Ilmdan o'zga najot yo'q

Asalari bilan inson bolasi o'rtasidagi farq haqida hech o'ylab ko'rganmisiz? Yigirma kunlik asalarini guldan–gulga qo'nib, asal yig'ayotganini ko'p ko'rgandirsiz. Inson farzandi esa ikki yoshdan oshib oyoqqa turadi, gapirishni o'rgana boshlaydi. 6-7 yoshlarida maktabga boradi. O'qish- yozishni o'rganadi. Maktabni va oliy o'quv yurtini tugatguniga qadar yana o'qiydi, o'rganadi, izlanadi. Chunki inson yashashi uchun avvalo, biror kasb yoki hunarni, qolaversa, hayotni, jamiyatni o'rganishga muhtojdir. Biroq asalari bolasi-chi? U asal yig'ishni o'rganishi uchun na o'qishga, na oliy o'quv yurtini bitirishga ehtiyoji bor. U dunyo hayotiga mukammal holda yuborilgan. Inidan chiqar- chiqmas ishini boshlaydi. Biz esa nafaqat yigirma kun yoki yigirma yil, balki umr bo'yi o'qish, o'rganishga muhtojmiz. Inson o'z qobiliyatini bilim va tajriba bilangina oshiradi.

Buyuk shoir Zahiriddin Muhammad Boburning quyidagi ham ma'no, ham so'z o'yini jihatidan chiroyli misralariga nazar soling:

Kim yor anga ilm, tolibi ilm kerak,

O'rgangali ilm tolibi ilm kerak!

Men tolibi ilmu tolibi ilme yo'q,

Men bormen, ilm tolibi ilm kerak.

Har bir insonning o'z hayot falsafasi va yo'li bo'lganidek, har bir davlatning o'z taraqqiyot strategiyasi bo'ladi. Buni belgilashda esa millat yetakchilarining salohiyati muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, Singapurni olaylik. Ta'bir joiz bo'lsa, “yo'qdan bor bo'lgan” ushbu davlatni bugun dunyoning barcha joyida bilishadi, havas qilishadi. Holbuki, yarim asr muqaddam bu hudud mustaqillik e'lon qilganida Malayziya davlati unga qarshilik ham ko'rsatmagan edi. Hatto bitta “bosh og'riq”dan qutulganiga xursand ham bo'lgandir? Lekin Singapur bugun nafaqat iqtisodiyoti bilan, balki mo''jizaga boy maskanlari bilan jahon sayyohlari xaritasining eng yorqin nuqtasiga aylandi. Bu ulkan evrilishlar bir inson — haqiqiy ma'noda yetakchi Li Kuan Yu nomi bilan bog'liq. U davlat hamda fuqarolar o'rtasida uzviylikni ta'minlay oldi va dunyo iqtisodiyotiga “Singapur mo''jizasi” degan atamani olib kirdi.

Xitoy iqtisodiyotida o'ziga xos inqilob yasagan Den Syaopin islohotlari esa bugun ushbu davlatni jahonning yetakchilari qatoriga olib chiqdi. Kichik biznesni rag'batlantirishdan boshlangan islohotlar yirik kompaniyalar, korporatsiyalar darajasigacha ko'tarilib, jahon bozorini zabt etdi. Bugun dunyoning har bir mintaqasida dasturxondagi taomdan tortib, maishiy texnikagacha Xitoy mahsulotlarini ko'rish mumkin. Yuqoridagi davlatlarda erishilgan yutuqlar fan va ta'limdagi yangiliklarni hayotga keng tat­biq etilganligining natijasidir.

Ilm-fan – har qanday davlatning bugungi kuni va kelajagini belgilaydigan muhim sohadir. O'zbekiston zamini jahon ilm-fani va madaniyati taraq­qiyoti yo'nalishini ma'lum darajada belgilab bergan ulug' allomalari, buyuk mutafakkirlari bilan shuhrat qozongan.

Davlatimiz rahbari akademiklar va ilm-fan ziyolilari bilan 2016 yil dekabr oyida o'tkazgan uchrashuvda shunday degan edi: “Ilm-fan bilan shug'ullanish, yangi kashfiyot va ixtirolar qilish igna bilan quduq qazishdek gap. Shunday ekan, bu mashaqqatli sohada fidokorona mehnat qilayotgan   olimlarimizni mehnati tahsin va rag'batga munosib”.

Shu asnoda O'zbekiston Prezidentining topshirig'iga asosan “Fanlar akademiyasi faoliyati, ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil etish, boshqarish va moliyalashtirishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi qarori qabul qilindi. Shuningdek, maktabgacha, maktab, o'rta maxsus va oliy ta'lim, akademik ilmni rivojlantirishga doir qabul qilingan qator me'yoriy-huquqiy hujjatlar soha rivojida yangi davrni boshlab berdi. Bugungi kunda O'zbekiston Fanlar akademiyasining olimlari buyuk ajdodlarimiz an'analarini davom ettirib, mustaqil Vatanimizning ilmiy-iqtisodiy, ilmiy-texnik, madaniy, ma'naviy-ma'rifiy taraqqiyoti yo'lida keng ko'lamli ilmiy izlanishlarni olib bormoqda.

O'zbekistonda davlat ilmiy-texnika das­turlarining ijrochi tashkilotlari hisob­langan 93 ta ilmiy-ta'lim, 73 ta oliy ta'lim, 63ta konstruktorlik, jami 230 ga yaqin ilmiy-ta'lim muassasalari mavjud. Ularda 11 mingdan ortiq fan doktorlari, katta va kichik ilmiy xodimlar fan taraq­qiyoti yo'lida xizmat qilayotir. Respublikamizda ilmiy, ilmiy-texnik va innovatsion potensialni yaratish va taraqqiy ettirish sohasida katta ishlar amalga oshirilmoqda. Fan tizimini boshqarishni takomillashtirish, ilmiy-innovatsion faoliyatning qonuniy va normativ huquqiy asosini kengaytirish, akademik va oliy ta'lim tadqiqotlarini takomillashtirish choralari amalga oshirilmoqda, ishlab chiqarishning innovatsion xarakterini oshirish, axborot va innovatsion infratuzilmalarini yaxshilash, yangi ilmtalab korxonalarni yaratish, yangi yuqori texnologiyalarni joriy etish ishlari faollashmoqda.

Yurt taraqqiyotini bilimli, dono, har tomonlama yetuk o'g'il-qizlar belgilab beradi. Unda millat kelajagi poydevoriga asos solinadi. Xalqimizning ertangi kuni qanday bo'lishiga, ko'p jihatdan, bugun farzandlarimiz ta'lim-tarbiya olayotgan yangi ilm maskanlariga qo'yilayotgan tamal toshiga bog'liq.

Bugungi kunda ta'lim-tarbiya tizimida olib borilayotgan islohotlar va bu sohada yaratilayotgan keng imkoniyatlardan ayonki, uchinchi Renessansning maktab ostonasidan boshlanishini tasavvur etish qiyin emas, maktab yuksak ma'naviyat beshigi, yoshlarimizni kasbga o'rgatadigan dargohga aylanishi muqarrar.

“Ko'pchilik ziyolilar qatorida men ham bir fikrni hamisha katta armon bilan o'ylayman: mamlakatimizda uchinchi Renessansni XX asrda ma'rifatparvar jadid bobolarimiz amalga oshirishlari mumkin edi. Ular “Ilmdan boshqa najot yo'q va bo'lishi ham mumkin emas”, degan hadisi sharifni hayotiy e'tiqod deb bildilar”, deya ta'kidlaydi Prezidentimiz.

Ammo bu yuksalishdan manfaatdor bo'lmagan mustabid tuzum o'zining qabih rejasini amalga oshirdi: jadidlar jisman qatliom etildi. Aks holda o'lkamizda ne evrilishlar, ne yuksalishlar ro'y berardi, buni tasavvur etish ham mushkul. O'zbekistonda keyingi yillarda amalga oshirilayotgan islohotlarda jahon afkor ommasi dunyo siyosatida yangi bir to'lqinni ko'rayotganini e'tirof etishmoqda. Bu to'lqinni harakatga keltirayotgan kuch esa Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan belgilangan mamlakatning yangi taraqqiyot yo'lidir.

Biqiq iqtisodiyotdan shaffoflikka o'tgan, dunyoga keng quloch ochgan, har bir qadamida odamlar manfaatini ustuvor qo'ygan o'ziga xos taraqqiyot yo'lidir. Ta'bir joiz bo'lsa, uni beshta “I”- integratsiya, innovatsiya, inson kapitali, ishonch va iqtisodiy o'sishga asoslangan taraqqiyot formulasi, deb atash mumkin.

Prezidentimiz mamlakatimiz kelajagini ta'lim va ilmu fanda ko'rayotgani, uchinchi Renessans g'oyasi milliy g'oya darajasiga ko'tarilgani, zamonaviy dunyoga yuzlanish hamda dunyo bilan tenglashmoq istagida ana shu Vatan va millat tuyg'usining yana bir jilvalanishini ko'rish mumkin.

Bu tuyg'u xalqimizning qonida jo'sh urib turgan ma'rifatga tashnalik va o'sha olis o'tmishdagi buyuk Uyg'onish nasimlarining sog'inchi bilan mushtarakdir. Shunday ekan, dunyo sahniga yana yangi tamaddun bilan bo'ylamoqqa bu xalq ming bora haqlidir. Uchinchi Renessans poydevorining mustahkam asosi bo'lib xizmat qiluvchi bugungi buyuk g'oyalarda ana shunday ulug' maqsadlar mujassamdir.

Bo'ri QODIROV,

Respublika Ma'naviyat va ma'rifat

markazi mas'ul xodimi