz, opa! Qaysi kampitdan tortib beray! – dedi tavoze bilan qo'lini ko'ksiga qo'ygancha. Ma'rifat Oqilovnaning hushi boshidan uchdi. Qani, endi ro'baro'sida turgan lavhalar ertaklardagidek bir yumalab to'g'ri bo'lib qolsayu, shogirdi qarshisida mulzam bo'lishdan qutulsa…
Ustoz-shogird do'kondan shundoq chiqishlari bilan peshtoqiga “Maishiy xizmat shahobchasi” deb yozib qo'yilgan binoga ro'baro' kelishdi. Ma'rifat Oqilovnaning mazasi qochdi. Peshonasini sovuq ter bosdi. Chidab bo'lmas darajadagi bosh og'rig'idan o'tirib qoldi. Donoxon esa bopladimmi, “2”ni kimga qo'yish kerak ekan, deganday o'qituvchisiga ma'noli qarab turardi.
Muhammadali AHMAD,
“Yangi Sirdaryo” gazetasi bo'lim mudiri