Kelinoyi

Ma'mura ZOHIDOVA

 

Muallif haqida:

Ma'mura ZOHIDOVA — 1973 yilda Chust tumanida tug'ilgan. Namangan davlat universitetida tahsil olgan. Ta'lim sohasida, Qurolli Kuchlar tizimida faoliyat olib borgan. Hozirda O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasida O'quv-metodika bo'limi boshlig'i vazifasida ishlaydi.

“Aytilmay qolgan gaplar”, “Hikoyalar”, “Najot kuyi”, “Manglaydagi yoziq” kitoblari chop etilgan. Qissa va hikoyalari ingliz, rus va turk tillariga tarjima qilingan.

 

KELINOYI

(Hikoya)

Uchrashuvga chiqqanimga afsus yedim. Yo'q. Sira bo'lmaydi. Endi taqdirga tan bermoqchi bo'lib turgandim. Xato qilib qo'yishimga bir qadam qolgan ekan. O'zini sipo tutib yurgandi. Bir og'iz gapda asl qiyofasi ochilib ketdi. O'zi ham qaytib ko'zimga ko'rinmaydi, aniq. Bu uchinchi marta meni axtarib kelishi edi. Yo'q-yo'q. Men unga masxaramanmi?!

Uydagilarga nima deyman endi?

Tugunini yechib-tugib, chog'ini chog'lab, o'zini to'y qiladiganday tutayotgandi ayam. Yana qovoq uyadi, kechki ovqatda ham gapirmay uf tortib o'tiradi endi. Mendan boshqa tashvish-g'ami yo'qdek. O'z uyim eshigida hali ham yurganim eng qora kun bo'lgani kabi.

Dadam ham avvalgidek yonimni olmaydi. O'ylanib, yer chizib o'tiradi-da, ustaxonasiga chiqib ketadi.

Ilmiy ishimni qilay. Yangi tarjima kitoblarni o'rganib chiqaman, dissertatsiyamning ikkita bobi hali ishlanmagan. Er topib tegishdan bosh­­qa g'amim yo'qmidi.

Uyga borgim kelmadi. Gulbog' tarafga yurdim, biror o'rindiq bo'sh bo'lsa, kitob o'qib o'tiraman.

Sumkamdan kitobimni oldim. “Til va tarjima” – beti sarg'ayib ketgan. Yo'q, bundan avval Oybekning tarjima kitobini o'qib chiqqanim to'g'ri.

Kitobni almashtirdim.

Yonimdan 18-19 yosh atrofidagi sevishganlar qo'l ushlashib o'tib ketdi. Jinim battar qo'zidi. Xayolimni yig'ib oldim. Bir og'iz gap bilan qochib ketgan ana u kuyovlikka nomzod avvalgi, hatto birinchi gal kelganda ham menga qo'rs-qo'rs gapirgan ekan. Endi bilinyapti.

Uni sira eslamaslik uchun kitobni tezgina ochdim. Yo'q, yuzi ko'zimda, ayt­gani qulog'imda turibdi. Gapining mazmunidan, “o'tirib qolgan qiz bo'lsang”, demoqchi bo'lgan ekan-ku. Ha, yana “shaharda qachongacha ishlamoqchisiz?” deb so'roqlabdi. Bunday olganda bugungi gapni zap aytibman. Qo'rqib ketdi.

Ee! Hozirgina sira eslamayman deb yanami?.. Yo tavba, tishim g'ichirlab ketyaptimi. O'zimni bosib olay deb kitobni varaqladim. Shunda…

Surat uchib tushdi. Eyy, ehh. Kelinoyimning surati. Orzu kelinoyim… Ko'nglim allanechuk bo'lib ketdi. Qosh­larini-chi. Ko'zining cho'g'iga… qarab bo'lmaydi. Chiroyli edi-da o'ziyam. Oyim aytganidek, katta kelinoyim.

Kitobni yana ag'dardim. Zora bolaligimdagi boshqa suratlar ham chiqib kelsa. Yo'q. Yo'q ekan. Yana kelinoyimning suratiga qaradim. Ko'zlarining ichida nimasidir meni so'roqqa tutgandek bo'ldi – ichim zirqirab ketdi. Yilt etish ham gapmi, shundoq yuragimga sanchilib qoldi nigohlari.

Boshimni qattiqroq silkidim. Esimga o'yilib qolgan, ko'zimga o'rnashib qolgan biram voqealar bor. Ehh. Tomog'im achisha boshladi.

Atrofga qaradim. Kun og'ib, botishga yaqinlashgan. Yurib-yurib ufqdan nariga, yerdan tashqariga chiqib ketgim keladi. Suratga qaytib qarolmayman.

* * *

Oltinchi sinfda o'qiyotgan yilim akam xizmatdan keldi. Uyimiz odamga to'lib ketdi. Akam o'zini bir boshqacha tutadi. Hammaga aqlli-aqlli qaraydi, bir mehribon, tili ham bosh­qacha. Dadamni yuk ko'targani qo'ymaydi. Xudoyiga deb unmi, guruch kelib qolsa, qopdagi og'ir yuklarniyam shartta yelkasiga olib joyiga eltadi. Xudoyi uchun akamning o'zi ikki oshnasi bilan shaharga tushib tag'in bozorlik qilib keldi.

O'sha kuni ko'p sinfdoshlari ishlarga qarashib, keyin oshxonamiz yonida joyda nimalarnidir gap­lashishdi. Derazadan ularga bitta-bitta bildirmay qarab chiqaman. Oshnalari orasida ajralibgina turadi akam, hammadan baland, kelishgan ekanini ko'rib kerilib qo'yaman.

“Bo'yi o'sib ketganini qarang. Ko'chada mittigina bo'lib o'ynab yurgani shundoq ko'zimda-ya. Qosh-ko'zi qorayib, ja boshqacha bo'pketibdi. Opa, Hafizani kelin qilasiz endi. Ikkalasi judda bir-biriga mos”.

Karomat xolam xudoyidan keyin ham bu gapni ko'p aytadigan bo'ldi. Ayam qo'shnimizning oldida, “bo'pti-da, o'zi nima desa shu-da”, deb kulib qo'yaqolardi-yu, chiqib ketgandan keyin “Ming'irlamay o'l-e, qamg'oq o'zini tog' bilarkan. Qizing qayoqda-yu, Mahmudjonim qayoqda”, derdi. Bu gapni men keyin ham ko'p esladim. Hafiza opam katta magazinimizning mudiriga kelin bo'lib uch o'g'il ko'rdi, gavdali, bo'yni to'la tilla taqinchoq – ayol bo'ldi.

Akam ertalablari yugurar, ikki yog'i g'ildirakka o'xshash katta-katta toshlarini ko'tarib mashq qilar edi. Ke­yin-keyin armiyada o'rganganlari bir-bir unutilib, o'zimizga moslashib ketdi.

Kuzda dadam, ayam, akam – to'rtalamiz g'o'zapoyaga chiqqan kunimiz ham shundoq esimda: hammalari visir-visir qilib ish pishitishdi. Xuzrum mahallada allakimboy (keyinroq bilib oldim: Abduraimboy) deganining katta qizi juda ko'hlik bo'lganmish. Ayam bir joyda to'yda qarashib yurganini ko'rib, “shu qizni kelin qiladigan ekan”, deb paytavasiga qurt tushib qolganmish.

Akam sir boy bermagandek ko'ringani bilan o'ylanib turganidan sezdim, endi o'sha qizni ko'rgani boradi. Ayam, “Men tezroq kelin olay deyman, bu bo'lsa halimas, halimas deyishni biladi”, deb yaniydi.

Chindan ham mahallamizda to'y bo'lgan kunlari akam to'yxonada ko'rinmas edi. Keyin o'zgarib, ko'zlari bir bosh­­qa yonadigan, xayolparastroq bo'lib qoldi. Ayam bo'lsa, “bir gapini ayt­maydi”, deb kulgimni qistatadilar.

Qish arafasida toqqa yaqin mahallaga – ayamning bir qarindoshlarinikiga to'yga bordik. Ayam bunday uzoq qarindoshlarinikiga boravermasdilar. Hayron bo'lgandim – gap boshqa yoqda ekan.

Kun sovuq bo'lganiga qaramay, bazm­niyam o'tkazib keldik. O'shanda menga “Orzu degan qiz hov ana”, deb ko'rsatishdi. Aytganlaridek chiroyli ekan. Iymanibgina turibdi. Faqat bir tomonga o'g'rincha qarab qo'yayotganini sezib o'sha tomonga qarasam, daraxt tagida akam bor ekan. “Ha, ana, qo'lga tushishdi-ku”, dedim o'zimcha. Hozir o'ylasam, unda ancha yosh ekanman, lekin akamga ham, ana bu chiroyli qizga ham rosa havasim kelgandi. Ularning bunday ko'z urishtirishlaridan tortib, bir-birlariga intilishigacha juda ajoyib, g'aroyib, allaqanday sirli edi.

O'sha qish rosa qor yog'di. Bahorning boshida ham sovuq qattiq bo'ldi. Onam u-bu kamligidan nolib, hali dadam, hali akam bilan g'ijillashib, to'yni tezlattira boshladi. Xolammi, ammammi kelsa, ularga dadamning “kamchiqimroq to'y qilish” tarafida ekani, hamma narsani “shu yetadi” deb kam-kam g'amlayotgani, akamning tog'am topib bergan ishga kirib ishlamaganidan yozg'iradilar.

“Ilikuzildida hamma ham to'y qilolmaydi, opa. U yog'ingizda bor ekan, mana boshladingiz-vordingiz. Pochchamning topganlariga baraka bersin”, dedi xolam bir kuni.

Gapni cho'zaverganlaridan kattalarning so'zini eshitgim kelmaydi. Bir-birlariga qo'shilishsa, ikki og'izda tushunsa bo'ladigan ishni allaqanday so'zlar bilan ezg'ilayverishadi. Yo'q, harqalay, kengashib-kengashib, to'yni belgilashdi.

To'yimiz kuni, xira bo'lsa ham, quyosh chiqib turdi. Katta mashinada yuk keldi, kelinni ham tushirib kelishdi. Shunaqa zo'r kun bo'ldi, eh. Mahalladagi hamma xotinlar, qizlar kelinimiz bilan ovora. Bir ko'ray deydi. Orzu kelinoyim boshini egib olgan. Yopinchig'i yerga tekkudek. To'yning darang-durungi zo'r bo'ldi, janjal ham chiqdi, kechasi qiz-xotinlar bilan yalla ham bo'ldi.

To'yning ertasiga yana xotinlar keldi. Kelinsalomlar bo'ldi. Orzu kelinoyim menga ham to'qilgan ro'molcha berdi. Ipi oppoq, guli qizil. Hali ham javonimda turibdi.

Kelinoyimning seplari bir hafta uy devorida ilig'liq turdi. Hamma qo'shnilar kirib ko'rishdi. Sepyig'didan keyingina tinchib qoldik. Kelin­oyim hech kim uyg'onmasdan, g'ira-shirada turib, ishga kirishib ketadi. Uyg'onaman-u, uni qidiraman. Chunki har kuni bir boshqa kiyinib chiqadi. Ko'ylaklari biram chiroyli, keyin qilayotgan ishlari zavqimni keltiradi. hammasi joy-joyida. O'zi bo'lsa doim kulib turadi. Hovlini, uylarni top-toza qilib supuradi. Hovlimiz chetida to'plangan tosh ustidagi kuzgi barglar xunugi chiqib yotardi. Qor eriganidan keyin yanayam ochilib bir g'alati bo'lib qolgan ekan. Buni men kelinoyim o'sha yerlargacha supurib tozalaganidan keyin bildim. Toshlar ustini supurib bo'lmaydi, deb o'ylarkanman.

Kelinoyim biror ishda xato qilib qo'ymaydi. Menga o'xshab yo'l-yo'lakay potirlab qoqilib ham tushmaydi. Buning ustiga ayam aytgandek, “surpa-taxtaga usta”. Manti, chuchvara, hamma ovqatni shirin qiladi. Dadam dasturxonda mamnun o'tiradi. Ayam dadil, ko'p gapiradigan bo'lib qolgan. Hali u qo'shnini, hali bunisini, hali xolamni mehmonga chaqiradi. Sezaman, kelinining pazandaligi, saranjomligini ko'rsatib maqtangisi keladi. Akamniyam boshqacha qilib, “otam-bolam” deydi.

Hammasi zo'r. Eng yaxshisi, kelin­oyim meni maktabga kuzatayotganda sochlarimni birda unday, birda bunday qilib turmaklab qo'yadi, mayda ham o'rib, har bir o'rimiga kichkina munchoqli bog'lam taqib chiqadi. Sinfimizda sochimga havas qilmagan, ushlab ko'rmagan qiz yo'q.

Akam kelinoyimni biram yaxshi ko'radi. Ko'chadan kelishi bilan uni so'raydi. Oshxonadami, sigirning oldidami bo'lsa, bir ko'ziga qarab qo'ymaguncha kiyingani ham kirmaydi, bir ishini qilolmaydi. Dadasinikiga ketgan bo'lsa, kelgunicha kalavasining uchini yo'qotgandek kalovlanadi. Hammasini kuzataman, kulgim keladi. Kattalar o'zlarining yashirmoqchi bo'lganlarini yashiroldim deb o'ylaydilar, ammo hech uddalolmaydilar. Uddalamaganlarini esa sezmaydilar ham.

Kelinoyimni juda yaxshi ko'raman. Menga ayamdan ko'ra mehribon, deyman ichimda. Dalaga ishlashga borsak ham hazil-huzul qilib, xuddi o'rtoqdek o'ynab-kulib yuramiz. Kelinoyim uyda bo'lmagan kunlari bir narsamni yo'qotgandek qiynalib ketaman.

Sakkizinchida yanayam a'loga o'qiy boshladim. Har yil boshidagidek, o'zimga so'z berdim: birorta fanni chala o'qimayman, dangasalik qilmayman, yozuvimni doim chiroyli qilaman, deb. Qayoqda. Gohida “4” baho ham olib qo'yaman. Hech narsaga vaqtim yetmaydi. To'qishni o'rgangani boryapman. Bu yog'i – maktabda kamolotchiman.

Bir kuni dars qilayotsam, kelin­oyim yonimga kelib o'tirdi. Ishim ko'p­ligidan tajang bo'lib turgandim. Tarix o'qituvchimiz juda injiq. Butun mavzuni uch-to'rt bet konspekt qilishim kerak, yana adabiyot bilan literaturadan she'r yodlash.

“Keling, men yozib beraman”, dedi kelinoyim. Hayron bo'lib tursam, “mening ham yozuvim siznikiga o'xshaydi”, deb kitobni olib o'qib-o'qib yoza bosh­ladi. Qarasam, chin. Faqat menikidek tartibsiz emas, chiroyli.

Shu-shu ko'p konspektlarimni kelin­oyim yozadigan bo'ldi. Mazza-mazza menga edi. Qizig'i, xatlarimizni hech kim ikki xil demasdi. Hatto ona tili o'qituvchim vazifamni tekshirayotib, “xatniyam terib qo'yasan-da”, dedi. Shundan keyin men kelinoyimga o'xshab yozadigan bo'ldim va yozuvim ancha chiroyli bo'lib ketdi.

Ammo bir gal kelinoyimga ishonib, dalaga ketaveribman, yozib ham, mashqni bajarib ham qo'ymabdi. Peshindan keyingi darsga borib dakki yeb, geografiyadan ikki ham olib keldim. Arazlaganimni bildirib, eshikni taraqlatib yopib, sumkamni irg'itib, g'ars etib karavotga o'tirdim hamki, doim oldimga chiqib keladigan kelinoyim oshxonada nimadir bilan ovora, ortimdan kirmaydi, “nima bo'ldi”, deb so'ramaydi. Oshxona yonidan tomoq qirib u yoqqa o'taman, bu yoqqa o'taman, kelinoyim bo'lsa, indamay orqa o'girib ishini qiladi. So'rashgisi ham kelmayotgandek. Shu vaqt ayvon tomondan ayam ko'rindi. Endi unga shikoyat qilaman deb tursam, oshxonaga burildi-da, kelinoyim oldiga kirib, nimalardir deb kesib-kesib gapirdi. Qulog'im ding bo'ldi. Kelinoyim chiqib, yuzini chala yashirgancha o'z uyiga kirib keta boshladi. Qarasam, yuz-ko'zlari qizargan, yig'layverib shishib ketibdi. Shundan keyin kattalarga o'g'rincha quloq sola boshladim. Kechgacha bilganim shu bo'ldiki, akam bilan kelinoyim bolali bo'lisholmayotgani uchun do'xtirga ko'ringani borishibdi. Bu choqqacha besh marta borishgan ekan. Tavba, nega shuncha marta bilmabman. Bugun viloyatdagi bir do'xtirga borishibdi, u ham aybni kelinoyimda deganmish. Hozirgacha olgan davolari sira kor qilmaganmish. Shundagina bir necha oydan beri ayamning saldan-salga kelinoyimni jerkiydigan bo'lib qolganini o'yladim.

Bir kuni ayam tog'amning o'g'lini kelini, chaqalog'i bilan chillaqochdi qilib mehmonga chaqirdi. O'sha kuni hamma chaqaloqqa biram mehribon bo'lib ketdi. Ayam u yoqda, dadam bu yoqda. Men bo'lsa akam bilan kelinoyimning mulzam bo'layotganlarini sezib, ikkisiga rahmim keladi. Mehmonlar tezroq keta qolishsa deyman.

Uyimizda bo'lar-bo'lmasning janjali kattaroq chiqadigan bo'ldi. Ayam kelinoyimni sira ayamasdi. Ishlarni ketma-ket va ko'p buyurib tashlar, ovqatdan, qilgan ishlaridan u-bu deb xato topardi. Akam ham tobora qo'rs bo'lib borar, kun sayin ichishi ortib borayotgan edi.

Ayamning chingillab urishishlari avjiga chiqib boraverdi. Dadam avvaliga kelinoyimning yonini olardi. Keyingi vaqt indamay yerga qarab o'tiradigan bo'ldi. Avvalgidek so'rida “kelin, u qiling, bu qiling”, deb gapirib, hammamizni hazil aytib kuldirib o'tirmay qo'ydi. Keyin sal dahanaki vaysash boshlansa, ustaxonaga kirib eshikni zichlab yopib oladigan yo yo'qolib qoladigan bo'ldi.

Bir kuni akam bilan kelinoyimning aytdi-dedisi ko'tarilib ketdi. Qulog'imga kelinoyimning so'kinish, kamsitishlarga chidolmay qattiq-qattiq gap qayirgani eshitildi. Ichkarida kiyimimni taxlayotgandim, yugurib chiqsam, akam kelinoyimni bilagidan tortib turtkilab uyiga olib kirib ketdi. Eshik qattiq taraqladi. Ingroq ovozdan titrab qoldim, chopib uylariga kirdim. Bechoragina Orzu kelin­oyim – yerga tizzalab qolibdi, ovozim chiqmasin deb kafti bilan og'zini mahkam to'sibdi. Yig'idan kipriklari qayrilib ketibdi. Ko'zyoshlari barmoqlari ustidan yerga tushyapti. Jonholatda akamni nariga itardim. Dod deb baqirdim. Dir-dir qaltiroq zo'ridan tilim g'o'ldirab qoldi. Nima deganimni o'zim ham bilmadim o'shanda. Baribir birpasda – shundoq ko'zim o'ngida kelinoyim ikki marta musht yedi. Akamning egniga osildim. Akam jahl ustida menga ham shapaloq tortdi. Kelinoyim ana shunda voy deb battar ingrab yubordi, o'rnidan dast turib, meni bag'riga bosdi. Yuzini yuzimga qo'yib ho'ng-ho'ng yig'ladi. Akam so'kinib-so'kinib, yarim ochiq turgan eshikni taraqlatib tepdi-da, qars etib yopib chiqib ketdi. Shom tushguncha kelinoyim ikkimiz u kelin bo'lib tushgan uyda – o'tirgan joyimizda qolib ketdik. Ayam qo'shnimiznikida edi. Kelib ahvolni tushundi-da, gap topolmay menga yuzlandi: “Sen bu yerda nima qilyapsan…”, “…nima qilasan er-xotinning orasiga tushib?”

Orzu kelinoyim o'shandan keyin uch marta uyiga ketib qoldi. Birinchi gal akam ichib kelib, kattaroq janjal chiqarganida. Ikkinchi gal, oyimning piching gaplaridan bezib yurgan kunlari: “Dadamlarni ko'rib kelay”, deb ketganicha qaytmadi. Oyim “O'z oyog'i bilan ketdi, endi kim unga yalinadi. Bittagina o'g'lim, bola-chaqa ko'rsin, deyman-da”, deb dadamga, xolamga, boshqa so'raganlarga o'zini oqlar edi. Bir gal xolam oyimni ko'ndirib, olib kelib qo'ydi.

Baribir uyimizda tinchlik bo'lmadi. Maktabdan kelaman, ko'cha eshikdan kirgim kelmaydi. Xuddi bola ko'rishdan boshqa tashvish yo'qdek, oyimning peshonalari tirishgan. Bo'layotgan qancha yaxshi ishlarni ko'rmaydilar, Orzu kelinoyimning yuziga qaragilari kelmaydi.

Akam tez-tez ichadigan, kelib g'ishg'isha qilib, idish otadigan, deraza sindiradigan odat chiqardi. Bir kuni devor ustida tut qoqib turganimda ko'chadan kelayotgan akamni ko'rdim. Yuzi to'la g'azab. Dadillikka ozgina ichib olib kelayotgan joyi ekan. Toshqo'ramdan tap etib pastga sakradim-da, kelinoyimga shipshitib qo'yay deb uyga yugurdim. Ayammi, dadamga eshittirmaslik uchun kelinoyimning uyi eshigini ohista ochdim. Ichkarida bir mayin ovozda qo'shiq aytar edi kelinoyim. Parda orasidan qarasam, qo'lida mening bolalikda o'ynagan qo'g'irchog'im. Ehtiyotlab kiyimjavon ustiga olib qo'ygandim. Uni bag'riga bosib, karavotga o'tirib olgancha, alla aytyapti. Birdan meni payqab qolib, ortiga yashirdi. Yuzi duv qizarib ketdi. Gapimni yo'qotib qo'yibman. “Keling, Soji, kiravering”.

“Qaerdasan hoy?”

Kelinoyim bir hatlab ostonaga yetib keldi. Chiroyli ko'zlari qo'rquvdan kattalashib, sarosimaga tushib qoldi. Tashqariga chiqdik. Kelinoyim bechora shosha-pisha oshxonaga – ayamning orqasiga qochdi. Ammo akam vajohat bilan kelib, kelinoyimni sochidan tortib yerga yiqitib, tepkilay boshladi. Onam hayhaylab, tit­rab-qaqshab akamning qo'liga yopishdi. Men chidolmadim. Akamga osildim. Sabzi taxta bilan orqasiga urdim. Akam qo'limni qayirib, taxtani olib derazadan ko'chaga otdi. Kelinoyim turib qochmoqchi bo'ldi, ayam yana oralariga tushdi. Oshxonadagi hamma narsa nari-beri bo'lib ketdi, singani sindi, uchgani uchdi. Yaxshiyam o'shanda dadam kelib qoldilar. Bo'lmasa kelinoyimga bir narsa bo'lib qolar edi. Ke­yinroq ayamning urishib aytishlaricha, baqirganimda mahallani boshimga ko'taribman.

Ertasiga yana ketdi.

Orzu kelinoyimni uchinchi marta mahallada ishlaydigan Izolat xola boshlab keldi. Ortida kelinoyimning onasi ham bor ekan.

So'rida sovuqqina o'tirishdi, gap-so'z, mulozamat kam bo'ldi. Ketadiganlar qo'zg'alishganida Orzu kelinoyim onasining bag'riga boshini qo'yib uzoq yig'ladi. Izolat xolaning ham ko'ziga yosh kelib ketdi. Ana shunda ayamning juda jahli chiqdi. Keyin ham buni ko'p marta piching qilib gapirdi. Bir gal: “Sizga bir ish buyurishga ham qo'rqadi odam. Qudamga yig'laysiz, mahallani boshimga yig'ib kelasiz, xuddi men sizni qo'shga qo'shib yurgandek”, dedi.

Shu oxirgi gal kelishi ekan. Ko'zida nur yo'q, uy ishlariga ham istamaygina urinardi. Ko'chadan eri kirib kelganda bir yalt etib qarar, ko'zi jovdirar, nimadandir umid qilar, ammo akamning tund yuziga qarab battar bosh egar, o'z ishiga tutinib ketar, kayf bo'lsa, kelinlik uyiga kirmaslikka urinar edi.

To'rt-besh kundan so'ng, o'qishdan uyga kelsam, ayam bilan kelinoyim yana diqillashib aytishib qolishibdi.

– Shu umidda xotin olib berganim yo'q edi. Bittagina o'g'lim bo'lsa. Sog' bo'lsangiz bormidi, haligacha bola uch yashar bo'lardi-ya. Siz ham o'zi zaxni zax, namni nam demas ekansiz-da. Tamom shamollab ketgan ekansiz. Odam degan sal o'ziga qaramaydimi? Nimtiliq bo'lganidan keyin qalinroq kiyinib yurmaydimi? Endi bir uy jahon odam sizga tikilib o'tamizmi? Besh kunimiz bormi, yo'qmi, xudo biladi.

– Qaratyapmiz-ku, aya. Berib qolar. Men ham bo'lganimcha bo'lib yuribman. Nima qilay endi. Ketayin desam o'g'lingiz…

– E, bo'ldi qiling, ketaman deb qo'rqitasiz. O'ziyam bo'lganicha bo'ldi bolam. Teng-to'shining ichida mulzam bo'lib, bir qarich pasayib, ovoziyam chiqmay yuradi-ya.

Kechki ovqatda hamma jim, kelinoyim bir burchakka qaragancha parishon o'tirar, choy quyib uzatgani, sochiqni olib bergani bilan juda g'alati ko'rinar edi. Ertasiga kelinoyim sahar hovlini supurmadi. Ayam ularning uyiga qarab-qarab qo'ydi. Akam ham ishga indamay, qovoq uyib chiqib ketdi.

Kun ancha yoyilganda kelinoyim uyi­dan chiqib ayamning oldiga keldi. Hech aytmagan gaplarini aytdi. Ko'z yoshlari tinmay oqdi. “Sizlarni ham shuncha qiynadim. O'g'lingiz ham ichadigan bo'lib qoldilar. Bunday bo'lmasdilar, agar… Mendan rozi bo'­linglar, dadam ham, siz ham. Bunaqa bo'lishini bilganimda, er qilarmidim, sizni kuydirarmidim”.

Ayamning ko'zlari javdirab qoldi. Ko'ziga g'ilt-g'ilt yosh keldi. Kelin­oyimning ortidan uch-to'rt qadam tashladi-yu, to'xtab qoldi. Yig'layverib qovog'im shishib ketdi, maktabga ham bormadim o'sha kuni.

Uyimiz bir g'alati, sovuq bo'lib qoldi. Qo'lim bir ishga bormaydi, darsdayam parishon o'tiraman, xayolim ketib qolaveradi.

Akam uylandi. Ikki oylik kelinligida eri traktori tepadan yumalab ketib o'lgan, bo'yida bo'lgan bolasi ham tug'ilmasdan nobud bo'lgan ekan. Akamga tekkan vaqtda menga katta xotin bo'lib ko'ringandi. Endi o'ylasam, 24 yoshda, hozirgi yoshimdan uch yosh kichik bo'lgan ekan. Gavdali, qo'polgina.

Bir kuni ayamga uning farosatidan yozg'irgan bo'ldim. Ayam menga: “Is-tis qilma. Bo'yida bor. Tug'ib bersa bo'ldi. Hali yosh, o'nglanib ketadi”, dedi.

Hech o'nglanmadi yo men bilmadim. Orzu kelinoyim qayoqda-yu, bu qayoqda.

Ammo akam uning yo'rig'idan chiqmaydi. Ichmay, ovozini ham ko'tarib gapirmay qo'ydi.

Bir kuni dalada jo'xori o'rdik. Dala yerimizga yeri yaqin bo'lgan Orzu kelinoyim ham dadasi bilan ishlayotgan ekan. Qo'lim ishda-yu, akam bilan xotini ko'rib qolmasin, deb halakman. Yo'q, akam ilg'ab qolib, rangi bir o'chdi, chetda o'tirganicha tinmay kuzata boshladi. Endi akamning qarayotganini xotini bilmasin deb tursam, qayoqda, birpasda dalani boshiga ko'tarib achchig'ini ko'rsatdi. O'rnidan turib shartta ketib yubordi. Ishni apil-tapil tugatib, uyga kelsak, xayriyat, xotini ketmabdi. Lekin akam rosa yalinib yurganini bildim.

Ehhe, eslasam qancha gaplar bor. Hozir o'sha yillar bir kino tasmasidek o'tib ketadi.

Bugungi kuyovlikka nomzodni qo'yaturay. Sal avval sovchi qo'yib yurgan tadbirkor yigit bilan tanishishga, gaplashishga chiqarishdi. Farg'onadan meni deb kelganmish, yo'qsa qiladigan qancha ishi bor ekan.

O'shanda u yigitning yuzini akamning yuziga solishtirib ko'rdim. Shunday yaxshi akam yaxshi ko'rib olgan xotiniga nimalar qildi. Bu yigit akamchalik yaxshi emas-ku. Ishxonamga kelganda, “Biron yildan keyin ishni to'xtatasiz”, deb shart qo'ygan edi. Men titrab ketdim. Orzu kelinoyim kabi uy ishlarini besh yillab bajarib yurishim, keyin baribir hech kimni rozi qilolmasligim. Kim bilsin, men ham Orzu kelinoyim kabi bola ko'rmasman. Axir kelinoyim bilan yozuvlarimiz, hazillarimiz, gap­larimiz, ishlarimiz, hatto, hozirgi bo'yimga tenglasa, bo'ylarimiz bir xil.

Unda nima bo'ladi? Kattalar ro'zg'orning xizmatini qoyillatsang, rozi bo'ladimi, kuyov esa bola kerak menga, deb urib-so'kib, sochimdan tortib xo'rlaydimi? Yo'q.

Kuyov uchrashuvlariga bormayman. Ularning hammasi bola ko'rish uchun uylanadi. Bola ko'rish, bola ko'rish, bola ko'rish. Balki, to'rtta bo'lishini istasa, yana bitta bola ko'rish.

Bir oy avval, ayam aytganidek, esimni yig'ib edim. Bu o'qimishli, hamma birdek maqtayotgan yigit mana, bugun uchinchi marta men bilan gaplashish uchun kelgan. Har gal shu: sinchkov qaraydi, mendan nimadir axtaradi.

– Charchamadingizmi? – u bosh chayqaganimdan so'ng yana gapida davom etdi. – Uydagilar ham bir gapingni ayt, deb qo'ymayapti. Shunga men ham bir gapingizni ayting deb keldim.

– Bir gapimni? Siz… Boshqa birorta qiz bilan gaplashib ko'rsangiz bo'larkan.

– Qiziqmisiz? Boshqa qizni nima qilaman? Siz menga ham, uydagilarga ham birdek ma'qul bo'lib turibsiz.

– Men sep-sidirg'a qilishni yomon ko'raman. Latta-puttaga hushim yo'q.

– Nimalar deyapsiz? Qanday latta-putta? Menga o'zingiz bo'lsangiz, sog' bo'lsangiz bo'ldi.

Birpas turdim-da, o'zimni tutolmay shartta aytdim:

– O'zim bo'lsam bo'ldimi?

Yigit yuziga mamnunlik ifodasini chiqardi, yana avvalgi so'rog'ining ma'nosini ham.

– Bir gapim kerak bo'lsa, bor sizga, chindan ham. Aytaymi? Men bolali bo'lolmasligim mumkin.

U angrayib qoldi. Ko'zlari olayib ketdi.

– N-nima? Hazillashmang-ey.

– Hazillashayotganim yo'q. Sizga bola kerak-ku, to'g'rimi?

– Endi… Ssiz nega…

– Shunday bo'lgach, o'ylab ish qiling. Bolamiz bo'lmasa, urib-surib hayotimni zaharlagandan ko'ra, yarim yo'lda qoldirib ketganingizdan ko'ra… Yo maylimi?

– Nimalar deyapsiz? Ii… rostdan shunaqami?! Bola ko'rmasak, oila qurishning nima keragi bor?

– Nari qoching yo'limdan!

Yigit nimalardir dedi. Ammo rangi oqarib ketgandi. Men ters o'girilib uzoqlab ketdim. Unga bir qaraganimda ortimda o'sha joyda ang­rayib turgandi.

Surati bor kitob qo'limni qizdiradi.

Osmonga qarayman. Yuragim toshib ketadi. Yig'lay deyman, bo'lmaydi.

Yo'q! Avval sevgi, avval mehr, avval ishonch. Keyin…

Yo'q! Orzu kelinoyim o'ksiydi axir…

Men bir do'mboq bolachani yetaklab yurgandim. Tushim edi u. Ha, bola meniki edi. Tushimdagi bolajonning qo'llarini o'ngimda o'pgim keladi. Ammo tushimda men – o'zim emas, kelinoyim… Orzu kelinoyim edi u…

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

sixteen − 6 =